Pagsasao A Bengali: Patneng a pagsasao idiay rehion ti akin-daya nga Abagatan nga Asia a naamamoan a kas ti Bengal

Daytoy ket patneng ti rehion ti dumaya nga Abagatn nga Asia a naamammoan a kas ti Bengal, a mangbukel ti agdama nga aldaw a Bangladesh, ti Indiano mga estado ti Laud a Bengal, ken dagiti paset ti Indiano nga estado ti Tripura ken Assam. Daytoy ket naisursurat nga inususar ti Bengali a sinuratan. Daytoy ket adda dagiti agarup a 193 a riwriw a patneng ken agarup a 230 a riwriw a dagup dagiti mangisasao, Ti Bengali ket maysa kadagiti kaaduan a mangisasao a pagsasao (nairanggo ti maikanem) iti lubong. Ti Nailian a kanta ken ti Nailian a kanta ti India, ken ti Nailian a kanta ti Bangladesh ket napartuat iti Bengali.

Bengali
বাংলা Bangla
Ti balikas a "Bangla" iti Bengali a sinuratan
Patubo iti	Bangladesh, India (nangruna idiay Laud a Bengal);adda dagiti komunidad idiay Nagkaykaysa a Pagarian, Estados Unidos, Pakistan, Saudi Arabia, Malaysia, Singapore, Dagiti Nagkaykaysa nga Emirato nga Arabo, Australia, Burma, Kanada
Patubo a mangisasao	193 a riwriw (2001) Dagup: 230 a riwriw (2003)
Pamilia	Indo-Europeano Indo-Irani Indo-Aryan Dumaya Assames–Bengali Bengali
Panagsurat	Bengali a sinuratan
Opisial a kasasaad
Opisial a mangisasao	Banglades,  India (Lauda a Bengal, Tripura ken Ginget ti Barak) (a pakabuklan dagiti distrito ti abagatan nga Assam- Cachar, Karimganj ken Hailakandi)
Nagalagad	Bangla nga Akademia (Bangladesh) Paschimbanga Bangla Akademi (Laud a Bengal)
Kodkodigo ti pagsasao
ISO 639-1	bn
ISO 639-2	ben
ISO 639-3	ben
Linguaesperio	59-AAF-u (a mairaman ti Sylheti kdpy), 30 a nadumaduma a kita: 59-AAF-ua…59-AAF-uk
lugar nga agsasao ti Bengali

Mairaman kadagiti dadduma a pagsasao ti Dumaya nga Indo-Aryan, ti Bengali ket nagtaud manipud kadagiti Magadhi Prakrit ken Sanskrito a pagsasao. Daytoy tattan ti kangrunaan a pagsasao a naisasao idiay Bangladesh ken isu ti maikadua a kaaduan a maisasao idiay India. Amin kadagiti Indo-Aryan a pagsasao a mairaman ti Bengali, Hindi, Marathi, Gujarati, Oriya, Assames ket tinawtawagan dagitoy a kas ti annak ti Sanskrito. Para kadagiti suppiat a panakaimatangan a maipanggep kadagiti kastoy a panagilasin ti nailinia a pakasaritaan a nangiturong ti historisismo (kitaen ti Althusser), mabalin nga agbiruk kadagiti sabal nga artikulo.

Ti kaadda ti nabaknang a literario a tawidan a timmaud manipud iti Bengali a Renasimiento, ti Bengali ket nairaman a naibedbed ti maysa a naindumadumaan ti kultura a rehion ken maysa a nangruna a nagiparawad ti Bengali a nationalismo. Idiay dati a Daya a Bengal (tattan ket ti Bangladesh), ti napigsa a pannakaammo ket nangiturong ti Tignay ti Pagsasao a Bengali, nga idi las-ud ti 21 Pebrero 1952, adda dagiti tattao a natnatay kaditi las-ud ti panag-welga tapno makagun-od ti panakabigbig daytoy a kas maysa nga estado a pagsasao idi ti Turayan ti Pakistan ken tapno mataripatu ti panakaisursuratna iti Bengali a sinuratan. Ti aldaw a rinamrambakan a kas ti Aldaw ti Tignay ti Pagsasao idiay Bangladesh, ken nairangarang a kas ti Aldaw ti Sangalubongan nga Ina a Pagsasao babaen ti UNESCO idi 17 Nobiembre 1999.

