ଲାଇସର୍ଜିକ ଏସିଡ ଡାଇଏଥିଲାମାଇଡ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Lysergic acid diethylamide/ LSD, ଅନ୍ୟ ଡାକ ନାମ ଏସିଡ/ acid) ଏକ ହାଲୁସିନୋଜେନ (hallucinogen) ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଔଷଧ । ଏହାର ପ୍ରଭାବରେ ଭାବନା, ଅନୁଭବ ଓ ପରିବେଶ ବିଷୟରେ ମନରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏହାର ବ୍ୟବହାରକାରୀମାନେ ପ୍ରକୃତରେ ନଥିବା ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖନ୍ତି ଓ ନଥିବା ଶବ୍ଦ ଶୁଣନ୍ତି ଯାହାକୁ ହାଲୁସିନେସନ (see or hear things that do not exist|) କୁହାଯାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଖି ପିତୁଳା ବଡ଼ ହୋଇଯାଏ (Dilated pupils), ରକ୍ତଚାପ ବୃଦ୍ଧି ହୁଏ ଓ ଶରୀର ଉତ୍ତାପ ବଢ଼ିଯାଏ । ଏହି ପ୍ରଭାବ ପ୍ରାୟ ୧/୨ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୨ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିପାରେ । ମୁଖ୍ୟତଃ ଏହା ମନୋରଞ୍ଜନ (recreational drug) ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ (spiritual reasons) କାରଣ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
Clinical data | |
---|---|
Pronunciation | /daɪ eθəl ˈæmaɪd/, /æmɪd/, or /eɪmaɪd/ |
Synonyms | LSD, LSD-25, Acid, Delysid, others |
AHFS/Drugs.com | Reference |
Pregnancy category |
|
Dependence liability | Low |
Addiction liability | Low-rare |
Routes of administration | By mouth, under the tongue, intravenous |
Drug class | Hallucinogen (serotonergic psychedelic) |
ATC code |
|
Legal status | |
Legal status |
|
Pharmacokinetic data | |
Bioavailability | 71% |
Protein binding | Unknown |
Metabolism | Liver (CYP450) |
Metabolites | 2-Oxo-3-hydroxy-LSD |
Onset of action | 30–40 minutes |
Elimination half-life | 3.6 hours |
Duration of action | 8–12 hours |
Excretion | Kidneys |
Identifiers | |
IUPAC name
| |
CAS Number | |
PubChem CID | |
IUPHAR/BPS | |
DrugBank | |
ChemSpider | |
UNII | |
ChEBI | |
ChEMBL | |
PDB ligand | |
ECHA InfoCard | 100.000.031 |
Chemical and physical data | |
Formula | C20H25N3O |
Molar mass | ୩୨୩.୪୪ g·mol−1 |
3D model (JSmol) | |
Melting point | 80 to 85 °C (176 to 185 °F) |
SMILES
| |
InChI
| |
(verify) |
