Սակավարյունություն

Սակավարյունություն
Տեսակ	հիվանդության կարգ և ախտանիշ կամ նշան
Բժշկական մասնագիտություն	արյունաբանություն
Anemias Վիքիպահեստում

Անեմիայի երեք հիմնական տեսակները պայմանավորված են արյան կորստի, արյան կարմիր բջիջների արտադրության նվազեցման և կարմիր բջիջների ավելացման հետ։ Արյան կորստի պատճառներից  են վնասվածքները, ստամոքս-աղիքային արյունահոսությունները և այլն։ Արտադրության նվազեցման պատճառները ներառում են երկաթի դեֆիցիտը, վիտամին B12-ի պակասը, թալասեմիան և  ոսկրածուծի մի շարք նեոպլազիաները։ Անեմիայի պատճառներից են նաև մանգաղաձև բջջային անեմիան, մալարիան և որոշ աուտոիմուն հիվանդություններ։ Անեմիան դասակարգվում է նաև կարմիր բջիջների չափերի հիման վրա։ Եթե բջիջները փոքր են, դա միկրոցիտար անեմիա է։ Եթե դրանք մեծ են, ապա դա մակրոցիտար անեմիա է, իսկ եթե դրանք նորմալ են, նորմոցիտար անեմիա է։ Տղամարդկանց մոտ ախտորոշվում է, երբ հեմոգլոբինի քանակը նվազում է 130-140 գ/լ-ից, իսկ կանանց դեպքում այն պետք է լինի 120-130 գ/լ-ից պակաս (12-13 գ/դլ)։

Մարդկանց առանձին խմբեր, օրինակ՝ հղի կանայք, կանխարգելման համար ստանում են երկաթ պարունակող հաբեր։ Սննդային հավելումն՝ առանց կոնկրետ պատճառը պարզելու, խորհուրդ չի տրվում։ Օգտագործվում է միայն, եթե առկա են անեմիային բնորոշ  արյան փոփոխություններ և ախտանիշներ։ Նրանք, ովքեր չունեն ախտանիշներ, հաբեր խորհուրդ չի տրվում, եթե հեմոգլոբինի քանակը ցածր չէ 60–80 գ/լ-ից(6–8 գ/դլ)։ Դեղորայքը, որը խթանում է  էրիթրոպոեզը, խորհուրդ է տրվում միայն ծանր անեմիայի դեպքում։ Անեմիան տարածված է ամբողջ աշխարհում։ Երկաթ դիֆիցիտային անեմիա ունի շուրջ 1 միլիոն մարդ։ 2013 թվականին, մոտ 183 000 մարդ մահացել է երկաթ դիֆիցիտային անեմիայից, 1990 թվականին՝ 213 000։ Այն ավելի տարածված է կանանց, քան տղամարկանց մոտ, հղիության ընթացքում, երեխաների  և տարեցների մոտ։ Անեմիան մեծացնում է բժշկական ծախսերը և նվազեցնում մարդկանց աշխատունակությունը։ «Անեմիա» հասկացությունը փոխառնված է հին հունարեն՝ ἀναιμία anaimia բառից, որը նշանակում է արյան պակաս՝ ἀν- an՝ «չ»  և  αἷμα haima՝ «արյուն»։

 

Անեմիան շատ մարդկանց մոտ անախտանիշ է, կամ ախտանիշները կարող են թույլ արտահայտված լինել։ Ախտանշանները կարող են կապված լինել հիմնական պատճառի կամ անեմիայի հետ։ Ամենահաճախ դիտվում է  թուլություն կամ հոգնածություն, իսկ երբեմն էլ կենտրոնացման թուլացում։

Անեմիայի ժամանակ կարող է դիտվել նաև դժվարաշնչություն։ Ծանր անբավարարության ժամանակ օրգանիզմը կարող է փոխհատուցել  սրտային արտանետման բարձրացմամբ։ Հիվանդը կարող է ունենալ ախտանիշներ, ինչպիսիք են սրտխփոցները, հեղձուկի նոպաները (եթե առկա է սրտի հիվանդություն), սրտային անբավարարության այլ ախտանիշներ։ Օբյեկտիվ զննման ժամանակ կարող է դիտվել  մաշկի և տեսանելի  լորձաթաղանթների գունատություն, բայց դա հուսալի նշան չէ։ Զննման ժամանակ կարող է հայտնաբերվել  անեմիայի որոշ տեսակներին բնորոշ նշաններ, օրինակ՝ գդալաձև եղունգներ (երկաթի դեֆիցիտի դեպքում), դեղնություն (հեմոլիտիկ անեմիայի), ոսկրային դեֆորմացիաներ (մեծ թերասեմիայի դեպքում) կամ ոտքի խոցեր (մանգաղաձև-բջջային անեմիա)։

Ծանր անեմիայի ժամանակ կարող է լինել հիպերդինամիկ շրջանառության նշաններ `տախիկարդիա (հաճախասրտություն), արագ պուլս և սրտի փորոքների  հիպերտրոֆիա (մեծացում)։ Կարող են լինել սրտային անբավարարության նշաններ։ Պագոֆագիան (աղավաղված ախորժակ) սառույց, ինչպես նաև թուղթ, մոմ և խոտ, նույնիսկ մազ կամ կեղտ ուտելու ցանկությունն է, որը կարող է լինել երկաթի անբավարարության ախտանիշ, չնայած որ հաճախ հանդիպում է նաև այն մարդկանց մոտ, ովքեր ունեն հեմոգլոբինի նորմալ մակարդակ։ Խրոնիկական անեմիան կարող է առաջացնել երեխաների վարքագծային խանգարումներ` որպես նորածինների նյարդաբանական անբավարար զարգացման անմիջական արդյունք և  դպրոցական տարիքի երեխաների մոտ ակադեմիական կարողությունների նվազում։ Անհանգիստ ոտքերի համախտանիշը ավելի տարածված է երկաթ պակասուրդային անեմիայի դեպքում։

