Лукомаль: вёска ў Чашніцкім раёне Віцебскай вобласьці Беларусі

Цэнтар сельсавету Чашніцкага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 554 чалавекі. Знаходзіцца за 20 км на поўдзень ад Чашнікаў, за 5 км на поўнач ад Новалукомлю; на шашы Р62.

Лукомаль лац. Łukomal
Першыя згадкі:	1078
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Віцебская
Раён:	Чашніцкі
Сельсавет:	Лукомальскі
Насельніцтва:	554 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2133
Паштовы індэкс:	211161
СААТА:	2251830071
Нумарны знак:	2
Геаграфічныя каардынаты:	54°42′32″ пн. ш. 29°9′4″ у. д. / 54.70889° пн. ш. 29.15111° у. д. / 54.70889; 29.15111 29°9′4″ у. д. / 54.70889° пн. ш. 29.15111° у. д. / 54.70889; 29.15111
Лукомаль на мапе Беларусі ± Лукомаль Лукомаль
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Лукомаль — старажытны крывіцкі горад і даўняе места гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), колішняя сталіца ўдзельнага княства і рэзыдэнцыя князёў Лукомскіх, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся Мікольскі манастыр і францішканскі кляштар.

 

Раньнія часы

Лукомаль узьнік у IX стагодзьдзі як горад крывічоў, першы пісьмовы ўпамін пра Лукомаль зьмяшчаецца ў «Павучаньні» Ўладзімера Манамаха ў зьвязку з падзеямі 1078 году. Імаверна, у XII ст. ён стаў сталіцай удзельнага княства, але ў тагачасных крыніцах аніводнага князя гэтае зямлі не ўпамінаецца.

Вялікае Княства Літоўскае

У XIV стагодзьдзі Лукомскае княства далучылася да Вялікага Княства Літоўскага, места знаходзілася ў валоданьні князёў Лукомскіх. У 1386 годзе па доўгай аблозе Лукомскі замак узяў Андрэй Альгердавіч. У 1392 годзе выхадцы з Валыні заснавалі ў месьце Мікалаеўскі манастыр. У Сьпісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх (канец XIV ст.) Лукомаль значыцца сярод «літоўскіх» замкаў. У творы пра цуды сьвятога Міколы, складзеным у Лукомлі паміж 1402 і 1415 гадамі, адзначалася, што цуды «ў Лукомлі стварыся ў Літоўскай зямлі».

За часамі Інфлянцкай вайны ў 1563 годзе маскоўскія захопнікі на чале з Іванам IV Тыранам ушчэнт зруйнавалі Лукомаль, а ягоных жыхароў вывезьлі ў рабства. Замак больш не аднаўляўся. У XVII стагодзьдзі Лукомаль пераўтварыўся ў мястэчка, у складзе Аршанскага павету Віцебскага ваяводзтва. Тут дзейнічаў кляштар францішканаў.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Лукомаль апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Сеньненскім павеце Магілёўскай губэрні. У XIX—XX стагодзьдзях мястэчка знаходзілася ў валоданьні Храпавіцкіх, Мілашаў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Лукомаль занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лукомаль абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У сакавіку 1924 году Лукомаль вярнулі БССР, дзе ён стаў цэнтрам сельсавету. На 1940 год тут было 220 двароў, на 1999 год — 215.

У 2000-я гады Лукомаль атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку».

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1882 год — 1428 чал., у тым ліку праваслаўных 278 муж. і 279 жан., юдэяў 456 муж. і 415 жан.
• XX стагодзьдзе: 1940 год — 750 чал.; 1999 год — 525 чал.
• XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2005 году — 471 чал.; 2010 год — 554 чал.

Інфраструктура

У Лукомлі працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, клюб, бібліятэка.

Славутасьці

• Гарадзішча (VI—IX стст.)
• Могілкі юдэйскія

Страчаная спадчына

• Лукомскі замак (XIV ст.)
• Касьцёл і кляштар францішканаў (1636)
• Манастыр Сьвятога Мікалая (1397)

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9: Кулібін — Малаіта. — 560 с. — ISBN 985-11-0155-9
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Насевіч В. Лукомль і Лукомльская воласьць // Гістарычна-археалагічны зборнік. № 4, 1994. С. 161—186.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Чашніцкага р-на. — Мн.: Беларуская навука, 1997. — 542 с. ISBN 5-343-01611-1.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884.

• Лукомаль, Radzima.org