Ֆրեդերիկ Դուգլաս (անգլ.՝ Frederick Douglass, փետրվարի 14, 1818(1818-02-14), Թալբոտ շրջան, Մերիլենդ, ԱՄՆ - փետրվարի 20, 1895(1895-02-20), Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ), ամերիկացի գրող, լուսավորիչ, աբոլիցիոնիստ, խմբագիր և հռետոր։ Ամերիկայի սևամորթ բնակչության իրավունքների համար պայքարող հայտնի մարդկանցից մեկն է, սևամորթների ազատագրական շարժման ղեկավար։
Ֆրեդերիկ Դուգլաս անգլ.՝ Frederick Douglass | |
---|---|
Ծննդյան անուն | անգլ.՝ Frederick Augustus Washington Bailey |
Ծնվել է | փետրվարի 14, 1818[…] |
Ծննդավայր | Թալբոտ շրջան, Մերիլենդ, ԱՄՆ |
Վախճանվել է | փետրվարի 20, 1895[…] (77 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Վաշինգտոն, Կոլումբիայի շրջան, ԱՄՆ |
Գերեզման | Մաունթ Հոուփ գերեզմանատուն |
Մասնագիտություն | լրագրող, դիվանագետ, գրող, ինքնակենսագիր, գործարար, խմբագիր, սուֆրաժիստ, աբոլիցիոնիստ, հռետոր, մոնտաժող, caulker և քաղաքական գործիչ |
Ազգություն | աֆրոամերիկացի |
Քաղաքացիություն | ԱՄՆ |
Գրական ուղղություններ | Ակտիվ ընտրական իրավունք և աբոլիցիոնիզմ |
Ուշագրավ աշխատանքներ | Narrative of the Life of Frederick Douglass, an American Slave? |
Անդամակցություն | Alpha Phi Alpha |
Կուսակցություն | ԱՄՆ Հանրապետական կուսակցություն |
Պարգևներ | |
Ամուսին | Anna Murray-Douglass? և Helen Pitts Douglass? |
Զավակներ | Rosetta Douglass?, Lewis Henry Douglass?, Frederick Douglass Jr.? և Charles Remond Douglass? |
Ազգականներ | Aunt Hester?, Fredericka Douglass Sprague Perry? և Joseph Douglass? |
Frederick Douglass Վիքիպահեստում |
Ստրկությունից փախչելով` Դուգլասը դարձել է աբոլիցիոնիստական շարժման առաջնորդը։ Տիրապետելով հռետորական առանձնահատուկ շնորհի` Դուգլասը կազմակերպել է հակաստրկատիրական լայն արշավ։ Նա դարձել է կենդանի պատասխան այն ստրկատերերի համար, ովքեր պնդում էին, որ ստրուկները բավարար ինտելեկտ չունեն Ամերիկայի անկախ քաղաքացիներ լինելու համար։ ԱՄՆ-ի հյուսիսային նահանգներում ապրող շատ տեղաբնակներ չէին հավատում, որ Ֆրեդերիկի պես հայտնի հռետորը ստրուկ է։
Որպես գրող` Դուգլասը մի քանի հուշագրությունների հեղինակ է։ Իր «Ամերիկացի ստրուկ Ֆրեդերիկ Դուգլասի կյանքի պատմությունը» ինքնակենսագրականում (1845) Դուգլասը ճոխ լեզվով ներկայացրել է իր ստրկական առօրյան։ Գիրքը դարձել է բեսթսելլեր և նշանակալից ազդեցություն է ունեցել ստրկությունը վերացնելու շարժման մեջ, ինչպես և հեղինակի մեկ այլ գիրք` «Իմ ստրկությունը, իմ ազատությունը» (1855)։ Քաղաքացիական պատերազմից հետո Դուգլասը մնացել է ստրկության դեմ պայքարող առաջամարտիկներից մեկը և գրել է իր վերջին ինքնակենսագրականը` «Ֆրեդերիկ Դուգլասի կյանքն ու դարաշրջանը»։ Նա պայքարել է նաև կանանց ընտրական իրավունքի համար։
Ֆրեդերիկ Դուգլասը ծնվել է ստրուկի կարգավիճակով։ 1838 թվականին փախել է հյուսիս, որտեղ սկսել է պայքարել ստրկատիրության դեմ։ 1847 թվականին Ֆրեդերիկը սկսել է հրատարակել «Հյուսիսային աստղ» (անգլ.՝ The North Star) թերթը, որը դարձել է հակաստրկատիրական շարժման առաջատար թերթերից մեկը։ 1861-1865 թվականների քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ Դուգլասը առաջ է քաշել ստրուկների անհապաղ ազատագրման կարգախոսը։ Նա նաև մասնակցել է սևամորթների առաջին գնդերի կազմավորմանը։
Ստրուկների իրավունքները պաշտպանելու հետ մեկտեղ Դուգլասը հանդես է եկել կանանց իրավունքների պաշտպանությամբ։ Եղել է «Զգացմունքների հռչակագիրը» առաջինը ստորագրողներից մեկը Կանանց իրավունքների համաժողովում, որը կայացել է 1848 թվականին Սենեկա Ֆոլսում։
Ծնվել է Մերիլենդի Թալբոտ շրջանում։ Մանկության ժամանակ բաժանվել է մորից` Հարիեթ Բեյլիից և ապրել տատի` Բեթի Բեյլիի հետ։
