Bî-Tá-Bín

. Bî-tá-bín bô pau-koat kî-thaⁿ pit-su-iàu ê êng-ióng-sò͘ (essential nutrient), chhiūⁿ ím-si̍t khòng-bu̍t-chit (dietary mineral), pit-su-iàu ê chí-hông-sng (essential fatty acid), pit-su-iàu ê amino acid. I mā bô pau-koat kî-thaⁿ chē-chē ē-tàng chhiok-chìn kiān-khong, m̄-koh m̄-sī hui-siông pit-iàu ê êng-ióng-sò͘.

Bî-tá-bín sī seng-bu̍t-thé bu̍t-chit (biomolecule), tī hoà-ha̍k hoán-èng lāi-té tam-jīm chhui-hoà-che͘ (catalyst) kap siū-chit (substrate).

1900 nî-tāi chìn-chêng, bî-tá-bín ê liap-chhú lóng-sī khò chia̍h-mi̍h lâi--ê. Chē-chē chia̍h-mi̍h hâm-iú bô-kâng pí-lu̍t ê bî-tá-bín. Nā kan-na khò chia̍h-mi̍h pó͘-chhiong bî-tá-bín, kái-piàn ím-si̍t lōe-iông ē-tit kái-piàn liap-chhú bî-tá-bín ê chióng-lūi kap sò͘-liōng. Chiâⁿ-chē bî-tá-bín ē-sái thú-chûn tī sin-thé, té-sî-kan ê khiàm-khoat thong-siông bē chō-sêng siong-hāi.

Bî-tá-bín ē-sái hun-chò chúi-iông-sèng kap chí-iông-sèng 2 khoán. Chí-iông-sèng ê bî-tá-bín ài thàu-koè chí-hông ê pang-chàn chiah ē-tàng ùi tn̂g-á-tō͘ khip-siu. Ta̍k-chéng bî-tá-bín lóng-ū te̍k-pia̍t ēng tī kúi-nā-chéng ê hoán-èng lāi-té, in-chhú lóng-ū to-chióng ê kong-lêng.

Tī jîn-lūi ū 13 chióng ê bî-tá-bín, hun-chò 2 cho͘; 4 chióng chí-iông-sèng ( A, D, E, kap K ), 9 chióng chúi-iông-sèng ( B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12, kap C )