Անեմիան առաջանում է էրիթրոցիտների արտադրության նվազման, էրիթրոցիտների բարձրացած ոչնչացման (հեմոլիտիկ անեմիա), արյան կորստի և հեղուկով ծանրաբեռնվածության (հիպերվոլեմիա) հետևանքով։ Նրանցից մի քանիսը կարող են զուգորդվել, ի վերջո՝ առաջացնել անեմիա։ Անեմիայի ամենատարածված պատճառը արյան կորուստն է։

Անեմիայի պատճառ կարող են լինել արյան կարմիր բջիջների արտադրության նվազումը, կարմիր բջիջների բարձրացած քայքայումը (հեմոլիտիկ անեմիա), արյան կորուստը և հեղուկով ծանրաբեռնվածությունը (հիպերվոլեմիա)։ Նրանցից մի քանիսը կարող են զուգորդվել` ի վերջո առաջացնելով անեմիա։ Անեմիայի ամենատարածված պատճառը արյան կորուստն է, բայց դա սովորաբար չի հանգեցնում որևէ երկարատև ախտանիշի։ Ամենահաճախ հանդիպում է երկաթ դիֆիցիտային անեմիան։

Պատճառահետևանքային կապ

• Ցողունային բջիջների արտադրման խանգարումներ
• Մաքուր կարմիր բջջային ապլազիա
• Ապլաստիկ անեմիա, որն ազդում է բոլոր տեսակի բջիջների վրա
• Ֆանկոնի անեմիա-ժառանգական խանգարում
• Երիկամային անբավարարության ժամանակ առաջացող անեմիա-էրիթրոպոետինի արտադրության նվազում
• Էնդոկրին հիվանդությունների ժամանակ առաջացող անեմիա
• Էրիթրոբլաստների տարածման և հասունացման խանգարումներ
• Չարորակ անեմիա, մեգալոբլաստային անեմիայի ձևերից մեկն է՝ կապված վիտամին B12 դեֆիցիտի հետ
• Ֆոլաթթվի անբավարարություն, ինչպես վիտամին B12- ի դեպքում՝ մեգալոբլաստային անեմիա
• Երկաթ դիֆիցիտային անեմիա, որն առաջացնում է հեմի անբավարար սինթեզ
• Թալասեմիաներ, որոնք առաջացնում են գլոբինի սինթեզի խանգարումներ
• Դիսէրիթրոպոետիկ անեմիաներ, որոնք առաջանում են անարդյունավետ էրիթրոպոեզի հետևանքով
• Երիկամային անբավարարության ժամանակ առաջացած անեմիա
• Անեմիայի առաջացման այլ մեխանիզմներ
• Միելոֆթիզային անեմիա, որն անեմիայի ծանր ձև է։ Առաջանում է, երբ ոսկրածուծը փոխարինվում է օրինակ ուռուցքի չարորակ բջիջներով, գրանուլեմաներով, ֆիբրոզով։
• Միելոդիսպլաստիկ համախտանիշ
• Քրոնիկ բորբոքումների ժամանակ առաջացող անեմիա
• Լեյկոէրիթրոբլաստիկ անեմիա

Արյան կարմիր բջիջների բարձրացած քայքայում

Հեմոլիտիկ անեմիա․ այն բնորոշվում է դեղնությամբ և լակտատ դեհիդրոգենազի մակարդակի բարձրացմամբ։

• Ներքին (ներբջջային) անոմալիաներ

Առաջացնում են բջիջների վաղաժամ ոչնչացում։ Բոլորը, բացառությամբ գիշերային պարոքսիզմալ հեմոգլոբինուրիայի, ժառանգական գենետիկական խանգարումներ են։

• Ժառանգական սֆերոցիտոզ, ժառանգական խանգարում է, որը հանգեցնում էրիթրոցիտների թաղանթում արատների առաջացմանը, որն էլ իր հերթին հանգեցնում է բջիջների քայքայման։
• Ժառանգական էլիպտոցիտոզը թաղանթի սպիտակուցների դեֆեկտ
• Աբետալիպոպրոտեինեմիա․ թաղանթի լիպիդների դեֆեկտ
• Ֆերմենտների դեֆեկտներ
• Պիրուվատ կինազա և հեքսոկինազա-գլիկոլիզի դեֆեկտ
• Գլյուկոզա-6-ֆոսֆատ դիհրդրոգենազայի և գլուտաթիոն սինթետազայի անբավարարություն-առաջացնում է օքսիդատիվ սթրես
• Հեմոգլոբինոպաթիաներ
• Մանգաղաձև բջջային անեմիա
• Պարոքսիզմալ գիշերային հեմոգլոբինուրիա
• Արտաքին (արտաբջջային) անոմալիաներ
• Հակամարմին միջնորդավորված
• Ջերմային աուտոիմուն հեմոլիտիկ անեմիա-կարմիր բջիջների աուտոիմուն :
• Ցրտային հակամարմիններով պայմանավորված անեմիա- հիմնականում միջնորդվում է IgM- ի կողմից, կարող է լինել իդիոպաթիկ
• Ռեզուս անհամատեղելիություն․ հեմոլիտիկ անեմիայի հիմնական պատճառը նորածինների մոտ,կարող է լինել իդիոպաթիկ
• Փոխներարկման ռեակցիա
• Արյան կարմիր բջիջների մեխանիկական վնասվածք
• Միկրոանգիոպաթիկ հեմոլիտիկ անեմիաները, ներառյալ թրոմբոտիկ թրոմբոցիտոպենիկ պուրպուրա և մակարդման ներանոթային համախտանիշ
• Ինֆեկցիաներ, ներառյալ մալարիան
• Սրտի վիրահատություն
• Հեմոդիալիզ