Ստույգ հայտնի չէ, թե ով է Դուգլասի հայրը։ Մի ժամանակ Դուգլասը պնդում էր, որ իր հայրը եղել է սպիտակամորթ Ահարոն Էնթոնին, հետագայում ասել է, որ չի իմանում, թե ով է եղել իր հայրը։ Յոթ տարեկանում ուղևորվել է Վյուս Հոուսի պլանտացիա, որտեղ Ահարոն Էնթոնին եղել է վերահսկիչ։ Էնթոնիի մահից հետո Դուգլասին հանձնել են Լուկրեցիա Աուլդին` Թոմաս Աուլդի կնոջը։ Նա էլ իր հերթին Դուգլասին ուղարկել է Բալթիմոր` իր եղբորը։
Երբ Դուգլասը 12 տարեկան էր, Հյուի կինը` Սոֆյա Աուլդը, սկսել է նրան գիր սովորեցնել, չնայած այն բանին, որ օրենքն արգելում էր ստրուկներին գրագիտություն սովորեցնել։ Դուգլասը Սոֆյային հիշում է որպես բարի, հոգատար կնոջ, ով իրեն լավ է վերաբերվել։ Երբ Հյուն իմանում է կնոջ գործունեության մասին, քննադատում է նրան` ասելով, որ գրագետ ստրուկը կարող է բողոքել իր կարգավիճակից և ազատություն պահանջել։ Ավելի ուշ Դուգլասն այդ բնորոշումն անվանել է «ստրկության դեմ պայքարի առաջին անվիճելի կռվանը»։ Ինչպես նշված է Դուգլասի ինքնակենսագրականում, նա մեծ հաջողության է հասել սպիտակամորթ երեխաների մոտ ընթերցանություն սովորելով։
Իր տերերից թաքուն` նա շարունակել է կարդալ ու գրել սովորել։ Նրա պնդումներից մեկն այն է, որ գիտելիքը ստրկությունից ազատություն տանող ճանապարհ է։ Սկսելով կարդալ թերթեր, քաղաքական նյութեր և գրքեր` նա սկսել է մտածել ստրկության մասին` քննադատելով այն։ Հետագայում Դուգլասը ֆինանսապես սատարել է «Կոլումբիական հռետոր» թերթը, որը գրողի 12 տարեկան հասակում բացել էր նրա աչքերը արդարության ու մարդու իրավունքի հարցերի շուրջ։
Հայտնվելով Ուիլյամ Ֆրիլանդի մոտ` նա կիրակնօրյա դպրոցում ուրիշ ստրուկների սովորեցրել է կարդալ Նոր կտակարանը։ Որոշ տվյալներով նրա մոտ ուսանել է մոտ 40 ստրուկ։ Ավելի քան մեկուկես տարի այս պարապմունքներն աննկատ են մնացել իշխանությունների աչքից։ Երբ հայտնի է դառնում դպրոցի մասին, Ուիլյամ Ֆրիլենդը բարեհաճ վերաբերմունք է դրսևորում ստրուկների պարապմունքներին, մինչդեռ մնացած տերերը լցված էին բարկությամբ։ Մի կիրակի նրանք ներխուժում են դասին` քարերով և մահակներով զինված, որպեսզի ընդմիշտ խափանեն այս հավաքները։
1833 թվականին Հյու Աուլդը Դուգլասին հետ է վերցնում և ուղարկում աշխատելու աղքատ ագարակատեր Էդվարդ Կովիի մոտ, ում անվանում էին «ստրուկներ կոտրող»։ Նա մշտապես ճնշում էր Դուգլասին։ 16-ամյա Դուգլասը ընդվզում է Կովիի դեմ, ինչից հետո Կովին այլևս երբեք չի ծեծում նրան։
Առաջին անգամ Դուգլասը փորձել է փախչել Ֆրիլանդից, սակայն փախուստի փորձն անհաջող է անցել։ 1836 թվականին նա փախուստի փորձ է կատարել Կովիից, բայց դարձյալ ապարդյուն։ 1837 թվականին Դուգլասը հանդիպել է Աննա Մյուրեյին, ով սևամորթ ազատ կին էր և 5 տարով մեծ էր նրանից։ Ապագա գրողը սիրահարվել է Աննային։ Վերջինիս ազատությունը ամրապնդում էր նրա հավատն առ այն, որ ինքն էլ կարող է լինել ազատ։
1838 թվականի սեպտեմբերի 3-ին նրա փախուստի փորձը հաջողվում է և գնացքով հասնում է Գավր դե Գրեյս (Մերիլենդ)։ Նա ծովայինի հագուստով էր, որը նրան տվել էր Մյուրեյը։ Աննան նաև գումար էր տվել Դուգլասին փախուստի համար և պատրաստել փաստաթղթեր, որոնց համաձայն ինքը սևամորթ ազատ նավաստի էր։ Դուգլասը փախչում է Ուիլմինգտոն (Դելավեր)։ Այնտեղից շոգենավով հասնում է Ֆիլադելֆիա (Փենսիլվանիա), ապա հաստատվում աբոլիցիոնիստ Դևիդ Ռագլեսի նյույորքյան տանը։ Այս ամբողջ ճամփորդությունը տևում է մոտ 24 ժամ։
Գրել է «Ամերիկացի ստրուկ Ֆրեդերիկ Դուգլասի կյանքի պատմությունը» ինքնակենսագրական երկը։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրեդերիկ Դուգլաս» հոդվածին։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Ֆրեդերիկ Դուգլաս, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.