শামুক: এবিধ কোমল দেহী প্ৰাণী

শামুক
Helix pomatia, শামুকৰ এক প্ৰজাতি
বৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন
অধিজগৎ:	সংকোষকেন্দ্ৰী
ৰাজ্য:	প্ৰাণী
পৰ্ব:	Mollusca
শ্ৰেণী:	Gastropoda

মৰুভূমি, নদ-নদী, বদ্ধজলাশয়, জলাশয়, নলা, খাল, বিল, সমুদ্ৰ উপকূলসহ অনেক স্থানত শামুক দেখা যায়। স্থলচৰ শামুকৰ বেছি ভাগেই মানুহৰ দ্বাৰা পৰিচিত। এই সমূহ শামুক, শামুক জগত খনৰ ভিতৰতে সংখ্যা লঘু। আনহাতে সংখ্যা আৰু বৈচিত্ৰ্যৰ দিশৰ পৰা চাবলৈ গ'লে সামুদ্ৰিক শামুক প্ৰচুৰ পৰিমাণে উপলবদ্ধ। বেছিভাগ শামুকেই তৃণভোজী; অৱশ্যে কিছু সামুদ্ৰিক শামুকৰ প্ৰজাতি সৰ্বভক্ষী অথবা মাংসভোজী।

শামুকৰ বহুতো মানৱীয় প্ৰাসংগিকতা আছে। প্ৰধানতঃ খাদ্য আৰু ৰোগ প্ৰসমনৰ কাৰণে, খেতিয়কে কীট-পতঙ্গ ভক্ষণৰ বাবে শামুক ব্যৱহাৰ কৰাৰ উপৰিও, সমুদ্ৰিক শামুকৰ খোলাৰে বিভিন্ন সৌন্দৰ্য্য বৰ্ধক সামগ্ৰী তৈয়াৰ কৰা হয়, গহনা আদি প্ৰস্তুত কৰা হয়।

কিছুমান শামুকে হাওঁফাওঁৰ সহায়ত উশাহ-নিশাহ লয়। এইবোৰক পালমোনাটা বুলি কোৱা হয়। অন্য কিছুমান প্ৰজাতিৰ শামুকে দেহত থকা ফুলৰ সহায়ত শ্বাস-প্ৰশ্বাস লয়, আৰু এইবোৰ প্যাৰাফিলেটিক দলৰ অন্তৰ্ভুক্ত। স্থলচৰ শামুকৰ মূৰত দুযোৰ কৰ্ষিকা থাকে। প্ৰয়োজনত শামুকে এই কৰ্ষিকা যোৰৰে শুঙিব পাৰে বহু সময়ত শামুকে এই কৰ্ষিকাযোৰ সংকুচিত কৰি ৰাখে। কৰ্ষিকাত এযোৰ চকু থাকে। জলজ শামুকৰ এযোৰ অনুপযোগী কৰ্ষিকা থাকে যাৰ ভিতৰ ফালে চকু থাকে। শামুকৰ খোলাটো স্পাইৰেল আকাৰৰ।

শামুকে সাধাৰণতে ৰাতি খাদ্য গ্ৰহণ কৰে। ইহঁতে মূলত গেলা-পঁচা জৈৱিক আহাৰ গ্ৰহণ কৰা দেখা যায়। খাদ্যৰ তালিকাত ভেঁকুৰ, লাইকেন, মচ্, পোক-পতংগ, জন্তুৰ মঙহ আদি প্ৰধান। কিছুমান শামুকে আনকি অন্য শামুকো খাদ্য হিচাপে গ্ৰহণ কৰে।

• স্থলচৰ শামুক
• পানী শামুক