Імя Вітаўт: мужчынскае асабовае імя (Vytautas)

Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

 

Віталт або Віталд, пазьней Вітальд (Vitolt, Witald, Witolt, Vuitaldus, Witold) — імя германскага паходжаньня. Іменная аснова -віт- (імёны ліцьвінаў Віцень, Вітарт, Бутавіт; германскія імёны Wittenus, Witard, Botwith) паходзіць ад гоцкага wit 'веда, розум, закон', старасаксонскага witan 'ведаць' або ад асновы -від-, а аснова -валд- (-алд, -олт) (імёны ліцьвінаў Геральт, Левалт, Рамвольт; германскія імёны Gerwald, Lewolt, Romuald) — ад гоцкага і германскага waldan 'валодаць, гаспадарыць' або wulþus 'слава, мажнасьць'.

Адпаведнасьць імя Вітаўт германскаму імю Witold (упаміналася яшчэ ў 828 годзе) сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў.

На тоеснасьць імя Вітаўт з германскім імём Witold (Witolt), вядомым за шмат гадоў да зьяўленьня літоўскага вялікага князя, а таксама на сьведчаньне атаясамліваньня гэтых імёнаў — адпаведную германскаму імю лацінізацыю імя Вітаўта (Witoldus) — зьвяртае ўвагу польскі лінгвіст Юзэф Рэчэк(d). Ён жа зазначае, што германскія імёны на -old (або -аld) бытавалі ў Польшчы яшчэ ў XIII—XIV стагодзьдзях. Тым часам летувіскі лінгвіст Ёзас Юркенас(lt) зьвяртае ўвагу на тое, што сярод паноў Малдаўскага княства пашырылася імя Витолтъ (цалкам адпаведнае германскаму Witolt), якое прыйшло ў Малдову не зь Вялікага Княства Літоўскага. Прытым гэтая форма імя ў малдаўскім пісьменстве адзначаецца раней за яе зьяўленьне ва ўкраінскім пісьмовых крыніцах.

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае ўсходнегерманскую этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Вітаўт складаецца з асноваў -віт- і -тэўд- (-дэўт-, -тыд-) (імёны ліцьвінаў Таўтвід, Таўтывіл, Таўтвін, Таўтгерд; германскія імёны Teutwidis, Theudowills, Teutgerdis), якая паходзіць ад гоцкага þiuda, германскага þeudo 'род, народ'. Такім парадкам, імя Вітаўт азначае «мудрасьць роду». Адзначалася старажытнае германскае імя Teudwit (Teud-wit).

Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» супастаўляе імя Вітаўт з наступнымі адпаведнікамі: чэска-мараўскімі Вітаслаў (князь у Мараўскай дзяржаве) і Вітка, германскімі Віта і Вітас (Вітус). Тым часам грамата Жыгімонта Кейстутавіча ўпамінае сьведку Віту Радчынскага. Павал Урбан зьвяртае ўвагу на тое, што значэньне «народ» напраўду мелі германскія словы theud, teuto, touto, teut і падобныя, тым часам летувіскае tauta ад пачатку ўжывалася ў значэньні «зямля», «краіна» народу. З улікам азначэньня першай часткі імя праз даволі пашыраныя ў тагачаснай Эўропе лацінскія словы (vita, vi, vices і падобныя), якія маюць грэцкія, кельцкія і, урэшце, індаэўрапейскія аналягі і азначаюць «сілу», «жыцьцё», «жыцьцёвую сілу», імя Вітаўт значыла, відаць, «Сіла народу». Аналягічныя тлумачэньні прыводзіць і гісторык беларускай літаратуры Алесь Бразгуноў.

З нагоды летувіска-балтыйскіх этымалёгіяў імя Вітаўт ды іншых імёнаў вялікіх князёў літоўскіх гісторык Уладзімер Арлоў зьвяртае ўвагу на тое, што летувіскіх формаў гэтых імёнаў («Вітаўтас», «Альгірдас» і пад.) немагчыма знайсьці ані ў замежных, ані ва ўласных дакумэнтах Вялікага Княства Літоўскага.

