Morfin

Təbabətdə ən qüvvətli təbii ağrıkəsici kimi istifadə edilir.

Morfin
Ümumi
Sistematik adı	(5α,6α)-dehidro-4,5-epoksi-17-metilmorfinan-3,6-diol
Ənənəvi adı	Morfin
Kimyəvi formulu	C17H19NO3
Empirik formulu	2H6O -->
Molyar kütlə	285,34 q/mol
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	254 °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	57-27-2
PubChem	5288826
SMILES	CN1CCC23C4C1CC5=C2C (=C(C=C5)O)OC3C(C=C4)O
ChEBI	17303
ChemSpider	4450907

Morfin ilk dəfə 1804-cü ildə əczaçı Fridrix Vilhelm Adam Sertürner tərəfindən Almaniyanın Paderborn şəhərində əldə edilmişdir. Fridrix Vilhelm Adam Sertürner əldə etmiş olduğu bu maddənin adını qədim yunan mifologiyasında tanrı Hipnosun oğlu yuxugətirən tanrı Morfeyin adından götürmüşdür. 1848-ci ildə isə Avqust Lavrenti tərəfindən onun düzgün molekul formulu təyin edilmişdir. Morfin inyeksiya iynələri 1853-cü ildən tətbiq edilməyə başlanılmışdır. Amerikada vətəndaş müharibəsi dövründə geniş istifadə edilməsi nəticəsində 400 min insan "ordu xəstəliyinə" (morfin asılılığı) düçar olmuşdur. 1874-cü ildə Londonun Müqəddəs Mariya hospitalının nəzdnində olan tibb məktəbində çalışmış ingilis kimyaçısı Rayt Alder tərəfindən morfindən hal-hazırda heroin kimi tanınan diasetilmorfin sintez olunmuşdur.

Morfin və onun digər alkoloidləri təbiətdə xaş-xaş, stefaniya bitkilərində təsadüf olunur. Əsasən biosintez yolu ilə adı çəkilən bitkilərdən daha doğrusu tərkibində olan durğun sud mayasından (tiryək südündən) alınır: L-tirozin → L-DOFA → retikulin → salutaridin → tebain → kodein, bu keçidlər müvafiq fermentlərin təsiri ilə baş verir. Morfin praktiki olaraq kükürd və oksalat turşularının köməyi ilə bioloji materialdan suyun sıxışdırıb çıxarılması (isolə edilməsi) metodu əsasında əldə edilir.