ଟନସିଲାଇଟିସ

ଟନସିଲାଇଟିସ
ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋକୋକାଲ ଫାରିଞ୍ଜାଇଟିସ ରୋଗରେ ଟନସିଲରୁ ନିଃସ୍ୟନ୍ଦ ବାହାରିଥିବାର ଦୃଶ୍ୟ ।
ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗ ଓ ବାହାର ସ୍ରୋତ
ସ୍ପେଶାଲିଟି	family medicine[*], ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ[*], otolaryngology[*]
ଆଇସିଡ଼ି-୧୦	J03., J35.0
ଆଇସିଡ଼ି-୯-ସିଏମ୍	463
ରୋଗ ଡାଟାବେସ	13165
ମେଡ଼ିସିନ-ପ୍ଲସ	001043
ଇ-ମେଡ଼ିସିନ	article/871977
Patient UK	ଟନସିଲାଇଟିସ
MeSH	D014069
[ଉଇକିଡାଟାରେ ବଦଳ କରନ୍ତୁ]

ଟନସିଲାଇଟିସ ରୋଗ ସାଧାରଣତଃ ଏକ ଭୁତାଣୁ ଜନିତ ସଂକ୍ରମଣ (viral infection), ମାତ୍ର ୫ର-୪୦% କେଶ୍‌ରେ ଜୀବାଣୁ ସଂକ୍ରମଣ (bacterial infection) ଯୋଗୁ ହୁଏ । ଗ୍ରୁପ ଏ ଷ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋକୋକସ (group A streptococcus) ଜୀବାଣୁ ଯୋଗୁ ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ତାହାକୁ ସ୍ଟ୍ରେପଥ୍ରୋଟ କୁହାଯାଏ । କ୍ୱଚିତ କେତେକ କେଶ୍‌ରେ ଅନ୍ୟ ଜୀବାଣୁ ଯେପରିକି ନାଇସେରିଆ ଗନୋରିଆ (Neisseria gonorrhoeae), କୋରିନୋବ୍ୟାକ୍ଟେରିଅମ ଡିଫଥେରି (Corynebacterium diphtheriae) ବା ହେମୋଫାଇଲସ ଇନଫ୍ଲୁଏଞ୍ଜି (Haemophilus influenzae) ଯୋଗୁ ହୁଏ । ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ସଂକ୍ରମଣ ମଣିଷରୁ ମଣିଷକୁ ବ୍ୟାପିଯାଏ । ସେଣ୍ଟର ସ୍କୋର (Centor score) ନାମକ ସ୍କୋରିଙ୍ଗ ସିସ୍ଟମ ସାହାଯ୍ୟରେ କାରଣମାନଙ୍କୁ ପୃଥକ କରାଯାଏ । ଥ୍ରୋଟ ସ୍ୱାବ (throat swab) ବା ରାପିଡ ସ୍ଟ୍ରେପ ଟେଷ୍ଟ (rapid strep test) ସାହାଯ୍ୟରେ ଏହି ରୋଗ ନିଧାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଏ ।

ଲକ୍ଷଣରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ଓ ଜଟିଳ ନ ହେବାକୁ ଦେବା ଏହି ରୋଗ ଚିକିତ୍ସାର ଲକ୍ଷ ରଖାଯାଏ । ଯନ୍ତ୍ରଣା ଉପଶମ ନିମନ୍ତେ ପାରାସେଟାମୋଲ (acetaminophen) ଓ ଆଇବୁପ୍ରୋଫେନ୍ ଦିଆଯାଏ । ସ୍ଟ୍ରେପଥ୍ରୋଟ ଥିଲେ ପେନିସିଲିନ (penicillin)(ଏକ ପ୍ରକାର ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ) ପାଟିରେ ଦିଆଯାଏ । ପେନିସିଲିନ ପ୍ରତି ଆଲର୍ଜି ଥିଲେ ସେଫାଲୋସ୍ପୋରିନ (cephalosporins) ବା ମାକ୍ରୋଲାଇଡ (macrolides) ଦିଆଯାଇପାରେ । ବାରମ୍ବାର ଟନସିଲାଇଟିସ ଭୋଗ କରୁଥିବା ପିଲାଙ୍କର ଟିନସିଲେକ୍ଟୋମି (tonsillectomy) କଲେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ରୋଗ ଆକ୍ରମଣ କମିଯାଏ ।

ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ ୭.୫% ଲୋକଙ୍କର ୩ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ରୋଗ ହୁଏ ଓ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପ୍ରାୟ ୨% ଲୋକ ଏହି ରୋଗ ନିମନ୍ତେ ଡାକ୍ତର ପରାମର୍ଶ କରନ୍ତି । ସ୍କୁଲ ପିଲାଙ୍କର ଶୀତଦିନେ ଏହି ରୋଗ ପ୍ରାୟ ହୁଏ । ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ବିନା ଚିକିତ୍ସାରେ ଭଲ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ତିନି ଦନରେ ପ୍ରାୟ ୪୦% ଲୋକଙ୍କର, ଏକ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ୮୦% ଲୋକଙ୍କର ରୋଗ ଉପଶମ ହୋଇଯାଏ, ଯାହାବି କାରଣ ହୋଇଥାଉ । ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ ଦେଲେ ପ୍ରାୟ ୧୬ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଲକ୍ଷଣ ଉପଶମ ହୋଇଯାଏ ।

