Obesidade: Condición médica producida pola acumulación excesiva de graxa

Isto pode provocar efectos adversos na saúde, como a redución da esperanza de vida e o aumento de problemas derivados. Unha persoa é considerada obesa cando o seu índice de masa corporal (IMC), un indicador que se obtén ó dividir o peso da persoa en quilos entre o cadrado da altura en metros, excede 30 os kg/m². Considerado dun xeito técnico, sempre que se dea unha inxestión de calorías (a través dos alimentos) maior que o gasto enerxético do corpo haberá un cúmulo de calorías en forma de graxa. O corpo humano almacena calorías extras nesta forma porque é o medio máis eficaz, almacenando o dobre de calorías no mesmo peso do que se almacenaría como carbohidratos ou proteína.

Obesidade
Clasificación e recursos externos
Peso normal, sobrepeso e obesidade.
ICD-10	E66
ICD-9	278
OMIM	601665
DiseasesDB	9099
MedlinePlus	007297
Advertencia: A Wikipedia non dá consellos médicos. Se cre que pode requirir tratamento, por favor, consúltello ao médico.

A obesidade incrementa a probabilidade de padecer diversas doenzas, particularmente doenzas do corazón, diabetes tipo 2, certos tipos de cancro, e artrose. A causa máis común da obesidade é a combinación do consumo excesivo de comida, falta de actividade física e a susceptibilidade xenética. Malia isto, algúns casos son causados polos xenes, desordes endócrinas, fármacos ou enfermidades mentais. As probas que apoian que hai persoas obesas que aínda comendo pouco gañan peso son limitadas; de media, as persoas obesas teñen un gasto enerxético maior que as que non o son debido á enerxía necesaria para manter un incremento de masa corporal.

A dieta e o exercicio físico son os piares do tratamento da obesidade. A calidade da dieta pode mellorar reducindo o consumo de alimentos con altos niveis de graxa ou azucre, e incrementando o consumo de fibra alimentaria. Os medicamentos anti-obesidade poden ser tomadas para reducir o apetito ou inhibir a absorción de graxa xunto cunha dieta saudable. Se a dieta, o exercicio e a medicación non son efectivos, os balóns gástricos poden axudar na perda de peso e tamén existe a posibilidade de recorrer á cirurxía para minguar o volume do estómago e lonxitude do intestino, o que supón unha redución da sensación de fame e da capacidade para absorber os nutrientes da comida.

A obesidade é a principal causa de mortes previsibles en todo o mundo, e está a ter un incremento da incidencia tanto en adultos coma en nenos. Para as autoridades é un dos máis serios problemas de saúde pública do século XXI. Socialmente, está estigmatizada na meirande parte do mundo (particularmente no occidente), malia ser vista como un símbolo de saúde e fertilidade noutras épocas da historia, como segue a ser nalgunhas partes do mundo. No 2013, a "Asociación Médica Americana" clasificou a obesidade como unha doenza.

O 14 de decembro celébrase en España o Día Nacional da Persoa Obesa.

 

A obesidade adoita definirse como unha acumulación substancial de graxa corporal que podería afectar á saúde.As organizacións médicas tenden a clasificar ás persoas como obesas baseándose no índice de masa corporal (IMC), unha relación entre o peso dunha persoa en quilogramos e o cadrado da súa estatura en metros. Para os adultos, a Organización Mundial da Saúde (OMS) define "sobrepeso" como un IMC igual ou superior a 25, e "obesidade" como un IMC igual ou superior a 30. Os Centros para o Control e a Prevención de Enfermidades (CDC) dos EE.UU. subdividen a obesidade en función do IMC, denominando obesidade de clase 1 a un IMC de 30 a 35; obesidade de clase 2 a un IMC de 35 a 40; e obesidade de clase 3 a un IMC superior a 40.

No caso dos nenos, as medidas de obesidade teñen en conta a idade xunto coa altura e o peso. Para os nenos de 5 a 19 anos, a OMS define a obesidade como un IMC con dúas desviacións estándar por encima da media para a súa idade (un IMC ao redor de 18 para un neno de cinco anos; ao redor de 30 para un de 19 anos). Para os nenos menores de cinco anos, a OMS define a obesidade como un peso tres desviacións estándar por encima da media para a súa estatura.

Algunhas organizacións particulares han introducido algunhas modificacións nas definicións da OMS. A literatura cirúrxica desvincula a obesidade de clase II e III ou só a de clase III noutras categorías cuxos valores exactos aínda se discuten.

• Calquera IMC ≥ 35 ou 40 kg/m² é "obesidade severa".
• Un IMC ≥ 35 kg/m² que sofre problemas de saúde relacionados coa obesidade ou ten ≥ 40 ou 45 kg/m² é "obesidade mórbida".
• Un IMC ≥ 45 ou 50 kg/m² é "súper obesidade".