У гістарычных крыніцах сустракаюцца наступныя варыянты імя: Wytoutd, unsir son (29 верасьня 1379 году); Витовтъ (1382, 1383, па 1389, 1392—1429, 1393, 2 ліпеня 1396, 1396—1413, 1398, 6 сакавіка 1399, 3 красавіка 1399, 20 траўня 1407, 1 траўня 1429 году); Alexander alias Witoldus (11 верасьня 1387, 22 верасьня 1421, 27 верасьня 1422, 28 сьнежня 1429 году); Мы Александръ, або Витовть (1 ліпеня 1388 году); Witoldus (1388, 1400, 1401, 1402, 1403, 1409, 1416, 1421 гады); Мы Александръ, або Витолдъ (18 чэрвеня 1389 году); Витольтъ (1389 год); Витолт (1393—1430, 1411—1422, 1440—1492, 1463—1476, 1477—1484 гады); Allexander alias Witoudus (13 студзеня 1407, 18 кастрычніка 1415 году); Allexander alias Wytoud (23 траўня 1409 году); Witoudus (1409, 1416, 1420); Witaudus (1409 год); Сам Александер Витовтъ (10 кастрычніка 1416 году); Alexander alias Witawdus (1417, 1429, 1430 гады); Alexander alias Witholdus (1 траўня 1425, 10 лістапада 1430 году); князя Юрья Витовтовича, Витовтъ Кестутьевичь (Наўгародзкі чацьверты летапіс); князя Юрія Витовтовича, Витовтъ Кестутіевичь, Витовтъ Кестутьевичь (Сафійскі першы летапіс); Витовъту Кирдвидовичу три чоловеки (9 лістапада 1449 году); Stanislaus Witoutowicz (1451 год); Богданъ Витовътовичъ (23 лістапада 1486 году); великом князи Витолде… Витолда… Витолде (XV ст. паводле выпісу 16 кастрычніка 1624 году); люди… у Томиловичох над рекою Березыною… а Витовъта з братом его а Олизаром (27 лістапада 1517 году); люди… Степанъ Витовтович (16 ліпеня 1521 году); пана Богдана Станевича а пана Воитъка Якубовича Витовътовичовъ (28 лютага 1520 году); Витовтъ Оксеновъ (12 ліпеня 1560 году); Witowtowa od domu… Witowta Siruna wymarł (20 лістапада 1604 году); Anastazia Łuczanicka Witołtowiczowa (19 чэрвеня 1660 году); panne Katherzyne Witoltowiczownę… Witołtowiczowną (19 чэрвеня 1665 году); z p. Janem Witowtowiczem, a p. Janem Witołtowiczem (1701 год); для пана Витовта, хоронжого… Витовта… Витовту (1710 год). Прытым ва ўласных нямецкамоўных дакумэнтах вялікага князя Вітаўта лацінская трансьлітэрацыя яго імя адпавядае старабеларускаму напісаньню: ням. Wir Witowd von gotis gnaden herczog czu Littouwe <...> Wir Witovt von gotes gnaden grosfurste zu Littowen etc. <...> Wir Alexander, andirs Wytowt, von Gots ganden grosfurste zu Littawen etc. — ст.-бел. Мы великии князь Витовт.

• Вітаўт (каля 1303—1336) — князь троцкі, бацька Юрыя Вітаўтавіча
• Вітаўт (1350—1430) — вялікі князь літоўскі (1392—1430)
• Вітаўт Гердзівідавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1449 годзе
• Станіслаў Вітаўтавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1451 годзе
• Багдан Вітаўтавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1486 годзе
• Багдан Станевіч і Войтка Якубавіч Вітаўтавічы — літоўскія баяры, якія ўпамінаюцца ў 1520 годзе
• Вітаўт Аксенаў — аршанскі мешчанін, які ўпамінаецца ў 1560 годзе
• Вітальд Аранскі — берасьцейскі зямянін, які ўпамінаецца ў 1618 годзе
• Бэнэдыкт Бальтазар Вітальдовіч Сарока — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, скарбнік ашмянскі ў 1691—1698 гадох
• Вітаўт (Бітаўт) — магілёўскі харунжы, які ўпамінаецца ў 1710 годзе
• Марцін Вітальд Александровіч — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, харужы браслаўскі (каля 1792—1795)
• Вітаўт Кіпель (1927—2022) — беларускі грамадзкі дзяяч, гісторык
• Вітаўт Мартыненка (1959—2016) — беларускі журналіст, пісьменьнік
• Вітаўт Рамук (1914—2010) — дзяяч беларускай дыяспары ў Чыкага
• Вітаўт Руднік (нар. 1969) — беларускі журналіст і грамадзкі дзяяч
• Вітаўт Тумаш (1910—1998) — беларускі грамадзкі дзяяч, лекар, скарыназнаўца
• Вітаўт Стаповіч (1939—2019) — беларуска-польскі грамадзка-палітычны дзяяч, адзін з заснавальнікаў Беларускага культурнага таварыства «Хатка» ў Гданьску.
• Вітаўт Чаропка (нар. 1961) — беларускі пісьменьнік
• Вітаўт Чыж (1884—1939) — беларускі грамадзкі дзяяч, этнограф, крытык і публіцыст

З XV ст. прыдомкам Вітальд (Бітаўт) карыстаўся шляхецкі род Александровічаў гербу ўласнага.

Вітаўты (Wittowt) — шляхецкі род Рэчы Паспалітай з Падляскага ваяводзтва.

У актах Вялікага Княства Літоўскага ўпаміналася каралеўскае сяло Віталцева (Витолтево) каля Шяўляў.

На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Вітаўцы, у гістарычнай Прусіі — Вітулты.

• Віт
• Вальда
• Вітаўка

• Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
• Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: Тэхналогія, 2001. — 216 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-458-050-4