Cyprus: Pagilian idiay Europa
33°E / 35°N 33°E / 35; 33
Ti Cyprus, opisial a tinawtawagan iti Republika ti Cyprus, iket ti maysa nga isla a pagilian iti akindaya a Baybay Mediteraneo. Daytoy ti maikatlo a kadakkelan ken ti maikatlo a kaaduan ti populasion nga isla iti Mediteraneo, ken mabirukan iti abagatan ti Turkia; iti laud ti Syria; iti amianan a laud ti Lebanon, Israel ken ti Gaza Strip; iti amianan ti Ehipto; ken abagatan a daya ti Gresia. Ti Nicosia ket ti kapitolio ti pagilian ken ti kadakkelaan a siudad.
Republika ti Cyprus | |
|---|---|
 Wagayway .svg) Eskudo | |
| Nailian a kanta: Ὕμνος εἰς τὴν Ἐλευθερίαν "Himno iti Wayawaya" | |
 Lokasion ti Cyprus (nailadawan iti akinbaba a kanawan), a mangipakita ti Republika ti Cyprus iti nangisngisit a berde ken ti bukod a nairamgaramg a republika ti Akin-amianan a Cyprus iti naranraniag a berde, ken dagiti nabati a Kappon ti Europa a naipakita iti nakusnaw a berde | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Nicosia 35°10′N 33°22′E / 35.167°N 33.367°E |
| Opisial a sasao | |
| Dagiti minoridad a pagsasao |
|
| Dagiti bernakular |
|
| Grupgrupo ti etniko |
|
| Relihion (2020; mairaman ti Akin-amianan a Cyprus) |
|
| Nagan dagiti umili | Cypriota |
| Gobierno | Unitario a presidensial a batay-linteg a republika |
• Presidente | Nicos Anastasiades |
• Bise Presidente | Bakante |
• Presidente dagiti Kamara ti Pannakabagi | Annita Demetriou |
| Lehislatura | Kamara dagiti Pannakabagi |
| Wayawaya manipud iti Reino Unido | |
• Dagiti Tulagan ti Londres-Zürich | 19 Pebrero 1959 |
• Nairangarang ti wayawaya | 16 Agosto 1960 |
• Aldaw ti Wayawaya | 1 Oktubre 1960 |
• Timmipon iti Kappon ti Europa | 1 Mayo 2004 |
| Kalawa | |
• Dagupa | 9,251 km2 (3,572 sq mi) (Maika-162) |
• Danum (%) | 9 |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2018 | 1,189,265 (Maika-158) |
• Senso idi 2011 | 838,897 |
• Densidad | 123.4/km2 (319.6/sq mi) (Maika-82) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2019 |
• Dagup | $35.970 bilion (Maika-126) |
• Tunggal maysa a tao | $41,572 (Maika-35) |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2019 |
• Dagup | $24.996 bilion (Maika-114) |
• Tunggal maysa a tao | $28,888 (Maika-33) |
| Gini (2019) |  31.1kalalainganna |
| HDI (2019) |  0.887nangato unay · Maika-33 |
| Kuarta | Euro (€) (EUR) |
| Sona ti oras | UTC+2 (EET) |
• Kalgaw (DST) | UTC+3 (EEST) |
| Pagmanehuan | kanigid |
| Kodigo ti panagtawag | +357 |
| Kodigo ti ISO 3166 | CY |
| TLD ti internet | .cy |
Ti kasapaan nga ammo nga aktibidad ti tao iti isla ket napetsado idi agarup a maika-10 a milenio BC. Dagiti arkeolohiko a tidda manipud iti daytoy a paset ti panawen ket mairaman ti nasayaat a napreserba a Neolitiko a purok ti Khirokitia, ken ti Cyprus ket ti ayan dagiti sumagmamano a kaduogan a bubon iti lubong. Ti Cyprus ket tinagtagitao idi babaen dagiti Misenio a Griego kadagiti dua nga allon iti maika-2 a milenio BC. Kas maysa nga estratehiko a lokasion iti Akindaya a Mediteraneo, kanungpalan idi daytoy a sinakup babaen dagiti nadumaduma a nangruna a bileg, a mairaman dagiti imperio dagiti Asiriano, Ehipto ken Persiano, a nakatiliwan ti isla idi 333 BC babaen ni Alehandro ti Natan-ok. Dagiti simmaruno a turay babaen ti Polemaiko nga Ehipto, ti Klasiko ken Imperio ti Akindaya a Romano, dagiti kalipato ti Arabo iti nabiit a paset ti panawen, ti Pranse a dinastia a Lusignan ken dagiti Veneto ket sinaruno idi babaen dagiti sumurok a tallo a siglo nga Otomano a turay idi baetan ti 1571 ken 1878 (de jure aginggana idi 1914).