Kasla dagiti dadduma nga Akin-daya nga Indo-Aryan a pagsasao, ti Bengali ket rimsua manipud kadagiti akin-daya a dialekto ti Tengnga nga Indo-Aryan iti Indiano subkontinente. Ti Magadhi Prakrit kenPali, dagiti kasapaan a nairehistro a naisasao a pagsasao iti rehion ken ti pagsasao ni Gautama Buddha, ket nagbalin a ti Jain Prakrit wenno Ardhamagadhi "Gudua a Magadhi" iti nasapa a paset ti immuna a milenio CE. Ti Ardhamagadhi, a kas kadagit amina a Prakrit ti Amianan nga India, ket nangrugrugi a nagpagpaigid kadagiti nakunkuna nga Apabhraṃśa ("Naddael a gramatika") a pagsasao idi kasakbayan ti immuna amilenio. Ti lokal nga Apabhraṃśa a pagsasao ti akin-daya a subkontinente, ti Purvi Apabhraṃśa wenno Abahatta ("AWan kaipapananna nga Un-uni"), ket dimteng a nagbalin kadagiti rehional a dialekto, a dagitoy met laeng ket nangporma kadagiti tallo a grupo: dagiti Bihari a pagsasao, dagiti Oriya a pagsasao, ken dagiti Assames-Bengali a pagsasao. Adda dagiti agsupsuppiat a dagiti nagsasabtan apuntos ket nasapsapa a napasamak a mabalin nga idi pay laeng 500 ngem ti pagsasao ket saan a nagtaltalinaay: adda dagiti naggigiddiat a kitkita ken dagiti mannurat ket kankanayonda a nagsursurat kadagiti nadumaduma a dialekto. Kas pagarigan, ti Magadhi Prakrit ket naipampamattian a nagbalbalin iti Abahatta idi agarup a maika-6 a siglo a nakibingbinglay iti tinaudan ti Bengali para kadagiti napalabas a paset ti panawen.

Kadawyan a dagiti tallo a paset ti panawen ket nainagnaganan iti pakasaritaan ti Bengali:

1. Daan a Bengali (900/1000–1400)—dagiti teksto ket mangiraman ti Charyapada, dagiti panagraraem a kanta; ti irurumsua dagiti pangsandi Ami, tumi, kdpy.; berbo dagiti inplecsion -ila, -iba, kdpy. Asames (Ahomiya) ket nagsangsanga iti daytoy a paset ti panawen ken ti Oriya sakbay ti paset ti panawen ti (maika-8 a siglo-1300). Dagiti sinuratan ken dagiti pagsasao iti daytoy a las-ud ti panawen ket nangnangruna a naimpluensiaan babaen ti pagsasao a Kamrupi (sinuratan-Kamrupa Prakrit) a kas ti intero a rehion- Assam, ti Bengal ken dagiti paset ti Bihar ken Orissa ket babaen idi ti pagarian ti Kamrupa (a naamammuan itan a kas ti Assam).
2. Tengnga a Bengali (1400–1800)—dagiti nangruna atesto ti paset ti panawen ket mangiraman ti Shreekrishna Kirtana ni Chandidas; elision ti balikas a patingga nga ô nga uni; ti pannakaiwarwaras dagiti kompuesto a berbo; Persiano a pannakaimpluensia. Adda dagiti eskolar nga adu pay a mangbingbingay iti daytoy a paset ti panawen iti nasapa ken naladaw a tengnga a paset ti panawen.
3. Baro a Bengali (manipud idi 1800)—panagpabassit kadagiti berbo ken dagiti pangsandi, ken dagiti dadduma pay a panagbalbaliw (a kas ti tahar → tar "kukua ti babai"/"kukua ti lalaki"; koriyachilô → korechilo ti lalaki/ti babai adda idi nalpasen).