Արյան կորուստ

• Լաբորատոր հետազոտությունների համար հաճախակի արյան նմուշառություն զուգորդված էրիթրոցիտների արտադրության անբավարարության հետ
• Վնասվածք կամ վիրահատություն, որը առաջացնում է  արյան սուր կորուստ
• Ստամոքսաղիքային ուղու արյունահոսություններ, (օրինակ պեպտիկ խոցեր) կամ քրոնիկ արյան կորուստ (օրինակ,անգիոդիսպլազիա)։
• Գինեկոլոգիական խանգարումներ, որոնք հիմնականում առաջացնում են քրոնիկ արյան կորուստԴաշտանային ցիկլի խանգարումներ, որն ուղեկցվում է  արյան քրոնիկ կորստով

Հեղուկով ծանրաբեռնում

• Հիպերվոլեմիայի առաջացման պատճառ կարող է լինել հեղուկի ավել քանակըինչպես  նաև նատրիումի  չարաշահումը, որը հեղուկը պահում  է անոթային տարածության մեջ
• Հղիության  6-րդ շաբաթից  սկսած  հորմոնալ փոփոխությունները առաջացնում են մոր մոտ շրջանառվող արյան ծավալի մեծացում

Աղիքային բորբոքում

Աղեստամոքսային խանգարումները կարող են առաջացնել անեմիա։ Դրանք չեն սահմանափակվում միայն մալաբսորբցիայով, այլ հիմնականում կապված են քրոնիկ բորբոքման հետ, ինչի հետևանքով բարձրանում է հեփսիդինի մակարդակը, որը  արգելակում է երկաթի ներծծումը։

• Հելիկոբակտեր պիլորի ինֆեկցիա
• Գլյուտեն կապված հիվանդություններ-օրինակ ցելակիա և գլուտենային անհանդուրժողականություն։ Անեմիան կարող է լինել  ցելակիայի միակ դրսևորումը և ուղեկցվել տարբեր ախտանիշներով։
• Աղիքի բորբոքային հիվանդությունն է։

Անեմիայի տարբեր բնորոշումներ կան, բայց ավելի հստակ է արյան թթվածին կապելու տարողության նվազումը։ Գործնական առումով կարևոր է հեմոգլոբինի մակարդակի նվազումը տվյալ տարիքային և սեռային խմբի նորմաներից։

Սահմանումներ

Անեմիան ախտորոշվում է արյան ընդհանուր քննությամբ։ Դիտվում է  էրիթրոցիտների և հեմոգլոբինի քանակի նվազում։ Կարևոր ցուցանիշ է նաև էրիթրոցիտների չափերի որոշումը, որը հնարավություն է  տալիս տարբերակել  անեմիայի պատճառները։ Տարբերակման համար կարևոր է նաև կարմիր արյան մանրադիտակային հետազոտությունը։ Ռետիկուլոցիտների քանակը ցույց է  տալիս ոսկրածուծի պատասխանը։ Ռետիկուլոցիտների արտադրման ինդեքսը ասոցացվում է  անեմիայի ծանրության աստիճանի հետ։ Եթե անեմիայի աստիճանը ծանր է, բայց ռետիկուլոցիտների քանակը նորմալ է, դա նշանակում է, որ  ոսկրածուծի պատասխանը անադեկվատ է։ Եթե ռետիկուլոցիտների  ավտոմատ հաշվումը  անհնար է, պետք է այն դիտել մանրադիտակով։ Կարևոր է որոշել նաև ֆերտինի մակարդակը, բայց համոզվելուց հետո, որ բորբոքում չկա, քանի որ  ֆերիտինը նույնպես հանդիսանում է սուր փուլի սպիտակուց։

Դժվար է չափել էրիթրոցիտների ընդհանուր զամգվածը, այդ պատճառով անեմիան գնահատելու համար օգտագործում են հեմոգլոբինի կամ հեմատոկրիտի ցուցանիշները։ Անեմիան դասակարգվում է նաև ըստ ծանրության աստիճանի` թեթև (մինչև110 գ/լ ), միջին ( 80-110 գ/լ) և  ծանր (80 գ/լ-ից ցածր) մեծահասակների և ոչ հղի կանանց մոտ։ Այլ է պատկերը երեխաների և հղիների մոտ։

Տարիքից և սեռից կախված՝ հեմոգլոբինի քանակը արյան միավոր ծավալում կարող է տատանվել։

Սակավարունություն ունեցող վերարտադրողական տարիքի (15-49) կանանց թիվը 100,000 բնակչի հաշվով՝ ըստ առաջին 10 երկրների (2019)

երկիր	մարդ
Մալդիվներ	30
Հնդկաստան	28
Գաբոն	27
Նիգերիա	26
Բենին	26
Մալի	26
Կամբոջա	25
Հայիթի	25
Սենեգալ	25
Բուրկինա Ֆասո	24