ଏଲଏସଡି ନିଶାଦ୍ରବ୍ୟ (adictive) ଭଳି ଜଣାଯାଏନାହିଁ କିନ୍ତୁ ଅଧିକ ସେବନ କଲେ ସହ୍ୟ ଶକ୍ତି (tolerance) ବଢ଼ିଯାଏ । ବିପରୀତ ମାନସିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଯେପରିକି ଉଦ୍ବେଗ, ପାରାନୋଇଆ (paranoia) ଓ ଡିଲ୍ୟୁଜନ (delusion) ହେବା ସମ୍ଭାବନା ରହିପାରେ । ଏହି ଔଷଧ ସେବନ ବନ୍ଦ କଲାପରେ ମଧ୍ୟ ବିକ୍ଷୁବ୍ଧ ପୂର୍ବଘଟଣାମାନ (flashbacks) ଦୃଶ୍ୟ ହୋଇପାରେ ଯାହାକୁ ହାଲୁସିନୋଜେନ ପର୍ସିସ୍ଟିଙ୍ଗ ପର୍ସେପସନ ଡିଜଅର୍ଡ଼ର (hallucinogen persisting perception disorder) କୁହାଯାଏ । ଏହା ଯୋଗୁ କ୍ୱଚିତ୍ ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ ଓ ଦୁର୍ଘଟଣା ଯୋଗୁ ବେଳେବେଳ ହୁଏ । ସେରୋଟିନି ସିସ୍ଟମ serotonin system ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ଏହି କ୍ରିୟା ହେଉଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । କୋଡ଼ିଏ ମାଇକ୍ରୋଗ୍ରାମ ଏହି ପ୍ରଭାବ ଆଣିପାରେ । ବିଶୁଦ୍ଧ ଏଲଏସଡିର ରଙ୍ଗ ଧଳା, ଗନ୍ଧହୀନ ଓ କ୍ରିସ୍ଟାଲାଇନ (crystalline) ଥାଏ । ଅଲଟ୍ରାଭାୟୋଲେଟ ରଶ୍ମୀ (ultraviolet light) ପଡ଼ିଲେ ଏହା ଭାଙ୍ଗିଯାଏ ।
ସନ ୨୦୧୭ରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ପ୍ରାୟ ୧୦% ଲୋକ ତାଙ୍କ ଜୀବନରେ ଏଲଏସଡି ବ୍ୟବହାର କରିଥଲେ ଓ ବିଗତ ବର୍ଷ ପ୍ରାୟ ୦.୭% ଲୋକ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ୧୯୬୦ରୁ ୧୯୮୦ ଦଶକ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ଅତି ଲୋକପ୍ରିୟ ଥିଲା । ଏଲଏସଡି ଗିଳିଦିଆଯାଉଥିଲା ବା ଜିଭ ତଳେ ରଖାଯାଉଥିଲା । ଏହା ବ୍ଲଟିଙ୍ଗ ପେପରରେ (blotter paper) ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ବିକ୍ରୟ ହେଉଥିଲା ଓ କଦାଚିତ ବଟିକା ବା ଜେଲାଟିନ (gelatin) ଆକାରରେ ବିକ୍ରୟ ହେଉଥିଲା । ନିଶାଗ୍ରସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ନିମନ୍ତେ କୌଣସି ଜଣାଶୁଣା ଚିକିତ୍ସା ନାହିଁ ।
ଏରଗଟ (ergot) ନାମକ ଏକ କବକରୁ ମିଳୁଥିବା ଲାଇସର୍ଜିକ ଏସିଡ (lysergic acid) ସହିତ ରାସାୟନିକ ସିନଥେସିସ କରି (made) ଆଲବର୍ଟ ହଫମ୍ୟାନ (Albert Hofmann) ପ୍ରଥମେ ସନ ୧୯୩୮ରେ ଏଲଏସଡି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ । ଏହାର ହାଲୁସିନୋଜେନିକ ଗୁଣ ସନ ୧୯୪୩ରେ ହଫମ୍ୟାନ ଆବିଷ୍କାର କରିଥିଲେ । ୧୯୫୦ ଦଶକରେ ସିଆଇଏ (Central Intelligence Agency/ CIA) ସଂସ୍ଥା କେତେକ ଲୋକଙ୍କ ଉପରେ ତାଙ୍କ ଅଗୋଚରରେ ମାନସିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସମ୍ଭାବନା ନିମନ୍ତେ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା କରିଥିଲେ ଯାହାର ନାମ ଏମକେଅଲ୍ଟ୍ର ଥିଲା । ୧୯୫୦ ଓ ୧୮୬୯ ଦଶକମାନଙ୍କରେ ଏଲଏସଡି ଗବେଷଣା ନିମନ୍ତେ ଡେଲିସିଡ ନାମରେ ଏକ ଔଷଧ ଭାବରେ ବିକ୍ରୟ ହୋଇଥିଲା । ସନ ୧୯୭୧ରେ ଏହା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ପଦାର୍ଥ (schedule 1 controlled substance) ଭାବରେ ଚିଠା କରାଗଲା । ଅଧୁନା ଏହାର କୌଣସି ଚିକିତ୍ସାରେ ବ୍ୟବହାର ନିମନ୍ତେ ସମ୍ମତି ନାହିଁ । ୟୁରୋପରେ ସନ ୨୦୧୧ରେ ଏହା ଏକ ମାତ୍ରାର ମୂଲ୍ୟ ପ୍ରାୟ ୪.୫୦ରୁ ୨୫ ଯୁରୋ ଥିଲା ।
This article uses material from the Wikipedia ଓଡ଼ିଆ article ଲାଇସର୍ଜିକ ଏସିଡ ଡାଇଏଥିଲାମାଇଡ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). ଦର୍ଶାଯାଇନଥିଲେ ସମସ୍ତ ବିଷୟବସ୍ତୁ CC BY-SA 4.0 ରେ ଉପଲବ୍ଧ । Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ଓଡ଼ିଆ (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.