Naipakasaritaan nga asasideg iti Pali, ti Bengali ket nakakitkita ti iyaadu ti Sanskrito nga impluensia idi las-ud ti Tengnga a Bengali (Chaitanya Mahaprabhu a panawen) ken idi pay las-ud ti Bengal a Renasimiento. Kadagiti moderno nga Indo-Europeano a pagsasao idiay Abagatan nga Asia, ti Bengali ken dagiti kaarrubana, ti Oriya ken Asames (Ahomiya), idiay daya ket nangruna a nagtartaripatu ti Pali/Sanskrito a batayan ti bokabulario, a kas met ti Marathi idiay tengnga-laud.

Nasken a laglagipen a ti insasao a Hindi ken insasao nga Urdu ket agpadpada iti batayanda. Nupay kasta, ti agdama nga pagalagadan a porma ti literario iti Hindi ket adda dagiti adu a naalala manipud iti Sanskrito a bokabulario, bayat a ti literario a porma ti Urdu ket adu kadagiti binulbulod manipud iti Arabiko ken Persiano.

Aginggana idi maika-18 a siglo, awan kadagiti panagipadpadas a panagdokumento ti gramatika ti Bengali. Ti immuna anaisurat a Bengali a diksionario/gramatika, Vocabolario em idioma Bengalla, e Portuguez dividido em duas partes, ket sinurat idi babaen ti Portuges a misionario a ni Manuel da Assumpção idi baetan ti 1734 ken 1742 bayat idi agserserbi idiay Asienda ti Bhawal. Nathaniel Brassey Halhed, ti Britaniko a gramatiko, ket nagsurat ti moderno a gramatika ti Bengali (Ti Gramatika ti Pagsasao a Bengal (1778)) nga immununa a nagus-usar kadagiti Bengali a kaha iti panagmaldit. Ni Ram Mohan Roy, ti nalatak a Bengali repormer, ket nagsursurat pay ti maysa a "Gramatika ti Pagsasao a Bengali" (1832).

Iti las-ud ti daytoy a paset ti panawen, ti porma ti Choltibhasha , a nagus-usar kadagiti napalaka nga inpleksion ken dadduma pay a panagbalbaliw, ket rimrimsua manipud iti Shadhubhasha (naduduog a porma) a kas ti porma a napilpili para iti naisurat a Bengali.

Ti Bengali ket isu idi ti nakapaitengngaan ti isip, idi 1951–52, iti Tignay ti Pagsasao a Bengali (Bhasha Andolon) idiay idi Daya a Bengal (itan ket ti Banglades). Urayno ti pagsasao a Bengali ket insasao ti kaaduan a populasion ti Daya a Bengal, ti Urdu ket nailehislado idi a kas ti is-isu a nailian apagsasao ti Dominion ti Pakistan. OIdi Pebrero 21, 1952, dagiti nagproprotesta nga estudiante ken dagiti aktibista ket pinaltugan babaen ti milisia ken polis idiay Unibersidad ti Dhaka ken tallo nga ubbing nga estudiante ken dadduma pay a tao ti natnatay. Idi 1999, ti UNESCO ket nangirangarang ti 21 Pebrero a kas ti Aldaw ti Internasional nga Ina a Pagsasao para iti panagbigbig kadagiti natnatay. Iti sabali pay a pasamak idi Mayo 19, 1961, dagiti polis idiay Silchar, India, ket pimmatayda ti sangapulo ket maysa a tattao a simmupsuppiat a nagdemonstrado ti lehislasion a nangikeddeng ti panagusar ti pagsasao nga Asames.