Թեսթինգ

Կարմիր բջիջների չափեր

Մորֆոլոգիորեն անեմիան դասակարգվում է ըստ արյան կարմիր բջիջների չափերի։ Դա արվում է ինքնաբերաբար կամ մանրադիտակային հետազոտության  միջոցով։ Չափը արտացոլվում է էրիթրոցիտների միջին ծավալով(MCV): Եթե բջիջները նորմայից ավելի փոքր են (80-ից մինչև 30 Մորֆոլոգիական մոտեցման ժամանակ անեմիա դասակարգվում է արյան կարմիր բջիջների չափերով։ Դա արվում է ինքնաբերաբար կամ մանրադիտակային հետազոտության հիման վրա։ Չափը արտացոլվում է միջին կորպուսկի ծավալում (MCV): Եթե բջիջները նորմայից ավելի փոքր են (80-ից մինչև 30 ֆլ), անեմիան համարվում է միկրոցիտար։ Եթե դրանք նորմալ չափերի են (80-100 ֆլ)՝ նորմոցիտար, և եթե դրանք նորմայից ավելի մեծ են (ավելի քան 100 ֆլ), ապա անեմիան դասակարգվում է որպես մակրոցիտար։ Այս սխեման արագորեն բացահայտում է անեմիայի ամենատարածված պատճառները։ Օրինակ՝ միկրոցիտային անեմիան հաճախ երկաթ դեֆիցիտի արդյունք է։ MCV տեղեկատվությունը սահմանափակում է այն դեպքերը, երբ հիմնական պատճառը պայմանավորված է մի շարք գործոնների համակցությամբ, ինչպիսիք են՝ երկաթի դեֆիցիտի (միկրոցիտար) և վիտամին B12 դեֆիցիտի (մակրոցիտար), որտեղ զուտ արդյունքը կարող է լինել նորմոցիտ բջիջները։

Արտադրություն ընդդեմ ոչնչացմանը կամ կորուստ

Անեմիայի «կինետիկ» մոտեցումը, թերևս, անեմիայի ամենակարևոր դասակարգումներից է։ Այս դասակարգումը կախված է մի քանի հեմատոլոգիական պարամետրերի գնահատման, հատկապես արյան ռետիկուլոցիտների (ոչ հասուն էրիթրոցիտների) հաշվարկից։

Միկրոցիտար անեմիա

Միկրոցիտար անեմիան  առաջանում է հեմեգլոբինի սինթեզի անբավարարության հետևանքով, որն ունի բազմաթիվ պատճառներ։

• Հեմի  սինթեզի խանգարումներ`
• երկաթ դիֆիցիտային անեմիա
• Քրոնիկ հիվանդությունների  ժամանակ առաջացող անեմիա
• Գլոբինի սինթեզի դեֆեկտ
• Ալֆա և բետա թալասեմիաներ
• Սիդերոբլաստների դեֆեկտ
• ժառանգական սիդերոբլաստիկ անեմիա
• Ձեռքբերովի սիդերոբլաստիկ անեմիա, ներառյալ կապարով թունավորումը
• Վերականգնվող սիդերոբլաստիկ անեմիա
• Այլ խանգարումներ
• Միկրոցիտար անեմիայի ամենահաճախ հանդիպող պատճառը երկաթ դիֆիցիտային անեմիան է։ Այն միկրոցիտար, հիպոքրոմ անեմիա է։ Երկաթ դիֆիցիտային անեմիան առաջանում  է երկաթի  անբավարար ընդունման և ներծծման խանգարման հետևանքով։ Մանկահասակ երեխաները և հղի կանայք ունեն երկաթի ավելի մեծ պահանջ։ Երկաթի  ընդունումը մեծապես անհրաժեշտ է  կորուստների վերացման համար, որոնք կարող են լինել մարսողական ուղու խնդիրների,  ավելի հաճախ արյան դոնորության կամ դաշտանի ծանր խանգարումների  պատճառով։ Երկաթը հեմոգլոբինի կարևոր մասն է, իսկ երկաթի ցածր մակարդակը հանգեցնում է հեմոգլոբինի նվազմանը` արյան կարմիր  բջիջների մեջ։ Միացյալ Նահանգներում, վերարտադրողական տարիքի բոլոր կանանց 12% -ը երկաթի դեֆիցիտ ունի, համեմատած մեծահասակների հետ։ Աֆրիկացի, ամերիկացի և մեքսիկացի  կանանց շրջանում  երկաթի անբավարարությունը 20% -ից բարձր է։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ երկաթի դեֆիցիտը՝ առանց անեմիայի, անչափահասների շրջանում ավելի ցածր առաջադիմության և ցածր IQ- ի պատճառ է, թեև դա կարող է պայմանավորված լինել սոցիալ-տնտեսական գործոններով։ Երկաթի դեֆիցիտը անեմիայի ամենատարածված վիճակն է։ Երբեմն  երկաթի դիֆիցիտը շուրթերի անկյունային  հատվածների անկանոն շաղկապման պատճառն է (անկյունային ստոմատիտ)։
• Միացյալ Նահանգներում, երկաթի դեֆիցիտի ամենատարածված պատճառը արյունահոսությունն է կամ արյան կորուստը, սովորաբար, ստամոքս-աղիքային համակարգի միջոցով։ Արյունահոսության աղբյուրի հայտնաբերման համար պետք է իրականացվի արյան ընդհանուր քննություն, վերին և ստորին էնդոսկոպիա։ Տարեց տղամարդկանց և կանանց մոտ, ռիսկերը ավելի բարձր են, որը կարող է պայմանավորված լինել ստամոքսաղիքային համակարգի, արգանդի քաղցկեղի և պոլիպների հետ։
• Անեմիան կարող  է լինել նաև պարազիտային վարակների դեպքում (խոզուկ, ամեբիազ, շիստոսոմոզ և այլ)։

Մենզերի ինդեքսը( էրիթրոցիտների միջին ծավալը) ցույց է տալիս  արդյոք միկրոցիտար անեմիան  երկաթ դիֆիցիտի հետևանք է, թե թալասեմիայի, չնայած հաստատման կարիք ունի։

