ମର୍ଫିନ

ମର୍ଫିନ (INN)

Clinical data
Pronunciation	/ˈmɔːrfiːn/
Trade names	MScontin, Oramorph, Sevredol, and others
AHFS/Drugs.com	monograph
Pregnancy category	AU: C US: C (Risk not ruled out)
Dependence liability	Physical: High Psychological: Moderate-High
Addiction liability	High
Routes of administration	Inhalation (smoking), insufflation (snorting), oral (PO), rectal, subcutaneous (SC), intramuscular (IM), intravenous (IV), epidural, and intrathecal (IT)
ATC code	N02AA01 (WHO)
Legal status
Legal status	AU: S8 (Controlled) CA: Schedule I NZ: Class B UK: Class A US: Schedule II UN: Narcotic Schedules I and III ℞ (Prescription only)
Pharmacokinetic data
Bioavailability	20–40% (oral), 36–71% (rectally), 100% (IV/IM)
Protein binding	30–40%
Metabolism	Hepatic 90%
Onset of action	5 min (IV), 15 min (IM), 20 min (PO)
Elimination half-life	2–3 h
Duration of action	3 to 7 hours
Excretion	Renal 90%, biliary 10%
Identifiers
IUPAC name (5α,6α)-7,8-didehydro- 4,5-epoxy-17-methylmorphinan-3,6-diol
CAS Number	57-27-2 Y
PubChem CID	5288826
IUPHAR/BPS	1627
DrugBank	DB00295 Y
ChemSpider	4450907 Y
UNII	76I7G6D29C
KEGG	D08233 Y
ChEBI	CHEBI:17303 Y
ChEMBL	CHEMBL70 Y
ECHA InfoCard	100.000.291
Chemical and physical data
Formula	C17H19NO3
Molar mass	285.34
3D model (JSmol)	Interactive image
Solubility in water	HCl & sulf.: 60 mg/mL (20 °C)
SMILES CN1CC[C@]23C4=C5C=CC(O)=C4O[C@H]2[C@@H](O)C=C[C@H]3[C@H]1C5
InChI InChI=1S/C17H19NO3/c1-18-7-6-17-10-3-5-13(20)16(17)21-15-12(19)4-2-9(14(15)17)8-11(10)18/h2-5,10-11,13,16,19-20H,6-8H2,1H3/t10-,11+,13-,16-,17-/m0/s1 Y Key:BQJCRHHNABKAKU-KBQPJGBKSA-N Y
(verify)

ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଗମ୍ଭୀର ପାର୍ଶ୍ୱପ୍ରତିକ୍ରିୟା:- ଶ୍ୱାସକ୍ରିୟା କମିଯାଏ ଓ ନିମ୍ନ ରକ୍ତଚାପ ହୁଏ । ଏହା ମାନବକୁ ନିଶାଗ୍ରସ୍ତ କରାଏ ଓ ଏହାର ଦୁରୂପ‌ଯୋଗ ହୁଏ । ଦୀର୍ଘଦିନର ବ୍ୟବ‌ହାର ପରେ ଏହାର ମାତ୍ରା କମେଇଲେ ଓପିଅଏଡ ଉଇଥଡ୍ର‌ୟାଲ ହୁଏ । ସାଧାରଣ ପାର୍ଶ୍ୱପ୍ରତିକ୍ରିୟାରେ ଝୁମା ହୁଏ, ବାନ୍ତି ଓ କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ ହୁଏ । ନବଜାତ ଶିଶୁଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଥିବାରୁ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଗର୍ଭାବସ୍ଥାରେ ଓ ସ୍ତନ୍ୟପାନ ସମୟରେ ମର୍ଫିନ ଦେବାବେଳେ ସତର୍କ କରିଦିଆଯାଏ ।

ଫ୍ରିଡ୍ରିକ ସର୍ଟର୍ନର (Friedrich Sertürner) ସନ ୧୮୯୩ ଓ ୧୮୦୫ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ମର୍ଫିନ ପୃଥକୀକରଣ କରିଥିଲେ । ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ କୋଣସି ଗଛରୁ ସକ୍ରିୟ ଉପାଦାନ ପୃଥକୀକରଣ କରିବାରେ ଏହା ପ୍ରଥମ ଥିଲା । ସନ ୧୮୨୭ରେ ମର୍କ Merck ପ୍ରଥମେ ଏହାକୁ ବ୍ୟବସାୟିକ ଭିତ୍ତିରେ କାରବାର କରିଥିଲେ । ସନ ୧୮୫୩-୧୮୫୫ ମଧ୍ୟରେ ହାଇପୋଡର୍ମିକ ସିରିଞ୍ଜ ଆବିଷ୍କୃତ ହେବା ପରେ ମର୍ଫିନ ବ‌ହୁଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବ‌ହୃତ ହୋଇଥିଲା । ଗ୍ରୀସ ଦେଶର ନିଦ୍ରା ଦେବତା ମର୍ଫିଅସଙ୍କ ନାମ ଅନୁସାରେ ସର୍ଟର୍ନର ଏହାର ନାମକରଣ ମର୍ଫିନ କରିଥିଲେ ।

ଅଫିମ (ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ Opium poppy) ଏହାର ପ୍ରଥମିକ ଉତ୍ସ ଯେଉଁଥିରୁ ମର୍ଫିନ ପୃଥକୀକରଣ କରାଯାଏ । ସନ ୨୦୧୩ରେ ୫୨୩,୦୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ମର୍ଫିନ ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା । ଏଥିରୁ ୪୫, ୦୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଲାଘବ ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବ‌ହୃତ ହୋଇଥିଲା ଯାହା ବିଗତ ୨୦ ବର୍ଷରେ ବ୍ୟବ‌ହୃତ ପରିମାଣର ୪ ଗୁଣ । ସେଥିରୁ ଅଧିକାଂଶ ବିକଶିତ ଦେଶମାନଙ୍କରେ ବ୍ୟବ‌ହୃତ ହୋଇଥିଲା । ମର୍ଫିନର ୭୦ % ଅନ୍ୟ ଔଷଧ ଯଥା ହାଇଡ୍ରୋମର୍ଫିନ, ଅକ୍ସିକୋଡୋନ, ହିରୋଇନ ଓ ମେଥାଡନ ତିଆରି କରିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବ‌ହାର ହୋଇଥିଲା । ଆମେରିକାରେ ଏହା ସିଡ୍ୟୁଲ ୨ ଔଷଧ, ଇଂଲଣ୍ଡରେ କ୍ଲାସ ଏ ଓ କାନାଡ଼ାରେ ସିଡ୍ୟୁଲ ୧ ଔଷଧ । ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନର ମଡେଲ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଔଷଧ ଚିଠାରେ ମୂଳ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବାର ଏକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଔଷଧ ଭାବରେ ଏହାର ନାମ ଲିପିବଦ୍ଧ ଅଛି ।