Մանգոստան: բույսերի տեսակ

Մանգոստանը մշտադալար ծառ է մինչև 25 մ երկարությամբ բրգանման պսակով և սև շականակագույն կեղևով։

Տերևները օվալաձև և երկարավուն են, մուգ կանաչ վերևում և դեղնականաչ ներքևում, 9-25 սմ երկարությամբ և 4,5-10 սմ լայնությամբ։ Երիտասարդ տերևները վարդագույն են։

 

Ծաղիկները մսոտ կանաչով և կարմիր պուտերով թերթիկներ ունեն։

Պտուղը կլոր է, ունի 3,4—7,5 սմ տրամագիծ, վերևում ծածկված է հաստ (մինչև 1 սմ) մանուշակագույն ոչ ուտելի, լատեքս պարունակող ներկերի կպչուն կեղևով, որի տակ գտնվում են չորսից ութ հատվածներով սպիտակ ուտելի միջուկներ, որոնք սերտորեն կցված ոն սերմերով։ Բույսը ուշ է պտուղ տալիս, ծառերի վրա առաջին պտուղները հայտնվում են 9-20-րդ կյանքի տարում։

Մանգոստանի բնօրրանըՀարավարևելյան Ասիան է։ Լայնորեն մշակվում է Թաիլանդում, Մյանիմայում, Վիետնամում, Կամբոջայում, Մալայզիայում, Հնդկաստանում, Շրի Լանկայում, Անթալյան կղզիներում, Կենտրոնական Ամերիկայում, Կոլումբիայում, արևադարձային Աֆրիկայում (Զանզիբար, Լիբերիա, Գանա և Գաբոն)։

Մանգոստանի միջուկի սպիտակ հատվածները ուտելի են թարմ վիճակում, երբեմն նրանք պահածոյացվում են։ Հայտնի է նաև մանգոստանի թարմ քամված հյութը։

Տերևների և կեղևի եփումը օգտագործվում է դիզենտերիայի դեպքում, փորլուծության և ջերմությունը իջեցնելու համար։ Սակայն չկան ոչ մի գիտական տվյալներ՝ հօգուտ մանգոստանի ցանկացած բուժիչ հատկությունների։

Քսանթոնների առատ լինելու շնորհիվ օգտագործվում է Կոսմետիկայի արտադրության մեջ։

 

Մանգոստանը հայտնի է եղել ռուսական դասական ստեղծագործության մեջ։ Ն․ Վ․ Գոգոլի ստեղծագործությունից հատված․ «Եվ օդում ծխի ամպեր են կախված, Մանգուստանի ոսկեգույն պտուղներն այրվում են, կանդակարյան մարգագետինների վրա փայլում է ծաղիկների գորգը, Եվ փառավոր կերպով գցված է երկնային վրանը»։

«Վաղ առավոտյան իմ խցիկի դուռը թակում է Ի․Ի․Բուտակովը և ինչ-որ մուգ կարմիր մրգի հետ ձեռքն անցկացնում է կիսաբաց դռան միջով, որը տեսքով և մեծությամբ նման է փոքր խնձորի։ «Փորձեք»,- ասում է։ Ես կտրատեցի պտուղը․ կարմիր հյութի տակ թաքնված էր սպիտակ, քաղցրաթթու միջուկը, որը բաղկացած էր մի քանի բաժիններից՝ յուրաքանչյուրի մեջ պարունակելով խոշոր կորիզներ։ Սառեցնող, թարմ, նրբահամ և քաղցր, թեթև թթվայնություն ունեցող միրգ է։ Դա Մանգոստանն է։»

Իվան Գոնչարով։ «Ֆրեգատ Պալլադա» (1858)