Մեգալոբլաստիկ անեմիա

• Մեգալոբլաստիկ անեմիայի ամենատարածված պատճառը վիտամին B12-ի, ֆոլաթթվի կամ երկուսի զուգակցված անբավարարությունն է։ Ֆոլաթթվի կամ վիտամին B12-ի պակասը կարող է պայմանավորված լինել կամ ոչ պատշաճ ընդունման կամ անբավարար ներծծման հետ։ Ֆոլաթթվի անբավարարությունը, ի տարբերություն B12-ի, սովորաբար չի առաջացնում նյարդաբանական ախտանիշներ։
• Չարորակ անեմիա, առաջանում է ներքին գործոնի բացակայության պատճառով, որն անհրաժեշտ է  է սննդից վիտամին B12 կապման համար։ Կասլիի ներքին գործոնի բացակայությունը կարող է առաջանալ աուտոիմուն խանգարման հետևանքով։ Առաջանում են հակամարմիններ պարիետային բջիջների նկատմամբ (ատրոֆիկ գաստրիտ), որն էլիր հերթին հանգեցնում է ներքին գործոն դիֆիցիտի։
• Մակրոցիտար անեմիա կարող է առաջանալ նաև ստամոքսի ֆունկցիոնալ մասի հեռացումից, օրինակ, ստամոքսի շրջանցող վիրահատություններից հետո, որը հանգեցնում է վիտամին B12 / ֆոլաթթու կլանման խանգարմանը։
• Հիպոթիրեոզ
• Ալկոհոլիզմը, սովորաբար առաջացնում է ոչ սպեցիֆիկ մակրոցիտար անեմիա։ Լյարդի հիվանդության այլ տեսակները նույնպես կարող են առաջացնել մակրոցիտար անեմիա։
• Դեղորայք, ինչպիսիք են մեթոտրեքսատը, զիդովուդինը և այլ նյութեր, կարող են արգելակել ԴՆԹ-ի կրկնօրինակումը

Մակրոցիտար անեմիան հետագայում  կարող է բաժանվել «մեգաբալոբլաստիկ անեմիա»-ի կամ «ոչ մեգալոբլաստային մակրոցիտար անեմիա»-ի։ Մեգալոբլաստիկ անեմիայի պատճառը հիմնականում ԴՆԹ-ի սինթեզի խանգարումն է,պահպանված ՌՆԹ-ի սինթեզով, ինչը հանգեցնում է ցողունային բջիջների սահմանափակ  բաժանմանը։ Մեգագոբլաստիկ անեմիաները հաճախ ուղեկցվում են նեյտրոֆիլային հիպերսեգմենտացիայով (6 -10)։ Ոչ մեգալոբլաստային մակրոցիտար  անեմիաները ունեն տարբեր պատճառագիտություն։ Անեմիայի ընդհանուր, ոչ սպեցիֆիկ ախտանիշներից բացի, վիտամին B12 պակասի առանձնահատկությունները ներառում են պերիֆերիկ նեյրոպաթիա և ողնուղեղի հետին նյարդարմատիկների դեգեներացիաներ։ Այլ առանձնահատկություններից են հարթ, կարմիր լեզուն և լեզվաբորբը։ Վիտամին B12- ի անբավարար անեմիայի բուժումը նախ և առաջ մշակվել է Ուիլյամ Մուրֆիի կողմից, ով շներին չկերակրեց նրանց  մոտ առաջացնելով անեմիա, այնուհետև կերակրեց տարբեր նյութերով`տեսնելով, թե ինչն է նրանց նորից առողջ դարձնում։ Նա հայտնաբերեց, որ լյարդի մեծ քանակի սնուցումը կարծես թե բուժում է հիվանդությունը։ Այնուհետև Ջորջ Մինոթը և Ջորջ Ուայթփլը որոշեցին առանձացնել քիմիական դեղորայքային նյութը և, ի վերջո, կարողացան առանձացնել B12 վիտամինը լյարդից։ Բոլոր երեքը կիսեցին 1934 թվականի Նոբելյան մրցանակը  բժշկության մեջ։

Նորմոցիտար անեմիա

Նորմոցիտար անեմիա առաջանում է, երբ ընդհանուր հեմոգլոբինի մակարդակը նվազել է, բայց արյան կարմիր բջիջների չափը (միջին կորպուսկուլյար ծավալը) մնում է նորմալ։ Պատճառները ներառում է`

• Արյան սուր կորուստ
• Խրոնիկական հիվանդության անեմիա
• Ապլաստիկ անեմիա
• Հեմոլիտիկ անեմիա

Դիմորֆիկ անեմիա

Հեյնցի մարմնիկների անեմիա

Հեյնցի մարմինները ձևավորվում են էրիթրոցիտների ցիտոպլազմայում և հայտնվում են որպես փոքր, մուգ կետեր մանրադիտակի տակ։ Այն կարող է առաջանալ դեղանյութերի, օրինակ, ացետամինոֆենի (պարացետամոլ) կամ կարող են առաջանալ տարբեր սննդամթերքների կամ այլ նյութերի օգտագործման հետևանքով։ Կենդանիների մոտ կարող է առաջանալ տարբեր սննդամթերքների օգտագործման հետևանքով։

• Կատուների և շների մոտ, որոնք ուտում են սոխ կամ սխտոր
• Շների մոտ, ցինկով առաջացած, օրինակ, 1982 թվականին մետաղադրամ ուտելուց հետո։
• Ձիերի մոտ, որոնք կերակրվում են չոր տերևներ