Naikabil idi ti Cyprus babaen ti administrasion ti Reino Unido babaen ti Kombension ti Cyprus idi 1878 ken pormal idi nga inkapet babaen ti Reino Unido idi 1914. Ti masakbayan ti isla ket panggep idi a suppiat a nagbaetan dagiti prominente a komunidad ti etniko, dagiti Cypriota a Griego, a mangbukel iti 77% iti populasion idi 1960, ken dagiti Cypriota Turko, a mangbukel iti 18% iti populasion. Manipud idi maika-19 a siglo ket masakbayan, ti populasion ti Cypriota a Griego ket nagkamkamakamda iti enosis, a kappon iti Gresia, a nagbalin a nailian a Griego a nga annuroten kadagiti tawen ti 1950. Immun-una anagkamakan ti populasion ti Cypriota a Turko iti panagtultuloy ti turay ti Britaniko, ken kanungpalan a nagdemanda iti pannakaikapet iti isla iti Turkia, ken kadagidi tawen ti 1950, a kakuyogna ti Turkia, ket nagpundar iti annuroten ti taksim, ti pannakabingay ti Cyprus ken ti pannakapartuat ti maysa a Turko nga estado iti amianan. Kalpasan ti ranggas kadagiti tawen ti 1950, nadatonan ti wayawaya ti Cyprus idi 1960. Ti didigra idi 1963–64 ket nakaiyeg pay iti ad-adu nga interkomunal a ranggas a nagbaetan dagiti dua a komunidad, napatalaw dagiti ad-adu ngem 25,000 a Cypriota a Turko kadagiti enclave:56–59 ken nakaiyegan ti patingga ti representasion ti Cypriota a Turko iti republika. Idi 15 Hulio 1974, nairugi ti maysa a kudeta babaen dagiti nasionalista a Cypriota a Griego ken dagiti elemento ti junta militar a Griego itimaysa a panangipadas iti enosis. Nakairugian daytoy a tignay iti Panagraut ti Turko ti Cyprus idi 20 Hulio, a nakaiturongan ti pannakatiliw ti agdama nga aldaw a teritorio ti Akin-amianan a Cyprus ken ti pannakapatalw dagiti sumurok a 150,000 Cypriota a Griego ken dagiti 50,000 a Cypriota a Turko. Timaysa a naisina nga estado ti Cypriota a Turko iti amianan ket nabangon babaen ti unilateral a panangirangarang idi 1983; daytoy nga aramid ket kaaduan idi a kinondenar babaen ti sangalongan a komunidad, a ti Turkia laeng ti mangbigbig ti baro nga estado. Dagitoy a pasamak ken ti nagresultaan a kasasaad ti politika ket panggep ti agtultuloy a suppiat.
Ti Republika ti Cyprus ket addaan iti de jure a kinaturay iti intero nga isla, mairaman dagiti teritoriona iti danum ken ti ekslusibo asona ti ekonomia, malaksid dagiti Lugar ti Naturay a Kuartel ti Akrotiri ken Dhekelia, nga agtultuloy nga adda iti turay ti Reino Unido segun dagiti Tulagan ti Londres ken Zürich. Nupay kasta, ti Republika ti Cyprus ket ti de facto a naisina kadagiti dua a parte: ti lugar nga adda iti epektibo a tengngel iti Republika, a mabirukan iti abagatan ken laud ken buklen ti agarup a 59% iti kalawa ti isla, ken ti amianan, nga administruen babaen ti bukod a nairangarang a Turko a Republika ti Akin-amianan a Cyprus, a mangsakup iti agarup a 36% iti kalawa ti isla. Adda pay ganggani a 4% iti kalawa ti isla ket sakupen babaen ti paglappedan a sona ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Ikeddeng ti sangalubongan a komunidad ti akin-amianan a parte ti isla a teritorio ti Republika ti Cyprus a sinakup babaen dagiti puersa ti Turko. Naipampanunotan a ti panagsakup ket saan a legado babaen ti sangalubongan a linteg ken pagbanagan daytoy a di nainkalintegan a panagsakup iti teritorio ti Kappon ti Europa gapu ta ti Cyprus ket nagbalin a kameng ti Kappon ti Europa.
Ti Cyprus ket maysa a nangruna a papanan dagiti turista iti Mediteraneo. Addaan iti maysa nga abanse, a nangato a matgedan nga ekonomia ken ti maysa a nangato unay a Pagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaoan, ti Republika ti Cyprus ket kamengen iti Mankomunidad manipud idi 1961 ken maysa idi a nagpundar a kameng ti Di Nailinia a Tignay aginggana idi timmipon iti Kappon ti Europa idi 1 Mayo 2004. Idi 1 Enero 2008, ti Republika ti Cyprus ket timmipon iti eurosona.
Dagiti nota
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Cyprus iti Wiki Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Cyprus manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
- Cyprus iti Curlie (iti Ingles)
Heograpiko a datos a mainaig iti Cyprus iti OpenStreetMap
This article uses material from the Wikipedia Ilokano article Cyprus, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ti linaon ket magun-od babaen ti CC BY-SA 4.0 malaksid no adda sabali a naibaga. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Ilokano (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.