ကမ္ဘာကပ်ရောဂါ

လူ့သမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် ကျောက်ရောဂါကဲ့သို့သော ကပ်ရောဂါများစွာရှိခဲ့သည်။ သမိုင်းတွင် မှတ်တမ်းတင်ထားသော အဆိုးရွားဆုံး ကပ်ရောဂါမှာ ပလိပ်ရောဂါဟုလည်း လူသိများသော Black Death သည် ၁၄ ရာစုအတွင်း ခန့်မှန်းခြေ လူသန်း ၇၅ မှ ၂၀၀ သန်းကို သေဆုံးစေခဲ့သည်။ ယင်းအသုံးအနှုန်းကို ထိုအချိန်က အသုံးမပြုခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ကူးစက်ရောဂါများဖြစ်သည့် ၁၉၁၈ ခုနှစ် တုပ်ကွေးကပ်ရောဂါ၊ ပိုမိုအများအားဖြင့် စပိန်တုပ်ကွေးဟုလူသိများသည်။

ကိုဗစ်-၁၉

 

SARS-CoV-2၊ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်မျိုးကွဲအသစ်ကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် တရုတ်နိုင်ငံ၊ ဟူပေပြည်နယ်၊ ဝူဟန်မြို့တွင် ပထမဆုံးတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါ ၂၀၁၉ (COVID-19) ဟုရည်ညွှန်းသည့် စူးရှသောအသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာရောဂါဖြစ်ပွားမှုဖြစ်ပွားရာနေရာတစ်ခုဖြစ်ပွားစေသည်။ ဘရာဇီး၊ ရုရှား၊ အိန္ဒိယ၊ မက္ကဆီကို၊ ပီရူး၊ တောင်အာဖရိက၊ အနောက်ဥရောပနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတို့တွင် ကြီးကြီးမားမားဖြစ်ပွားမှုများနှင့်အတူ နိုင်ငံနှင့်နယ်မြေ ၂၀၀ ကျော်သည် ကိုဗစ်-၁၉ ဒဏ်ကို ခံခဲ့ရသည်။ ၂၀၂၀ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၁၁ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့မှ ကိုဗစ်-၁၉ပျံ့နှံ့မှုကို ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ၂၀၀၉ ဝက်တုပ်ကွေးကူးစက်ရောဂါနောက်ပိုင်း ပထမဆုံးသော ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။

၂၀၂၂ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၂၃ ရက်နေ့အထိ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ကိုဗစ်-၁၉ကူးစက်ခံရသူဦးရေသည် ၅၇၄,၁၅၇,၆၂၃ သန်းကျော်ရှိလာပြီဖြစ်ပြီး သေဆုံးသူဦးရေမှာ ၆,၄၀၁,၆၈၃ ဖြစ်သည်။ ရောဂါဖြစ်ပွားမှု၏ ကနဦးအဆင့်များတွင် စမ်းသပ်မှုမစတင်ခဲ့ဘဲ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံထားရသူအများအပြားသည် အပျော့စားလက္ခဏာများသာ မရှိသောကြောင့် အဆိုပါကိန်းဂဏန်းများသည် အရေအတွက်အစစ်အမှန်များကို လျှော့တွက်ထားသည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ အလားတူ၊ သေဆုံးမှုများသည် စမ်းသပ်မစစ်ဆေးရသေးခြင်း သို့မဟုတ် အခြားအခြေအနေများကြောင့်ဟု ယူဆသောကြောင့် သေဆုံးမှုအရေအတွက်ကိုလည်း လျှော့တွက်နိုင်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် အသေးအဖွဲမဟုတ်သော လူနာအများအပြားသည် ၎င်းတို့၏ကိုယ်ပိုင်နေအိမ်များတွင် သေဆုံးကြသည့် မြို့ပြကြီးများတွင် ဖြစ်ပွားသည့်ကိစ္စဖြစ်သည်။

အိတ်ချ်အိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ်

HIV ကိုဖော်ပြရန် WHO မှ "ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါ" ဟူသော ဝေါဟာရကို အသုံးပြုထားသော်လည်း WHO HIV/AIDS Data and Statistics ကို 2020 ခုနှစ် ဧပြီလ 12 ရက်နေ့မှ ပြန်လည်ရယူပါသည်။) HIV သည် အာဖရိကပြင်ပတွင် ထိန်းချုပ်မရနိုင်သော ကူးစက်ရောဂါမဟုတ်တော့ဘဲ အချို့သောစာရေးဆရာများက "pandemic" ဟူသော ဝေါဟာရကို အသုံးပြုကြသည်။ HIV သည် အာဖရိကမှ အစပြုခဲ့ပြီး 1966 နှင့် 1972 အကြား ဟေတီမှတစ်ဆင့် အမေရိကန်သို့ ပျံ့နှံ့ခဲ့သည်။ အေအိုင်ဒီအက်စ်သည် လက်ရှိတွင် အာဖရိကတွင် ကပ်ရောဂါတစ်ခုဖြစ်ပြီး အာဖရိကတောင်ပိုင်းနှင့် အရှေ့ပိုင်းဒေသအချို့တွင် ကူးစက်မှုနှုန်း 25% မြင့်မားသည်။ 2006 ခုနှစ်တွင် တောင်အာဖရိကရှိ ကိုယ်ဝန်ဆောင် အမျိုးသမီးများတွင် HIV အဖြစ်များမှုသည် 29% ရှိသည်။ အန္တရာယ်ကင်းသောလိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအလေ့အကျင့်များနှင့် သွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါကူးစက်မှုဆိုင်ရာ ကြိုတင်ကာကွယ်မှုသင်တန်းများအကြောင်း ထိရောက်သောအသိပညာပေးခြင်းသည် အမျိုးသားပညာရေးအစီအစဉ်များကို ပံ့ပိုးပေးသည့် အာဖရိကနိုင်ငံများစွာတွင် ကူးစက်မှုနှုန်းကို နှေးကွေးစေရန် အထောက်အကူဖြစ်စေပါသည်။ ကပ်ရောဂါစတင်ကတည်းက HIV/AIDS နှင့်ဆက်စပ်၍ သေဆုံးသူစုစုပေါင်း 32.7 သန်းခန့်ရှိသည်။