Հիպերանեմիա

Հիպերանեմիան ծանր հիվանդություն է, որի դեպքում հեմատոկրիտը 10% -ից ցածր է։ 

Ռեֆրակտեր անեմիա

Ռեֆրակտեր անեմիայի ժամանակ այն չի պատասխանում բուժմանը, որը հաճախ երկրորդային է և  դիտվում է միելոդիսպլաստիկ սինդրոմների ժամանակ։ Երկաթ դեֆիցիտային  անեմիան նույնպես  կարող է լինել ռեֆրակեր, որպես ստամոքսաղիքային խնդիրների դրսևորում, որոնք խաթարում են երկաթի ներծծումը, և ուղեկցվում են թաքնված արյունահոսությամբ։

Արյան փոխներարկում

Արյան փոխներարկումից կախյալ անեմիան առաջանում է արյան փոխներարկումից հետո։ Միելոդիսպլաստիկ համախտանիշով մարդկանց մեծ մասը փեխներարկումից որոշ ժամանակ անց զարգացնում է անեմիա։ Բետա թալասեմիայի դեպքում նույնպես արյան փեխներարկումը  կարող է հանգեցնել անեմիայի։ Արյան փոխներարկումից առաջացած հիմնական մտահոգություններից է երկաթի գերբեռնվածությունը։ Երկաթի գերհագեցումը կարող է պահանջել խելատային թերապիա։

Բուժումը կախված է անեմիայի  պատճառից և ծանրության աստիճանից։ Վիտամինային հավելումները, որոնք տրվում  են ներքին ընդունման ձևով (ֆոլաթթու կամ վիտամին B12) կամ միջմկանային(վիտամին B12), ունեն  որոշակի թերություններ։

Ներքին ընդունման երկաթի դեղամիջոցներ

Երկաթի դիֆիցիտը բավականին տարածված է զարգացող երկրներում։ Ըստ գնահատումերի՝ շատ երկրներում երեխաների  2/3-ը և վերարտադրողական տարիքի կանայք տառապում են երկաթի դիֆիցիտից, նրանց 1/3-ն ունի ծանր աստիճանի անեմիա։ Երկաթի դիֆիցիտը, որն առաջացել է  սննդի միջոցով անբավարար ընդունման հետևանքով, տղամարդկանց և դաշտանադադարի  տարիքի կանանց մոտ հազվադեպ է հանդիպում։ Երկաթի դիֆիցիտը պահանջում է փնտրել կորստի պատճառը, ինչպիսին են օրինակ ստամոքսաղիքային ուղու խոցերից  կամ հաստ ուղու քաղցկեղից արյունահոսությունները։ Երկաթի դիֆիցիտային անեմիայի  թեթև և միջին ծանրության աստիճանները  բուժվում են ներքին ընդունման  երկաթի սուլֆատով, երկաթի ֆումարատով կամ երկաթի գլյուկոնատով։ Երկաթի հավելումներ նշանակելիս կարող են առաջանալ ստամոքսի խանգարումներ և կղանքի գույնի փոփոխություններ։ Ստամոքսային խանգարումները  նվազեցնելու նպատակով  պետք է երկաթը ընդունել սննդի հետ միասին, սակայն դա նվազեցնում է երկաթի ներծծումը։ Վիտամին С-ն  նպաստում է երկաթի ներծծմանը, այդ պատճառով կարելի է  երկաթի հավելումները ընդուլել նարինջի հյութով։ Քրոնիկական հիվանդություններ դեպքում, կապված  քիմիոթերապայի հետ, կամ երիկամային հիվանդությունների դեպքում որոշ մասնագետներ նշանակում են ռեկոմբինանտ էրիթրոպոետին կամ էպոետին ալֆա՝ էրիթրոցիտների արտադրությունը խթանելու նպատակով։

Հարմարսողական երկաթ

Այն դեպքում, երբ երկաթի ներքին ընդունման դեպքում չկա արդյունք, կամ առկա է ներծծման դանդաղում բորբոքման հետևանքով, կարելի է  երկաթը նշանակել հարմարսողական։ Օրգանիզմում  ամեն օր կարող է ներծծվել մինչև 6 մգ երկաթ։ Շատ դեպքերում հիվանդը ունի ավելի քան 1000 մգ երկաթի դեֆիցիտ, որը պահանջում է փոխարինել մի քանի ամիս։ Այս դեպքում պետք է միաժամանակ նշանակել էրիթրոպոետին։

Արյան փոխներարկում

Արյան փոխներարկումները, առանց ախտանիշների, խորհուրդ չեն տրվում, եթե հեմոգլոբինի մայարդակը ցածր չէ 60-80 գ / լ-ից (6-ից 8 գ / դլ)։ Պսակաձև զարկերակների ախտահարմամբ հիվանդները, ովքեր արյունահոսություններ  չունեն, արյան փոխներարկումը խորհուրդ է տրվում միայն այն դեպքում, երբ հեմոգլոբինը 70-80 գ / լ-ից ցածր է (7-ից 8 գ / դլ)։ Հակառակ  դեպքում պետք է արյուն փոխներարկել  սրտանոթային անկանոնությունների դեպքում։

Էրիթրոպոեզի խթանիչներ

Էրիթրոպոեզի խթանիչների օգտագործումը կապված է հեմոգլոբինի մակարդակի պահպանման համար, որը նվազեցնում է փոխներարկման իրականացման անհրաժեշտությունը։ Դրանք պետք չէ օգտագործել թեթև և միջին աստիճանի անեմիաների  դեպում։ Այն խորհուրդ չի տրվում  քրոնիկ երիկամային հիվանդությունների ժամանակ, եթե  հեմոգլոբինի մակարդակը ցածր է   10 գ/լ-ից կամ առկա է անեմիայի ախտանիշներ։

