Գադոլինիում (լատին․՝ Gadolinium)՝ քիմիական տարր է, որի նշանն է Gd, տարրերի պարբերական համակարգի 3-րդ խմբի քիմիական f-տարր, լանթանիդ է, կարգահամարը՝ 64, ատոմական զանգվածը՝ 157, 25։ Ատոմի էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքն է 4f75s25p65d16s2, К-, L-, M-, N- թաղանթները լրացված են
| |||||
---|---|---|---|---|---|
Ատոմի հատկություններ | |||||
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվ | Գադոլինիում /Gadolinium (Gd), Gd, 64 | ||||
Ատոմային զանգված (մոլային զանգված) | 157, 25(3) զ. ա. մ. (գ/մոլ) | ||||
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա | [Xe] 4f7 5d1 6s2 | ||||
Ատոմի շառավիղ | 179 պմ | ||||
Քիմիական հատկություններ | |||||
Կովալենտ շառավիղ | 161 պմ | ||||
Իոնի շառավիղ | (+3e) 93, 8 պմ | ||||
Էլեկտրաբացասականություն | 1, 20 (Պոլինգի սանդղակ) | ||||
Էլեկտրոդային պոտենցիալ | Gd←Gd3+ -2, 28В | ||||
Օքսիդացման աստիճաններ | 3 | ||||
Իոնացման էներգիա (առաջին էլեկտրոն) | 594, 2(6, 16) կՋ/մոլ (էՎ) | ||||
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ | |||||
Հալման ջերմաստիճան | 1586 Կ | ||||
Եռման ջերմաստիճան | 3539 Կ | ||||
Մոլյար ջերմունակություն | 37, 1 Ջ/(Կ·մոլ) | ||||
Մոլային ծավալ | 19, 9 սմ³/մոլ | ||||
Պարզ նյութի բյուրեղային ցանց | |||||
Բյուրեղացանցի կառուցվածք | վեցանկյուն | ||||
Բյուրեղացանցի տվյալներ | a=3, 636 c=5, 783 | ||||
C/a հարաբերություն | 1, 590 | ||||
Այլ հատկություններ | |||||
Ջերմահաղորդականություն | (300 Կ) (10, 5) Վտ/(մ·Կ) | ||||
CAS համար | CAS գրանցման համար? |
64 | Գադոլինիում |
157,25 | |
4f75d16s2 |
Առաջին անգամ գադոլինիտ միներալից անջատել է Ժ․ Շ․ Մարինյակը, 1880 թվականին։ Անվանվել է ի պատիվ ֆինն քիմիկոս Յ․ Գադոլինի։
Բնության մեջ հանդիպում է այլ լանթանիդների հետ, գադոլինիտ, քսենոտիմ և այլ միներալներում։ Երկրակեղևը պարունակում է 0, 001 % (ըստ զանգվածի) գադոլինիում։ Պարունակթյունը օվիկիանոսի ջրում՝ 2, 4×10−6մգ/լ։
Գադոլինիումը մտնում է լանթանիդների կազմի մեջ, որոնք հիմնականում հանդիպում են ԱՄՆ-ում, Ղազախստանում, Ռուսաստանում, Ուկրաինայում, Ավստրալիայում, Բրազիլիայում, Հնդկաստանում, Սկանդինավիաում։
Մետաղական գադոլինիումը ստանում են GdCl2•6H2O-ի, նատրիումի ու լիթիումի քլորիդների հալված խառնուրդի էլեկտրոլիզից՝ օգտագործելով կադմիումե կաթոդ։
Կադմիումից անջատում են թորելով վակուում պայմաններում (1300 °C)։
Մետաղական մաքուր՝ 99, 9 %, գադոլինիումի 1 կգ գինը 2014 թվականին կազմել է 132, 5 ԱՄՆ դոլլար։
Սպիտակ, արծաթափայլ մետաղ է, խտությունը՝ 7886 կգ/մ3, հալման ջերմաստիճանը՝ 1312-1315 °C, եռմանը՝ 2830 °C։ Ֆեռոմագնիսական է։ Գադոլինիումը միացություններում եռարժեք է։
Քիմիապես ակտիվ տարր է։ Օդում դանդաղ օքսիդանում է՝ առաջացնելով Gd2O3։
Գադոլինիումի հիդրօքսիդը թույլ հիմք է։ Տաքացնելիս գադոլինիումը միանում է ջրածնի հետ։
