Хий (да) (водорода оксид) (эрс: Вода́, ингал: Water) — Н2O химе формула йола органикай боаца бинарни хоттам.
Хин молекула водорода шин зирхатахи кислорода цхьан зирхатахи латт. Уж шоайла хетта́ я ковалентни бувзамца. ЛерттӀача хьа́ле́ хилча хий коача да, бос а боацаш (дукха сома ца хилча), хьадж а, чам а боацаш.
Онда хьал долча хих ша оал (шан кристаллаша лоа е йис кхолла мег), га́за хьисапе долча ха́на хих «хин Ӏи» оал. Лаьттан дозала 0,05 % гаргга хих латташ да.
Лаьттан тӀехен 71 % хиша дӀалаьцай (оакафордаши, фордаши, Ӏамаши, дода хиши, бутув шанаши) — 361,13 млн км2. Лаьтта тӀа хин 96,5 % гаргга оакафордашка да, 1,7 % дунен хин ламагӀараш лаьттан кӀалхара хиш да, кхы а 1,7 % — бутув шанаши шан кийнаши; доккха доаца дакъа додача хишка да, иштта Ӏамашкеи ушалашкеи. 0,001 % морхашка гуллу. Лаьттан тӀара хин доккхагӀдола дакъа дир да, юртбоахама пайдан дац. Тезача хин дакъа 2,5 % гаргга да, белгалдаккха деза цу дерригача хин 98,8 % шана тархенашкеи лаьттан кӀаларча хишкеи долга. Дерригача тезача хин 0,3 % кӀезигагӀа додача хишкеи Ӏамашкеи тӀехар-Ӏанара чуи да, цул кӀезигагӀа (0,003 %) дийнача организмашка да.
Дика чӀоагӀа полярни растворитель да хий. Ӏалама чу массахана ийна хул тухашцеи газашцеи.
Лаьттан тӀа вахар хилара: дийнача организмай химе лоаттама а, Ӏалама лоаттама а, хаоттама а белггалча бехкамаех бехкам ба хий хилар. Лаьттан букъа тӀа мел долча са доаллача хӀамашта эггара чӀоагӀагӀа эшаш дар хий да.
Дожар | Цхьоален таьрахь | Дукхален таьрахь |
---|---|---|
ЦӀера д. (мала? фу?) | хий | хиш |
Доала д. (хьан? сен?) | хин | ? |
Лура д. (хьанна? сенна?) | хинна | хишта |
Дера д. (хьан? сево?) | хиво | хиша |
Кечала д. (хьанца? сенца?) | хица | хишца |
Хотталура д. (хьанах? сенах?) | хих | ? |
Меттига д. (хьанга? сенга?) | хига | хишка |
Дустара д. (хьанал? сенал?) | хил | ? |
This article uses material from the Wikipedia ГӀалгӀай article Хий, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Чударá тIакхоачилга CC BY-SA 4.0 яхача лицензе бокъонашца да, нагахьа санна кхыдар белгалдаь деце. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki ГӀалгӀай (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.