Como as poboacións asiáticas desenvolven consecuencias negativas para a saúde cun IMC máis baixo que os caucásicos, algunhas nacións redefiniron a obesidade; Xapón definiu a obesidade como calquera IMC superior a 25 kg/m² mentres que China utiliza un IMC superior a 28 kg/m².

A métrica da obesidade preferida nos círculos académicos é a porcentaxe de graxa corporal (BF%), a relación entre o peso total da graxa dunha persoa e o seu peso corporal, e o IMC considérase simplemente unha forma de aproximar o BF%. En xeral, considérase que os niveis superiores ao 32% nas mulleres e ao 25% nos homes indican obesidade.

O IMC ignora as variacións entre individuos nas cantidades de masa corporal magra, especialmente músculo. As persoas que realizan traballos físicos pesados ou deportes poden ter valores de IMC elevados a pesar de ter pouca graxa. Por exemplo, máis da metade dos xogadores da NFL están clasificados como "obesos" (IMC ≥ 30), e 1 de cada 4 está clasificado como "extremadamente obeso" (IMC ≥ 35), segundo a métrica do IMC. Con todo, a súa porcentaxe de graxa corporal medio, un 14%, está dentro do que se considera un rango saudable. Do mesmo xeito, os loitadores de sumo poden ser categorizados polo IMC como "severamente obesos" ou "moi severamente obesos", pero moitos loitadores de Sumo non son categorizados como obesos cando se utiliza no seu lugar a porcentaxe de graxa corporal (tendo <25% de graxa corporal). Descubriuse que algúns loitadores de sumo non tiñan máis graxa corporal que un grupo de comparación sen sumo, e que os seus elevados valores de IMC debíanse á súa gran cantidade de masa corporal magra..

Segundo a Enquisa Nacional de Saúde 2011-2012, presentada polo Ministerio de Sanidade o 14 de marzo de 2013, a obesidade afecta o 17% da poboación española de 18 anos ou máis (16% entre as mulleres e 18% entre os homes) e o sobrepeso ó 37% da poboación (33,5% e 45,3%, respectivamente). Facendo un estudo histórico obsérvase como estas porcentaxes van crecendo ano tras ano: en 1987 a obesidade afectaba o 7,9% das mulleres e o 6,9% dos homes, e en 2003, o 13,9% e o 13,3% respectivamente.

Na poboación infantil (entre 2 e 18 anos), as porcentaxes de obesidade son do 9,6% da poboación.

A obesidade aumenta o risco de que unha persoa desenvolva diversas enfermidades metabólicas, enfermidades cardiovasculares, artrose, enfermidade de Alzhéimer, depresión e certos tipos de cancro.. Segundo o grao de obesidade e a presenza de trastornos comórbidos, a obesidade asóciase a unha esperanza de vida entre 2 e 20 anos menor. Un IMC elevado é un marcador de risco, pero non unha causa directa, das enfermidades provocadas pola dieta e a actividade física.

Mortalidade

A obesidade é unha das principais causas evitables de morte en todo o mundo . O risco de mortalidade é menor cun IMC de 20–25 kg/m² nos non fumadores e de 24-27 kg/m² nos fumadores actuais, cun risco que aumenta cos cambios en calquera dirección. Isto parece ocorrer en polo menos catro continentes. Outras investigacións suxiren que a asociación do IMC e o perímetro da cintura coa mortalidade ten forma de O ou de J, mentres que a asociación entre a relación cintura-cadeira e a relación cintura-altura coa mortalidade é máis positiva. Nos asiáticos, o risco de efectos negativos para a saúde empeza a aumentar entre os 22 e os 25 kg/m². En 2021, a Organización Mundial da Saúde estimou que a obesidade causaba polo menos 2,8 millóns de mortes ao ano. Máis ou menos, a obesidade reduce a esperanza de vida entre seis e sete anos, un IMC de 30-35 kg/m² reduce a esperanza de vida entre dous e catro anos, mentres que a obesidade grave (IMC ≥ 40 kg/m²) reduce a esperanza de vida en dez anos.

Morbilidade

A obesidade aumenta o risco de padecer moitas afeccións físicas e mentais. Estas comorbilidades maniféstanse con maior frecuencia no síndrome metabólico, unha combinación de trastornos médicos que inclúe: diabetes mellitus tipo 2, presión arterial alta, colesterol alto en sangue, e niveis altos de triglicéridos. Un estudo do Hospital RAK descubriu que as persoas obesas teñen un maior risco de desenvolver COVID-19 persistente. Os Centros de Control e Prevención de Enfermidades (CDC) descubriron que a obesidade é o factor de risco máis importante de enfermidade grave por COVID-19.

