Angurri

Bere fruitua 25 cm-ko diametroa izan dezakeen esfera-elipsoide formakoa da. Azala, berde-zuri kolorekoa eta zurruna da; mamia, berriz, gorri edo hori kolorekoa eta bigunagoa da. Mamia jan daiteke eta zapore gozoa du. Normalean gordin kontsumitzen da. Angurria urez, bitaminez eta mineralez hornituta dagoen jakia da. Hala ere, kaloria gutxiko elikagaia da.

Angurri
Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Plantae
Ordena	Cucurbitales
Familia	Cucurbitaceae
Leinua	Benincaseae
Generoa	Citrullus
Espeziea	Citrullus lanatus (Thunb.) Matsum. & Nakai
Datu orokorrak
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	angurri, watermelon seed (en) , watermelon seed oil (en) , watermelon juice (en) eta Kalahari melon oil (en)
Genomaren kokapena	plants.ensembl.org…

Angurria denboraldiko landarea da. Hiru metroko luzera izan dezaketen zurtoin finak ditu. Bere hostoek 60-200 mm arteko luzera eta 40-150mm arteko zabalera dute. Normalean hiru lobulu nagusi eta bigarren mailako lobulu bikoitzak dituzte. Landare arrak edo emeak izanik, angurriak lore hori-berdeak ditu. Izan ere, landare berak lore arrak zein emeak garatzen ditu (monoikoa). Tenperatura eta prezipitazio kopuruak modu egokian heldu ahal izateko kontuan hartu behar diren faktoreak dira. Landarearen fruta, Angurri edo Sandia izenez ezaguna da, eta esfera edo elipsoidearen antzeko forma du.

Angurri basatiek 20 cm inguruko diametroa izan dezakete. Gizakiak ekoitzitako angurriak, berriz, 60 cm-koak izatera ailega daitezke. Fruituak meloiaren antza du, baina mamia gorri kolorekoa dauka eta hazi beltzak ditu. Azalean, berde argi eta ilun arteko tonuak dituzten lerroak ikus daitezke.

Angurria ofizialki 1753. urtean aurkitu zen. Carl Linnaeus-ek Cucurbita citrullus izena eman zion. 1836an generoa Citrullus izatera pasa zen, Citrullus vulgaris izenpean. Heinrich Adolf Schrade botaniko alemaniarrak eman zion izen berria.

Nutrizio propietateak

Fruituak % 6 inguru azukre eta % 90 ura ditu pisuan. C bitaminaren iturri ona da, beste fruta asko bezala.

Zitrulina aminoazidoa Citrullus lanatus fruitutik atera, eta aztertu zen lehen aldiz. Citrullus lanatus fruituak zitrulina kopuru handia dauka, eta, hainbat kilogramo kontsumitu ondoren, odol-plasman kontzentrazio handia neurtu izan da. Hori zitrulinemiarekin edo urearen zikloko beste nahaste batzuekin nahas daiteke. Fruituaren azalak, normalean berdeak edo zuriak, jangarriak dira, eta, batzuetan, barazki gisa jaten dira. Fruitua apur bat diuretikoa da, eta karotenoideak ditu kantitate handietan. Haragi gorriko barietatea likopeno iturri esanguratsua da, 100 gramoko 4.532 µg eskaintzen ditu.

Medikuntza tradizionalean erabilerak

Mexikoko hainbat tokitan eta bere medikuntza tradizional enpirikoaren arabera, Citrullus lanatus fruituak sendagai gisa erabiltzeko egokia egiten duten hainbat propietate ditu. Pueblan, malaria tratatzeko gomendatzen da, eta, Sonoran, erreuma, idorreria, giltzurrunetako arazoak, hezueria eta gernu-aparatuko nahasteak.

Michoacanen, erredurak sendatzeko, kanpotik aplikatutako fruitu xerra erabiltzen da, eta, Oaxacan, elgorriaren tratamenduan erabiltzen da. Hala ere, ez dago ebidentzia zientifikorik angurriak baldintza horiek sendatzen dituenik, eta pertsonen hobekuntza arreta orokorrari eta gaixotasunaren historia naturalari egotzi liteke. XX. mendean, Mexikoko Medikuntza Institutu Nazionalak antiblenorrea eta diuretiko gisa izendatzen du. Maximino Martinezek giltzurruneko gaixotasunentzako eta malariaren aurkako gisa aipatu izan du.

Farmakologia

Hazietan, kukurbitazina terpenoidea detektatu da.

Sinbologia

Fruitu hori ikono nazionala bihurtu da Mexikon, Mexikoko banderaren 3 koloreak ordenatuta dituelako. Mexikoko banderaren diseinurako, Guerrero eta Iturbide sandia xerraren koloreetan inspiratu zirela uste da. Inspirazio objektu ere suposatu zuen herrialdeko margolarientzat, hala nola Frida Kahlo, Diego Rivera eta Rufino Tamayorentzat.

 

Nahiz eta taxonomia formala ez zitzaion 1753. urterarte eman, angurriaren historia askoz luzeagoa dela frogatu da.  Izan ere, arkeologoek aurkitutako angurri hazi zaharrenak (neolitokoko denboraldikoak) Egipton agertu ziren. Egipziarren zibilizazioaren 20. edo 21.(ez dago argi) dinastiaren Nibsoni in Deir el Bahari apaizaren hilobian aurkitu ziren. 2004an, 5000. urte inguruko angurri hazi batzuk aurkitu zituzten Kalahari basamortuan. Beraz, Angurriak Afrikako erdialde-hegoaldean duela jatorria uste da.

Hala ere, angurriak ez daude bakarrik Afrikan. VII.mendean, Indian, angurriak lantzen zituzten. X. mendean, Txinara iritsi ziren. Mende berean, musulmanek Europara eraman zituzten (Espainara, hain zuzen). XVI. mendean kolonoek Amerikara eraman zituzten.

Angurriak hazteko klima beroa behar duten landareak dira. 25 °C baino gehiagoko inguruneetan landatu behar dira. Etxeko baratzeetan, hasieran loreontzi batean landatzen dira, gero ondo ureztatutako lurzoru batera pasatzeko. Lurzoruaren pH-a 5.5 eta 7 artekoa izan behar da eta lurrak nitrogeno kopuru moderatu bat izan behar du.

Angurrian agertu daiteken izurri nagusiak Aphidoideak, Frutaren euliak eta Meloydogyneak dira. Hezetazun askorekin landatuz gero, zurina edo “Squash Mosaic Virus”-a agertu daiteke.  

2017ko produkzio datuek diotenez, mundu osoko angurri produkzio industriala 118 milioi tonakoa da. Gehien produzitzen duen herrialdea Txina da, Iran, Turkia eta Brasilek jarraituta.

Kontsumitzeko moduak

Angurria zapore gozoa duen fruta da. Normalean gordinik kontsumitzen da. Ohikoa da postre bezala edo entsaladetan ikustea. Zukua beste fruten zukuarekin nahas daiteke ardoa egiteko. Angurriaren erabilera ohikoa da “Sangría” espaniar edari alkoholikoan. Haziak jateko lehor eta txigor daitezke, edo baita irin bihurtu ere. Txinan, adibidez, angurriaren haziak jaten dituzte urte berri txinatarra ospatzeko.

Nutrizio-informazioa

Angurriaren konposizio nutrizionala hau da:

• % 91 ura
• % 6 azukreak
• % 3 koipeak

100 g angurrik 30 cal (125KJ) eta egunean beharrezkoa den C bitaminaren % 10 ematen dute.