Isbn: Indentificatô numérico pe-i lìbbri

I editoî dêvan acatâ o còdice ISBN da 'n'inpréiza ligâ a l'Agençîa Internaçionâle ISBN.

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

De sòlito, 'n ISBN o vêgne asegnòu a ciaschedùnn-a ediçión e a ògni variànte (de fêua de ristànpe) de 'n çèrto lìbbro. Prezénpio, e verscioìn e-book, con covertìnn-a de papê òpû con covertìnn-a rédena da mæxima publicaçión aviàn tréi còdichi ISBN despægi. L'ISBN, se asegnòu prìmma do 2007, o l'é formòu de dêxe cîfre, pe cóntra, a partî da-o prìmmo de zenâ de quéllo ànno, e cîfre són stæte aomentæ a trézze. A manêa d'òtegnî 'n còdice ISBN a l'é specìfica de ògni naçión e a peu cangiâ da 'n Pàize a 'n âtro, de spésso in sciâ bâze de dimenscioìn de l'indùstria de stanpàie inte quélla naçión.

O prìmmo formâto de l'identificatô ISBN o l'é stæto creòu into 1967, in sciâ bâze do vêgio Standard Book Numbering (SBN) a nêuve cîfre, svilupòu inte l'ànno prìmma. O formâto a dêxe cîfre o l'é stæto svilupòu da l'Òrganizaçión Internaçionâle pi-â Standardizaçión (ISO) e publicòu into 1970 cómme stàndard internaçionâle ISO 2108, co-o vêgio còdice SBN a nêuve cîfre ch'o peu êse convertîo a l'ISBN azonzéndoghe a cîfra "0" depoî a tùtte e âtre.

Dæto che i lìbbri stànpæ in pròpio de spésso són sénsa o còdice ISBN, de vòtte o peu sucêde che l'Agençîa Internaçionâle ISBN ghe ne dàgghe un de sò iniçiatîva.

'N âtro identificatô, l'International Standard Serial Number (ISSN), o l'é pe cóntra dêuviòu pe identificâ e publicaçioìn periòdiche cómme revìste e giornâli. Pe-i spartîi muxicâli gh'é pe cóntra l'International Standard Music Number (ISMN).

O Standard Book Number (SBN) o l'é 'n scistêma comerciâle ch'o l'adêuvia 'n còdice de nêuve cîfre pe identificâ i lìbbri. O l'é stæto creòu da-o Gordon Foster, profesô emêrito de statìstica do Trinity College de Dublìn, pi-â libràia WHSmith e âtre bitêghe inte l'ànno 1965. O formâto d'identificaçión ISBN o l'é stæto pe cóntra inventòu into 1967 da l'ingléize David Whitaker (sorvenominòu o "Poæ de l'ISBN") e, inti Stâti Unîi inte l'ànno a vegnî, da l'Emery Koltay, ch'o diventiâ o diretô de l'agençîa americànn-a ISBN R. R. Bowker.

O formâto ISBN a dêxe cîfre o l'é stæto svilupòu da l'Òrganizaçión Internaçionâle pi-â Standardizaçión (ISO) e publicòu into 1970 cómme stàndard internaçionâle ISO 2108, co-o Régno Unîo ch'o l'à però continoòu a dêuviâ o còdice SBN a nêuve cîfre scìnn-a-o 1974. L'ISO a l'à dónca nominòu l'International ISBN Agency cómme outoritæ de registraçión pe l'ISBN inte tùtto o móndo e o stàndard ISBN o s'é coscì svilupòu sott'a-o contròllo de l'ISO Technical Committee 46/Subcommittee 9 (TC 46/SC 9). O servìçio de l'ISO in sciâ Ræ o fa però riferiménto sôlo a-e publicaçioìn da-o 1978.

'N SBN o peu êse convertîo inte 'n ISBN azonzéndoghe a cîfra "0" depoî a tùtte e âtre. Prezénpio, inta segónda ediçión de Mr. J. G. Reeder Returns, publicâ da Hodder into 1965, gh'êa o còdice SBN 340 01381 8, con "340" ch'o l'é o còdice de l'editô, "01381" ch'o l'é o nùmero de série çernûo da l'editô e "8" ch'a l'é a cîfra de contròllo. Meténdoghe 'n zêro de ciù, o còdice o l'é stæto convertîo inte l'ISBN 0-340-01381-8 sénsa avéi de bezéugno de calcolâ tórna a cîfra de contròllo. Çèrti editoî, cómme Ballantine Books, de vòtte dêuviâvan di SBN a dózze cîfre, co-e ùrtime træ ch'êan pæge a-o prêxo do lìbbro: prezénpio, Woodstock Handmade Houses o l'àiva 'n Standard Book Number a dózze cîfre de 345-24223-8-595 (con SBN vàlido ch'o l'êa dónca 345-24223-8 e ISBN 0-345-24223-8), indicàndo o prêxo de 5,95 dòlari.

