Դերբենդ

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Դերբենդ (այլ կիրառումներ)

Քաղաք
Դերբենդ
ռուս.՝ Дербе́нт
Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Երկրամաս	ԴաղստանԴաղստան
Ներքին բաժանում	Շրջաններ
Քաղաքապետ	Իմամ Յարալիև
Հիմնադրված է	438 թ.
Առաջին հիշատակում	Մ.թ.ա. 6-րդ դար
Այլ անվանումներ	Դարբանդ, Ճորա պահակ
Տվյալ կարգավիճակում	1840 թ թվականից
Մակերես	69,63 կմ²
ԲԾՄ	150—255 մ
Կլիմայի տեսակ	Չափավոր տաք
Պաշտոնական լեզու	Ռուսերեն
Բնակչություն	▲ 119 476 մարդ (2012)
Խտություն	1615,2 մարդ/կմ²
Ազգային կազմ	լեզգիներ (32,62%), ադրբեջանցիներ (31,74%), տաբասարաններ (15,45%), դարգինցներ (5,53%), ռուսներ (5,02%)
Կրոնական կազմ	Իսլամ, Քրիստոնեություն, Հուդայականություն
Տեղաբնականուն	Դերբենդցի
Ժամային գոտի	UTC+3
Հեռախոսային կոդ	87240
Փոստային դասիչ	368600
Պաշտոնական կայք	derbent.org
Դերբենդ Վիքիպահեստում

Քաղաքը համարվում է աշխարհի ներկայումս բնակեցված հնագույն քաղաքներից մեկը և Ռուսաստանի հնագույն քաղաքը։ Առաջին բնակավայրերն ի հայտ են եկել բրոնզի դարում` մ. թ. ա. 4-րդ հազարամյակի վերջում։ Դերբենդի հին` Կասպիական դարպասներ անվանումն առաջին անգամ հիշատակվում է մ. թ. ա. 6-րդ դարում։ Հիմնադրվել է Սասանյան Իրանի կողմից որպես պատնեշ ընդդեմ հյուսիսային ցեղերի հարձակումների։ Հայկական պատմագրությունում քաղաքը հաճախ կոչվել է Ճորա պահակ։

Դերբենդում հայերը հիշատակվում են 11-րդ դարից։ Միջնադարյան Դերբենդում եղել է հայկական համայնք, որը համալրվել է Արևելյան Անդրկովկասից հայ բնակչության ներհոսքի հետևանքով։ Որոշ արաբական աղբյուրներում Դերբենդը անվանվում է «Հայկական քաղաք»։ Սակայն 18-րդ դարի սկզբին Պետրոս I-ի Կասպիական արշավանքի և 18-րդ դարի վերջին գեներալ Զուբովի արշավանքից հետո Դերբենդի և մերձակա գյուղերի հայերը նահանջող ռուսական զորքերի հետ հեռացել են՝ չցանկանալով մնալ Սեֆյանների լծի տակ։

19-րդ դարի սկզբին (Դաղստանը Ռուսաստանին միանալուց հետո) Դերբենդում սկսել է վերականգնվել հայկական համայնքը։ Բացի նախկին Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցուց, 1870-ին կառուցվել է Սուրբ Աստվածածին հայկական եկեղեցին։ 19-րդ դարի 2-րդ կեսին բացվել են հայկական ծխական և Մարիամյան իգական դպրոցները։ 1913-ին Դերբենդում ապրում էր մոտ 3 հազար հայ։