As complicacións están directamente causadas pola obesidade ou indirectamente relacionadas a través de mecanismos que comparten unha causa común, como unha dieta inadecuada ou un estilo de vida sedentario. A forza da relación entre obesidade e afeccións específicas varía. Un dos máis fortes é o vínculo coa diabetes de tipo 2. O exceso de graxa corporal é a causa do 64% dos casos de diabetes en homes e do 77% en mulleres.

As consecuencias para a saúde divídense en dúas grandes categorías: as atribuíbles para os efectos do aumento da masa graxa (como artrose, apnea obstructiva do soño, estigmatización social) e as debidas ao aumento do número de células graxas (diabetes, cancro, enfermidade cardiovascular, enfermidade do fígado graxo non alcohólico). O aumento da graxa corporal altera a resposta do organismo á insulina, o que pode provocar resistencia á insulina. O aumento da graxa tamén crea un estado proinflamatorio, e un estado protrombótico.

 

A obesidade caracterízase tamén como un problema de natureza estética e psicolóxica, alén de ser un gran risco para a saúde.

Sabemos que a relación dun individuo cos demais parte do xeito no que os nosos sentidos actúan e espertan en nós sensacións de atracción ou de rexeitamento. Sendo a visión un destes sentidos, a imaxe corporal que a persoa posúe é indispensábel para unha vida saudábel. A importancia da mesma leva a que a persoa se prece consigo, sabendo que a positividade deste factor contribúe, non só ao desenvolvemento de relacións coa sociedade, senón tamén coa autoestima e carisma presente en cada un de nós.

Esta imaxe corporal reflicte como vemos e o que vemos no mundo. A través das interaccións cos outros, modificamos a nosa imaxe, en función do que gustamos e do ambiente no que vivimos. Recollendo todos estes datos, podemos afirmar que a imaxe corporal está directamente influenciada por factores fisiolóxicos, psicolóxicos e sociolóxicos.

E aquí chega o conflito. O peso corporal está relacionado coa imaxe corporal que damos. Dentro das posibilidades do peso corporal dunha persoa, existe unha clase na que a persoa excede o peso ideal que debería ter, sendo chamada persoa obesa. Así, o peso corporal tamén se ve influenciado polos factores antes indicados e consecuentemente a obesidade é un problema derivado do mesmo.

Cando se sente un descontento grande coa imaxe corporal, hai unha tendencia ó comezo de dietas inadecuadas, inxestión emocional e compulsiva, disturbios na alimentación que poden xerar problemas aínda máis graves (anorexia, bulimia), exercicio excesivo e diminución da capacidade cognitiva.

Son cada vez máis as persoas que fican descontentas coa súa imaxe corporal debido a factores desta natureza. É por iso que a imaxe corporal é tamén cada vez máis coñecida como un problema médico e psicolóxico.

A referencia a comportamentos perante a insatisfacción co peso corporal pode tender a un aumento excesivo de peso (cando a persoa é ou coida que é magra) ou a unha diminución drástica de peso (cando a persoa é ou coida que é gorda). Neste momento, son moitas máis as persoas que tenden a comportamentos de perda de peso que as outras. Porén, é de salientar que aínda que moitas persoas o tenten, son poucas aquelas que realmente conseguen atinxir plenamente os obxectivos propostos.

A consciencia de que é necesario mudar é dos puntos máis importantes nesta área. Se a persoa está insatisfeita ou está mesmo con problemas graves de saúde, a iniciativa persoal é esencial. Só así se pode tornar unha persoa receptiva á posta en funcionamento de programas e tratamentos adecuados á doenza en cuestión.

Obesidade mórbida

A obesidade mórbida é así chamada por ser unha condición causante de morbideza ou doenza por si soa. Os obesos mórbidos teñen máis tendencia ao diabetes mellitus (azucre no sangue), á hipertensión arterial (presión alta) e a problemas cardíacos e pulmonares.

O tratamento é con dietas e medicamentos inhibidores do apetito, podendo ata culminar coa necesidade de cirurxías para os obesos mórbidos refractarios ao tratamento medicamentoso e dietoterápico. Estes procedementos cirúrxicos son en xeral coñecidos como gastroplastias e só se deben facer despois da avaliación dun clínico, un nutrólogo, un psicólogo e un fisioterapeuta, alén do cirurxián. Equipos ben formados poden tamén contar con enfermeiros, asistentes sociais, profesionais de educación física e outros.

Bibliografía

• Mazza, C. (2001). Obesidad en pediatría: Panorama Actual. SAOTA, Obesidad; 12 (1):28-30. 

Artigos relacionados

• Sobrepeso

Ligazóns externas

• Enquisa Nacional de Saúde 2011-2012^{[Ligazón morta]} (Ministerio de Sanidade, 14.03.2013)
• Reuters MSN: "Durmir axuda a adelgazar, suxire estudo" Arquivado 23 de setembro de 2007 en Wayback Machine.
• Artigo sobre a obesidade de Iria Veiga en Praza Pública.