 

ସାଧାରଣ ଚିହ୍ନ ଓ ଲକ୍ଷଣ

• ଗଳାଦାହ (Sore throat)
• ଟନସିଲ ଲାଲ ଦେଖାଯାଏ ଓ ଫୁଲିଥିବା ଦେଖାଯାଏ ।
• ଖାଇଲା ବେଳେ କଷ୍ଟ ହୁଏ ।
• ଉଚ୍ଚ ତାପମାତ୍ରା ଜ୍ୱର ହୁଏ ।
• କାଶ
• ମୁଣ୍ଡ ବଥା
• ଥକ୍କା ଲାଗିବା
• ଶୀତ ଲାଗିବା
• ଅସୁସ୍ଥ
• ଟନସିଲରେ ପୂଜ ଦେଖାଯାଏ
• ବେକର ଲସିକା ଗ୍ରନ୍ଥି ଫୁଲିଯାଏ ।
• କାନ ଓ ବେକରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ହୁଏ ।
• ଅଳ୍ପ ଲକ୍ଷଣ
• ବାନ୍ତି ଲାଗିବା
• ପାକସ୍ଥଳୀରେ କଷ୍ଟ
• ଜିଭ ଉପରେ କୋଟିଙ୍ଗ ହେବା
• ନିଶ୍ୱାସ ଦୁର୍ଗନ୍ଧ ହେବା (halitosis)
• ସ୍ୱର ପରିବର୍ତ୍ତନ
• ମୁହଁ ଖୋଲିବାକୁ କଷ୍ଟ ହୁଏ ।

ଉଗ୍ର ଟନସିଲାଇଟିସ ହେଲେ ଟନସିଲ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଲାଲ ଦେଖା ଯାଇ ଓ ଠାଏ ଠାଏ ପୂଜ ଦେଖାଯାଏ । ବାରମ୍ବାର ଟନସିଲାଇଟିସ ହେଲେ ଟନସିଲୋଲିଥ (Tonsillolith) ହୁଏ ।

ଟନସିଲାଇଟିସ ହେବାର ଅତି ସାଧାରଣ କାରଣମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭୁତାଣୁ ମୂଖ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରେ । ମୂଖ୍ୟ ଭୁତାଣୁମାନଙ୍କର ନାମ: ଆଡେନୋଭାଇରସ, ରାଇନୋଭାଇରସ, ଇନଫ୍ଲୁଏଞ୍ଜା ଭାଇରସ, କରୋନାଭାଇରସ ଓ ରେସ୍ପିରେଟରି ସିନ୍ସିଟିଆଲ ଭାଇରସ । ଏହି ରୋଗ ଅନ୍ୟ କେତେକ ଭୁତାଣୁଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ହୁଏ ଯଥା ଏପସ୍ଟେନ-ବାର ଭୁତାଣୁ, ହର୍ପେସ ସିମ୍ପ୍ଲେକ୍ସ ଭୁତାଣୁ, ସାଇଟୋମେଗାଲୋ ଭୁତାଣୁ ଓ ଏଚ.ଆଇ.ଭି. ଭୁତାଣୁ ।
ଦ୍ୱିତୀୟରେ ଏହି ରୋଗ ସଂକ୍ରମଣ କରାଉଥିବା ଜୀବାଣୁ ନାମ: ଗ୍ରୁପ୍ ଏ ବିଟା-ହେମୋଲିଟିକସ ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋକୋକସ (Group A β-hemolytic streptococcus ବା GABHS) ଯାହା ସ୍ଟ୍ରେପ୍ ଥ୍ରୋଟ ରୋଗ କରାଏ ।
ସ୍ୱଳ୍ପ ସାଧାରଣ ଜୀବାଣୁ ନାମ: ସ୍ଟାଫିଲୋକୋକସ ଅରିଅସ (ମେଥିସିଲିନ ରେଜିସ୍ଟାଣ୍ଟ ସ୍ଟାଫିଲୋକୋକସ ଅରିଅସ), ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋକୋକସ ନିମୋନି, ମାଇକୋପ୍ଲାଜ୍ମା ନିମୋନି, କ୍ଲାମିଡିଆ ନିମୋନି, ପର୍ଟୁସିସ୍, ଫୁସୋବ୍ୟାକ୍ଟେରିଅମ, ଡିପଥେରିଆ, ସିଫିଲିସ୍ ଓ ଗନେରିଆ ।
କିଛି ଅଣବାୟୁଜୀବି ଜୀବାଣୁ ଏହି ରୋଗ କରିବା ସମ୍ଭାବନା ଥିବା କଥା କେତେକ ପରୀକ୍ଷାଦ୍ୱାରା ଜଣାପଡ଼ୁଛି ।
ସାଧାରଣ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଭୁତାଣୁ ଓ ଜୀବାଣୁ ବାୟୁ ମାଧ୍ୟମରେ ନାକ ଓ ପାଟି ବାଟ ଦେଇ ଗଳାରେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି ଯେଉଁଠାରେ ଟନସିଲଦ୍ୱାରା ଛାଣି ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଏହି ଟନସିଲରେ ଶ୍ୱେତ ରକ୍ତ କଣିକା ଓ ପ୍ରତିରୋଧ ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦାହକାରୀ ସାଇଟିକାଇନେଜ ଯଥା ଫସ୍ଫୋଲାଇପେଜ ଏ୨ଦ୍ୱାରା ଭୁତାଣୁ ଓ ଜୀବାଣୁ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ଓ ଏହା ଯୋଗୁ ଜ୍ୱର ମଧ୍ୟ ହୁଏ । ଏହି ସଂକ୍ରମଣ ପାର୍ଶ୍ୱବତ୍ତୀ ସ୍ଥାନ ଫାରିଙ୍କ୍ସରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାହ ସୃଷ୍ଟ କରେ ।
ବେଳେ ବେଳେ ସ୍ପାଇରୋକେଟା ଓ ଟ୍ରେପାନୋମାଦ୍ୱାରା ଟନସିଲାଇଟିସ ହେଲେ ତାହାକୁ ଭିନସେଣ୍ଟ ଆଞ୍ଜିନା ବା ପ୍ଲଟ- ଭିନସେଣ୍ଟ ଆଞ୍ଜିନା କୁହାଯାଏ ।

ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ପରୀକ୍ଷାଦ୍ୱାରା ଟନସିଲାଇଟିସ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।

• ରକ୍ତ କଲ୍‌ଚର - ରୋଗୀର ଟନସିଲରୁ ସ୍ୱାବ ନେଇ ବ୍ଲଡ ଅଗର ପ୍ଲେଟରେ କଲ୍‌ଚର କଲେ ୨ ଦିନ ପରେ ରୋଗ ଜୀବାଣୁ ଚିହ୍ନା ପଡ଼େ । ଗୋଟିଏ କଲ୍‌ଚରଦ୍ୱାରା ୯୦%ରୁ ୯୫% ସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋକୋକସ ଜୀବାଣୁ ସଠିକ ଭାବେ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯାଏ ।
  
• ପି.ସି.ଆର. - ପଲିମରେଜ ଚେନ ରିଆକ୍‌ସନ୍
  
• ଆଣ୍ଟିସ୍ଟ୍ରେପ୍ଟୋଲାଇସିନ ଓ ଟାଇଟର ‌-

ଟନସିଲାଇଟିସ ରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ଜନିତ ଅସ୍ୱସ୍ତି କମେଇବା ନିମନ୍ତେ ଚିକିତ୍ସା:

• ଯନ୍ତ୍ରଣା, ପ୍ରଦାହ ଓ ଜ୍ୱର କମେଇବା ନିମନ୍ତେ ପାରାସେଟାମଲ, ଆଇବୁପ୍ରୋଫେନ ଇତ୍ୟାଦି ଦିଆଯାଏ ।
  
• ଗଳା ଅସୁବିଧା କମେଇ ନିମନ୍ତେ ଉଷୁମ ଲୁଣ ପାଣି କୁଳି, ବିଭିନ୍ନ ଲଜେଞ୍ଜ ।

ଜୀବାଣୁ ମାରିବା ନିମନ୍ତେ - ଗ୍ରୁପ ଏ ସ୍ତ୍ରେପ୍ଟୋକୋକସ ଜୀବାଣୁ ଯୋଗୁ ହେଉଥିବା ଜଣା ପଡ଼ିଲେ ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ ପେନିସିଲିନ, ଆମୋକ୍ସିସିଲିନ ପ୍ରଥମ ପସନ୍ଦ ହିସାବରେ ଦିଆଯାଏ । ସେଫାଲୋସ୍ପୋରିନ୍ ଓ ମାକ୍ରୋଲାଇଡ ଔଷଧ ପେନିସିଲିନ ବଦଳରେ ଦିଆଯାଇ ପାରେ । ପେନିସିଲିନ୍ ଆଲର୍ଜି ଥିଲେ ତା ବଦଳରେ ଏରିଥ୍ରୋମାଇସିନ ଦିଆଯାଏ । ପେନିସିଲିନରେ ଭଲ ନ ହେଲେ କ୍ଲିଣ୍ଡାମାଇସିନ୍ କିମ୍ବା ଆମୋକ୍ସିସିଲିନ କ୍ଲାଭୁଲାନେଟ ଦିଆଯାଏ । ଭାଇରସଦ୍ୱାରା ରୋଗ ହୋଇଥିଲେ ପ୍ରାୟ ଏକ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଭଲ ହୋଇଯାଏ ।
ସ୍ଥାୟୀ ଟନସିଲାଇଟିସ ରୋଗ ହୋଇଥିଲେ ଅପରେସନ (Tonsillectomy)ଦ୍ୱାରା କାଢ଼ି ଦିଆଯାଏ ।