Աղերն անգույն են, քլորիդը, սուլֆատը, նիտրատը ջրում լուծելի են, ֆտորիդը, կարբոնատը և ֆոսֆատը՝ անլուծելի։
Գադոլինիումը միացություններ է առաջացնում նաև ոչ մետաղների և մետաղների հետ։
Բնության մեջ գտնվում են գադոլինիումի 152, 154, 155, 156, 157, 158 և 160 զանգվածի թվերով կայուն իզոտոպներ։ Արհեստականորեն ստացվել են 145-161 զանգվածի թվերով ռադիոակտիվ իզոտոպներ, որոնցից երեքը (148, 149 և 150 զանգվածի թվերով) α-ճառագայթիչներ են։
Իզոտոպ | Կյանքի տևողություն | Քայքայման էներգիան ՄէՎ | Սպին | Քայքայում (en) | հաճախականություն % |
---|---|---|---|---|---|
137Gd | 7 s | 8, 8 | K/β+ = 100 | ||
139Gd | 4, 9 s | 7, 7 (K/β+), 6, 3 (β+p) | 9/2− | K/β+ = ?, β+p = ? | |
140Gd | 15, 8 s | 5, 5 | 0+ | K/β+ = 100 | |
141Gd | 14 s | 7, 2 (K/β+), 4, 9 (Kp) | (1/2+) | K/β+ = 100, Kp = 0, 03 | |
141m1Gd | 24, 5 s | 7, 578 (K/β+), 0, 378 (IT) | (11/2−) | K/β+ = 89, IT = 11 | |
142Gd | 70, 2 s | 4, 5 | 0+ | K/β+ = 100 | |
143Gd | 39 s | 6, 01 | (1/2) + | K/β+ = 100, Kp < 0, 001 | |
143m1Gd | 112 s | 6, 163 | (11/2−) | K/β+ = 100 | |
144Gd | 4, 5 min | 3, 74 | 0+ | K/β+ = 100 | |
145Gd | 23, 0 min | 5, 05 | 1/2+ | K/β+ = 100 | |
145m1Gd | 85 s | 0, 749 (IT), 5, 799 (K/β+) | 11/2− | IT = 94, 3, K/β+ = 5, 7 | |
146Gd | 48, 27 d | 1, 030 | 0+ | K = 100 | |
147Gd | 38, 06 h | 2, 187 | 7/2− | K/β+ = 100 | |
148Gd | 74, 6 a | 3, 271 | 0+ | α = 100 | |
149Gd | 9, 28 d | 1, 314 (K/β+), 3, 100 (α) | 7/2− | K/β+ = 100, α = 4, 3 × 10−4 | |
150Gd | 1, 79 × 106 a | 2, 809 | 0+ | α = 100 | |
151Gd | 124 d | 0, 464 (K), 2, 653 (α) | 7/2− | K = 100, α ≈ 8 × 10−7 | |
152Gd | 1, 08 × 1014 a | 2, 205 | 0+ | α = 100 | 0, 20 |
153Gd | 240, 4 d | 0, 485 | 3/2− | K = 100 | |
154Gd | stabil | 0+ | 2, 18 | ||
155Gd | stabil | 3/2− | 14, 80 | ||
155m1Gd | 31, 97 ms | 0, 121 | 11/2− | IT = 100 | |
156Gd | stabil | 0+ | 20, 47 | ||
157Gd | stabil | 3/2− | 15, 65 | ||
158Gd | stabil | 0+ | 24, 84 | ||
159Gd | 18, 479 h | 0, 971 | 3/2− | β− = 100 | |
160Gd | ≥ 1, 3 × 1021 a | 0+ | ββ = ? | 21, 86 | |
161Gd | 3, 66 min | 1, 956 | 5/2− | β− = 100 | |
162Gd | 8, 4 min | 1, 39 | 0+ | β− = 100 | |
163Gd | 68 s | 3, 1 | (5/2−) | β− = 100 | |
164Gd | 45 s | 2, 3 | 0+ | β− = 100 |
Գադոլինիումը ջերմային նեյտրոնների զավթման հատվածքով (70000 բառն) գերազանցում է հայտնի բոլոր տարրերին և կիրառվում միջուկային ռեակտորներում։
Գադոլինիումի որոշ աղեր, օրինակ՝ Gd2(SO4)3•8H2O, կիրառվում են գերցածր ջերմաստիճաններ (բացարձակ զրոյին մոտ) ստանալու համար։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 639)։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Գադոլինիում, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.