Kulka (Solanum tuberosum) jo rostlina ze swójźby ronicowych rostlinow (Solanaceae).
Toś ten nastawk ma ako temu rostlinu. Wó drugich wóznamach glědaj kulka (Wěcejwóznamowosć). |
Kwiśonki kulki (Solanum tuberosum) | |
systematika | |
---|---|
Domena | Eukaryoty |
Swět | Rostlinstwo |
Asteridy Euasteridy I | |
pórěd: | (Solanales) |
swójźba: | Ronicowe rostliny (Solanaceae) |
rod: | Ronica (Solanum) |
družyna: | Kulka |
wědomnostne mě | |
Solanum tuberosum | |
L. | |
Regionalne słowa su knydel, knydla, knygla.
Jeje pódzemske kule su wažna caroba za cłowjekow a zwěrjeta.
Kulka jo wěcejlětna, w kulturje jano jadnolětna zelišćata rostlina.
Kijašk jo granity.
Łopjena su pśetergowane pjerinate.
Kwiśonkowy stołk wobstoj zwětšego z dweju zawitkowu. Kwiśonki njasu kólaskaśe rozšyrjonu, pěślicbnu kwiśonkowu kronu. Jeje barwa wariěrujo a móžo běła, rožojta, wioletna abo módra byś. Prošniki pěś proškowych łopjeńkow kjaglojśe wokoło pěsty stoje. Wótwórjenje prošnikow se pśez pory na špicku stanjo.
Płodnik wobstoj z dweju zrosćoneju płodoweju łopjeńkow, kótarejž kśiwo w kwiśonce stojtej. Z jogo se jagoda wuwiwa, kótaraž teke w zdrjałosći jo zelena a gadowata.
Kule słužy wegetatiwnemu rozmnoženju, pśi comž wóni na pódzemskich wurostkach, nic na korjenjach nastanu. Jich późěl škroba jo w pśerězku 17,5 % (wót 10% až do 30%). Mimo togo wopśimjeju 65% až 80% wódy, 2% syrego proteina, ale tež syry tuk, cukor, mikroelementy a rozdźělne witaminy.
Kužda kula, kótaraž se za sajźanje wužywa, musy nejmjeńša jaden pupk měś. Z pupkow rostu lisćowe wurostki. Jolic toś te wurostki zemju pśełamuju, pótom kulki se wobkopuju, až by k mócnišemu rostej wurostkow pógnuwali. Nejpjerwjej wurostki rostu do dłujkosći, nježli až primarne rosćenje pó tłustosću a twórjenje kulow slědujo. Na kóńcu wegetaciskeje periody nadzemske wurostki wótemrěju, pśi comž epidermis se puknjo. Pótom pódzemske wurostki wótemrěju a kule se wót rostlinow wótźěluju.
Wše zelene źěle rostliny, toś teke jagody a na swětle se zelenjone kule za ceły rod typiski solanin wopśimjeju a su togodla gadowate.
Sajźanišća su subtropiske a měrne regiony wšych kontinentow.
Kulka spócetnje z pódpołdnjoweje Ameriki póchada.
Na rozdźěl wót tomatow jagody se njegóźi jěsć, dokulaž solanin wopśimjeju.
Jano pódzemske kule se mógu za cłowjeske zežywjenje wužywaś.
Z kulkow se mógu rozdźělne produkty producěrowaś, pśi comž se pó nałožowańskem zaměrje mjaz jědnymi, picowańskimi, góspodaŕskimi a sajźańskimi kulkami a pó casu zdrjałosći mjaz ranymi, srjejźnymi a póznymi kulkami rozeznawaju.
Kulka se móžo wót wjele škódnikow a chórobow zapśimjeś.
Wažne škódniki su:
Wažne chóroby su:
This article uses material from the Wikipedia Dolnoserbski article Kulka, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Wopśimjeśe stoj pód CC BY-SA 4.0 k dispoziciji, jolic njejo se hynac pódało. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Dolnoserbski (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.