Հիպերբարիկ օքսիգենացիա

Անեմիայի բուժման համար օգտագործվում է նաև հիպերբարիկ օքսիգենցիա, որը հատկապես  խորհուրդ է տրվում այն հիվանդներին, որոնց արգելված է արյան փոխներարկումը, կամ երբ հիվանդը հրաժարվում է փոխներարկումից, օրինակ՝ Եհովայի վկաները։

Երկաթի անբավարարությունից տուժել է մոտ 610 միլիոն մարդ կամ բնակչության 8.8%-ը։ Այն կանանց մոտ (9.9%) փոքր-ինչ ավելի տարածված է, քան տղամարդկանց մոտ (7.8%): Երկաթ դեֆիցիտային անեմիան ազդում է ևս 375 միլիոնի վրա։

Անեմիայի դեպքերի թիվը ըստ երկրների (2019)

	Երկրներ	Դեպքերի քանակ	Բնակչություն	Տոկոս	100,000-ի հաշվով
1	Հնդկաստան	187000	1366417754	0.000137	13.7
2	Մալի	2590	19658031	0.000132	13.2
3	Գաբոն	284	2172579	0.000131	13.1
4	Բենին	1540	11801151	0.000130	13.0
5	Սենեգալ	2110	16296364	0.000129	12.9
6	Հայիթի	1440	11263770	0.000128	12.8
7	Կամբոջա	2100	16486542	0.000127	12.7
8	Նիգերիա	25500	200963599	0.000127	12.7
9	Բուրկինա Ֆասո	2490	20321378	0.000123	12.3
10	Գվինեա Բիսաու	230	1920922	0.000120	12.0
11	Սիերա Լեոնե	927	7813215	0.000119	11.9
12	Գվինեա	1500	12771246	0.000117	11.7
13	Մյանմա	6320	54045420	0.000117	11.7
14	Մոզամբիկ	3500	30366036	0.000115	11.5
15	Տոգո	906	8082366	0.000112	11.2
16	Մալդիվներ	58.9	530953	0.000111	11.1
17	Նեպալ	3150	28608710	0.000110	11.0
18	Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն	520	4745185	0.000110	11.0
19	Մավրիտանիա	479	4525696	0.000106	10.6
20	Բութան	79.4	763092	0.000104	10.4
21	Նիգեր	2420	23310715	0.000104	10.4
22	Պակիստան	22400	216565318	0.000103	10.3
23	Բանգլադեշ	16800	163046161	0.000103	10.3
24	Չադ	1640	15946876	0.000103	10.3
25	Լիբերիա	507	4937374	0.000103	10.3
26	Անգոլա	3260	31825295	0.000102	10.2
27	Աֆղանստան	3810	38041754	0.000100	10.0
28	Հորդանան	1000	10101694	0.000099	9.9
29	Հասարակածային Գվինեա	134	1355986	0.000099	9.9
30	Կամերուն	2550	25876380	0.000099	9.9
31	Սոմալի	1490	15442905	0.000096	9.6
32	Բուրունդի	1040	10864245	0.000096	9.6
33	Մադագասկար	2510	26969307	0.000093	9.3
34	Գանա	2680	28833629	0.000093	9.3
35	Ադրբեջան	923	10047718	0.000092	9.2
36	Սողոմոնյան Կղզիներ	60.7	669823	0.000091	9.1
37	Սուդան	3810	42813238	0.000089	8.9
38	Բոտսվանա	205	2303697	0.000089	8.9
39	Սիրիա	1510	17070135	0.000088	8.8
40	Տաջիկստան	816	9321018	0.000088	8.8
41	Պապուա Նոր Գվինեա	761	8776109	0.000087	8.7
42	Մալայզիա	2760	31949777	0.000086	8.6
43	Շրի Լանկա	1840	21323733	0.000086	8.6
44	Հարավային Սուդան	945	11062113	0.000085	8.5
45	Ալժիր	3640	43053054	0.000085	8.5
46	Ջիբութի	82.1	973560	0.000084	8.4
47	Լիբիա	567	6777452	0.000084	8.4
48	Կոմորյան Կղզիներ	71	850886	0.000083	8.3
49	Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն	4850	58558270	0.000083	8.3
50	Թունիս	967	11694719	0.000083	8.3
51	Ինդոնեզիա	22300	270625568	0.000082	8.2
52	Էսվատինի	94.4	1148130	0.000082	8.2
53	Կիրիբատի	9.62	117606	0.000082	8.2
54	Գայանա	63.4	782766	0.000081	8.1
55	Ֆիջի	71	889953	0.000080	8.0
56	Մարոկկո	2850	36471769	0.000078	7.8
57	Թուրքիա	6510	83429615	0.000078	7.8
58	Ուգանդա	3440	44269594	0.000078	7.8
59	Լիբանան	530	6855713	0.000077	7.7
60	Մալավի	1430	18628747	0.000077	7.7
61	Զամբիա	1370	17861030	0.000077	7.7
62	Զիմբաբվե	1100	14645468	0.000075	7.5
63	Բահրեյն	123	1641172	0.000075	7.5
64	Քենիա	3920	52573973	0.000075	7.5
65	Արևելյան Թիմոր	94.5	1293119	0.000073	7.3
66	Լեսոթո	155	2125268	0.000073	7.3
67	Իրաք	2830	39309783	0.000072	7.2
68	Վանուատու	21	299882	0.000070	7.0
69	Վանուատու	21	299882	0.000070	7.0
70	Թուրքմենստան	416	5942089	0.000070	7.0
