Un elfenn gimiek treuzuraniat skinoberiek eo an neptuniom ; Np eo e arouez kimiek, 93 e niver atomek ha 237,048 e dolz atomek.
Ar pempvet aktinid eo e taolenn drovezhiek an elfennoù kimiek.
Neptuniom | ||||
---|---|---|---|---|
Uraniom – Neptuniom – Plutoniom | ||||
| ||||
Perzhioù hollek | ||||
Niver atomek | 93 | |||
Rummad kimiek | Aktinidoù | |||
Strollad | Aktinidoù | |||
Trovezh | 7 | |||
Bloc'h | f | |||
Tolz atomek | [237] | |||
Aozadur elektronek | ||||
[Rn] 5f4 6d1 7s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 22, 9, 2 | ||||
Perzhioù atomek | ||||
Niver oksidadur | +5 | |||
Tredanleiegezh | 1,30 (Skeul Linus Pauling) | |||
Gremmoù ionadur | 1 : 604,53 kJ/mol 2 : 1 110 kJ/mol 3 : 1 900 kJ/mol | |||
Skin atomek | 175 pm | |||
Skin kenamsav | 171 pm | |||
Skin Van der Vaals | 270 pm | |||
Perzhioù fizikel | ||||
Arvez | Kaled | |||
Douester (≈20 °C) | 20,450 g/cm3 | |||
Teuzverk | 637 °C | |||
Bervverk | 4 000 °C | |||
Tredanharzusted | 12 nΩ•m (e 20 °C) | |||
Neuz an elfenn | ||||
Ur bellenn neptuniom | ||||
E 1934 e kredas an ijinour tchek Odolen Koblic en doa kavet an elfenn 93 e dour-riñsañ un tamm pitchblende UO2 (uraninit) a oa bet rostet ; bohemium a reas eus an elfenn diwar Bohemia, met ur meskaj wolfram ha vanadiom e oa e gwirionez.
En hevelep bloavezh ez embannas ar fizikour Italian Enrico Fermi (1901-1954) e oa deuet a-benn da genderc'hañ an elfennoù 93 ha 94 dre skinata uraniom gant neutronoù, ar pezh a voe lakaet en arvar gant ar fizikourez ha kimiourez alaman Ida Tacke-Noddack (1896-1978). Hervezi e c'halle ar c'henderc'hadoù-se bezañ an disoc'h eus dazgweredoù nevez etre an neutronoù hag atomoù an uraniom — ganti e oa ar gwir : rakwelet he devoa ar skiriad derc'hanel, a oa bet dizoloet gant E. Fermi hep gouzout dezhañ.
Diwezhatoc'h, e 1938, e voe kavet an elfenn 93 en un tamm kailh tantalit [(Fe,Mn)Ta2O6] gant ar gimiourez c'hall Yvette Cauchois (1908-1999) hag ar fizikour roumanat Horia Hulubei (1896-1972) dre skalfadsellerezh ; sequanium a rejont eus an elfenn hervez Sequana, anv latin ar stêr Seine a dreuz Paris. Nac'het e voe ar gavadenn avat, war zigarez ma ne c'halljed ket kavout an elfenn 93 en natur — louc'hoù eus Np-237 hag Np-239 a gaver en natur e gwirionez, ha marteze e oa bet dizoloet 93Np e Paris rak neptuniom a voe kavet en un tamm uraninit e 1952.
D'an 8 a viz Even 1940 e voe kenderc'het izotop 239 an elfenn 93 e Skol-veur Kalifornia, Berkeley gant Edwin Mattison McMillan (1907-1991) ha Philip Hauge Abelson (1913-2004) dre skinata uraniom-238 gant neutronoù. Neptunium a rejont eus an elfenn nevez, peogwir e teu goude an uraniom evel m'emañ Neizhan goude Ouran e koskoriad an Heol.
Setu amañ dazgwered E. M. McMillan ha P. H. Abelson e 1940 :
238 | U + | 1 | n —→ | 239 | U | β- ————→ 23 mn | 239 | Np | β- ————→ 2,355 devezh | 239 | Pu |
92 | 0 | 92 | 93 | 94 |
Evel a weler, un neutron a voe ouzhpennet d'an uraniom-238 da reiñ U-239, a zigevanas dre skinoù β ; goude 23 munutenn e roas neptuniom-239, ha hemañ a zigevanas ivez, da reiñ plutoniom-239 tremen daou devezh goude.
E 1951 e voe roet Priz Nobel ar gimiezh da E. M. McMillan evit bezañ kevanaozet ar c'hentañ elfenn pounneroc'h eget an uraniom.
Ur metal liv an arc'hant eo an neptuniom glan. An neptuniom eo an elfenn a chom ar pellañ en he stad dourek etre he stad kalet hag he stad aezhennek : 3 265°C eo ar skalfad etre e deuzverk hag e vervverk.
Dazgweredus-kenañ eo gant an holl drenkennoù ha gant an oksigen.
Par da re an uraniom eo perzhioù kimiek an neptuniom.
Naontek izotop eus an neptuniom zo anavezet, eus 225Np betek 244Np, an hini stabilañ o vezañ Np-237 gant un hanter-vuhez a 2,14 milion a vloavezhioù.
Evel an uraniom-235 ez eo an neptuniom-237 gouest da c'houzañv ar skiriad derc'hanel, ar pezh a c'hall bezañ arveret da fardañ bombezennoù nukleel.
Pa zigevan an darn vuiañ eus an elfennoù pounner da reiñ izotopoù eus ar plom 82Pb e tigevan Np-237 war-du Tl-205 ha Bi-209, ar pezh a anver "digevanidigezh ristennek an neptuniom".
Izotop | % en natur | Hanter-vuhez | Digevanidigezh |
---|---|---|---|
235Np | kevanaozet | 396,1 devezh | α → 231Pa |
ε → 235U | |||
236Np | kevanaozet | 1,54x105 bloavezh | ε → 236U |
β- → 236Pu | |||
α → 232Pa | |||
237Np | louc'h | 2,144x106 bloavezh | SD & α → 233Pa |
239Np | louc'h | 2,356 devezh | β- → 239Pu |
Hiziv en deiz e kenderc'her neptuniom-237 en e stumm metalek peuzc'hlan diwar ar barrennadoù trelosk a zo bet arveret er c'hreizennoù derc'hanel : lakaet e vez NpF3 da goazhañ dre vurezh litiom pe variom e 1200 °C, hervez argerzh Van Arkel-De Boer.
237 | Np + | 1 | n —→ | 238 | Np | β- ————→ 2,117 devezh | 238 | Pu |
93 | 0 | 93 | 94 |
Kimiezh | Elfennoù kimiek |
---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek |
This article uses material from the Wikipedia Brezhoneg article Neptuniom, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Danvez a c'haller implijout dindan CC BY-SA 4.0 nemet ha notet e vefe ar c'hontrol. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Brezhoneg (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.