71	Ղազախստան	1290	18551427	0.000070	7.0
72	Դոմինիկյան Հանրապետություն	739	10738958	0.000069	6.9
73	Սաուդյան Արաբիա	2330	34268528	0.000068	6.8
74	Ուզբեկստան	2200	32981716	0.000067	6.7
75	Նամիբիա	166	2494530	0.000067	6.7
76	Տոնգա	7.26	110940	0.000065	6.5
77	Մավրիկիոս	75.4	1198575	0.000063	6.3
78	Վրաստան	249	3996765	0.000062	6.2
79	Թաիլանդ	4170	69037513	0.000060	6.0
80	Պարագվայ	423	7044636	0.000060	6.0
81	Սեյշելյան կղզիներ	5.83	97739	0.000060	6.0
82	Եթովպիա	6610	112078730	0.000059	5.9
83	Սամոա	11.6	197097	0.000059	5.9
84	Ալբանիա	167	2880917	0.000058	5.8
85	Կոլումբիա	2890	50339443	0.000057	5.7
86	Բելիզ	22.4	390353	0.000057	5.7
87	Օման	280	4974986	0.000056	5.6
88	Պերու	1780	32510453	0.000055	5.5
89	Բոսնիա և Հերցեգովինա	179	3301000	0.000054	5.4
90	Քուվեյթ	228	4207083	0.000054	5.4
91	Պանամա	230	4246439	0.000054	5.4
92	Սուրինամ	30.9	581372	0.000053	5.3
93	Ճամայկա	155	2948279	0.000053	5.3
94	Սերբիա	458	8772235	0.000052	5.2
95	Ռումինիա	975	19364557	0.000050	5.0
96	ԱՄԷ	491	9770529	0.000050	5.0
97	Բուլղարիա	351	7000119	0.000050	5.0
98	Ռուսաստան	7220	145872256	0.000049	4.9
99	Հոնդուրաս	480	9746117	0.000049	4.9
100	Գրենադա	5.36	112003	0.000048	4.8
101	Բելառուս	447	9452411	0.000047	4.7
102	Էստոնիա	61.7	1325648	0.000047	4.7
103	Անտիգուա և Բարբուդա	4.47	97118	0.000046	4.6
104	Բրունեյ	19.7	433285	0.000045	4.5
105	Հունգարիա	440	9684679	0.000045	4.5
106	Լատվիա	86.6	1906743	0.000045	4.5
107	Էկվադոր	785	17373662	0.000045	4.5
108	Սլովենիա	93.4	2078654	0.000045	4.5
109	Տրինիդադ և Տոբագո	62.6	1394973	0.000045	4.5
110	Խորվաթիա	184	4130304	0.000045	4.5
111	Կուբա	497	11333483	0.000044	4.4
112	Կատար	124	2832067	0.000044	4.4
113	Հայաստան	129	2957731	0.000044	4.4
114	Բրազիլիա	9200	211049527	0.000044	4.4
115	Ռուանդա	550	12626950	0.000044	4.4
116	Նիկարագուա	281	6545502	0.000043	4.3
117	Լեհաստան	1620	37887768	0.000043	4.3
118	Լիտվա	115	2759627	0.000042	4.2
119	Մեքսիկա	5290	127575529	0.000041	4.1
120	Ուկրաինա	1820	43993638	0.000041	4.1
121	Չեռնոգորիա	25.1	627987	0.000040	4.0
122	Բարբադոս	11.4	287025	0.000040	4.0
123	Մոնղոլիա	124	3225167	0.000038	3.8
124	Ճապոնիա	4800	126860301	0.000038	3.8
125	Չինաստան	54000	1433783686	0.000038	3.8
126	Ուրուգվայ	125	3461734	0.000036	3.6
127	Կոստա Ռիկա	180	5047561	0.000036	3.6
128	Կիպրոս	41.3	1179551	0.000035	3.5
129	Հունաստան	336	10473455	0.000032	3.2
130	Ֆիլիպիններ	3450	108116615	0.000032	3.2
131	Սինգապուր	183	5804337	0.000032	3.2
132	Մալթա	13.3	440372	0.000030	3.0
133	Արգենտինա	1350	44780677	0.000030	3.0
134	Սալվադոր	193	6453553	0.000030	3.0
135	Իսրայել	254	8519377	0.000030	3.0
136	Իսպանիա	1390	46736776	0.000030	3.0
137	Պորտուգալիա	301	10226187	0.000029	2.9
138	Բելգիա	339	11539328	0.000029	2.9
139	Շվեդիա	292	10036379	0.000029	2.9
140	Իռլանդիա	141	4882495	0.000029	2.9
141	Ավստրիա	257	8955102	0.000029	2.9
142	Իտալիա	1700	60550075	0.000028	2.8
143	Նիդերլանդներ	469	17097130	0.000027	2.7
144	Նորվեգիա	146	5378857	0.000027	2.7
145	Դանիա	153	5771876	0.000027	2.7
146	Շվեյցարիա	217	8591365	0.000025	2.5
147	Լյուքսեմբուրգ	15.4	615729	0.000025	2.5
148	Նոր Զելանդիա	114	4783063	0.000024	2.4
149	Գերմանիա	1980	83517045	0.000024	2.4
150	Իսլանդիա	8.03	339031	0.000024	2.4
151	Կանադա	882	37411047	0.000024	2.4
152	Ֆրանսիա	1480	65129728	0.000023	2.3
153	Ֆինլանդիա	124	5532156	0.000022	2.2
154	Չիլի	420	18952038	0.000022	2.2
155	Գվատեմալա	350	17581472	0.000020	2.0
156	Ավստրալիա	499	25203198	0.000020	2.0

Անեմիայի մասին խոսվել է ավելի քան 4000 տարի։