A partî da-o prìmmo de zenâ do 2007, i còdichi ISBN són formæ de trézze cîfre, 'n formâto ch'o l'é conpatìbile con quélli de l'European Article Number (EAN) de "Libbrolàndia", ch'àn trézze cîfre lê ascì.

 

A ògni ediçión e sò variànte (de fêua de ristànpe) de 'na çèrta publicaçión ghe vêgne asegnòu 'n ISBN diferénte. Prezénpio, 'n'ediçión e-book, 'n òudiolibbro, a versción con covertìnn-a de papê e quélla con covertìnn-a rédena do mæximo lìbbro aviàn tùtte 'n ISBN despægio. L'ISBN o l'é formòu de trézze cîfre se asegnòu a partî da-o prìmmo de zenâ do 2007, sedónca o l'é identificòu da-o còdice a dêxe cîfre. 'N ISBN o l'é formòu de quàttro (into câxo o ségge 'n ISBN a dêxe cîfre) òpû de çìnque (pe 'n ISBN a trézze cîfre) pàrte.

Inta quìnta seçión do manoâle d'ûzo ofiçiâ de l'Agençîa Internaçionâle ISBN gh'é descrîta a strutûa de 'n ISBN a trézze cîfre inte sto mòddo chi:

• inte 'n ISBN a trézze cîfre ghe veu 'n prefìsso GS1, de lóngo pægio a 978 ò 979
• l'identificatô do grùppo de registraçión, ö sæ l'insémme de naçioìn che pàrlan 'na çèrta léngoa òpû a séncia naçión ò teritöio
• l'identificatô do sogètto ch'o fa a registraçión
• l'identificatô da publicaçión
• 'na cîfra de contròllo

'N ISBN a trézze cîfre o peu êse dónca separòu inte sò çìnque pàrte e, pe convençión, quésto o peu êse fæto co-in spàçio òpû 'n tratìn tra ògni blòcco. Inte 'n mòddo scìmile, 'n còdice ISBN a dêxe cîfre o peu êse separòu inti sò quàttro blòcchi (i mæximi de l'ISBN-13 de fêua do prefìsso GS1) pe mêzo de spàççi ò tratìn. Inta pràtica, o no l'é goæi fàçile separâ coretaménte 'n çèrto ISBN aprêuvo a-o fæto che no gh'é tùtte e vòtte o mæximo nùmero de cîfre inte ògni blòcco.

Procèsso d'emisción

O procèsso pe l'emisción de 'n ISBN o l'é specìfico pe ògni naçión; defæti i còdichi vêgnan rilasciæ da l'agençîa de registraçión ISBN responsàbile pò-u sò stâto o teritöio, indipendenteménte da-a léngoa de publicaçión. I intervàlli de ISBN asegnæ a 'na çèrta naçión són decîxi in sciâ bâze do profî editoriâle do pàize in questión, variàndo dónca in relaçión do nùmero di lìbbri e do nùmero, do tîpo e de dimenscioìn di editoî atîvi. Dötræ agençîe de registraçión ISBN àn a sò sêde inte de bibliotêche naçionâli ò drénto a di ministêri da coltûa e dónca l'é poscìbile che séggian finançiæ diretaménte da-o govèrno pe sostegnî i pròppi servìççi. Inti âtri câxi o servìçio de registraçión ISBN o l'é fornîo da òrganizaçioìn cómme quélle di fornitoî de dæti bibliogràfichi, che no són pe cóntra finançiæ da-i govèrni.

A lìsta conplêta de agençîe ISBN a l'é disponìbile into scîto de l'Agençîa Internaçionâle ISBN. Tra e vàrie agençîe, se pêuan aregoardâ:

• Braxî: Bibliotêca Naçionâle do Braxî (scìnn-a-i 28 de frevâ do 2020)
• Braxî: Câmara Brasileira do Livro (da-o prìmmo de màrso do 2020)
• Cànada: Library and Archives Canada pe l'ingléize, agençîa governatîva, e Bibliothèque et Archives nationales du Québec pò-u françéize
• Colónbia: Cámara Colombiana del Libro, agençîa no governatîva
• Filipìnn-e: Bibliotêca Naçionâle de Filipìnn-e
• Hong Kong: Books Registration Office (BRO), controlòu da l'asociaçión de Bibliotêche Pùbliche de Hong Kong
• Ìndia: Agençîa Naçionâle Raja Rammohun Roy pe l'ISBN (pi-â sò divixón Promoçión di Lìbbri e Copyright), controlâ da-o Dipartiménto de l'Educaçión Superiô do Ministêro de l'Educaçión
• Islànda: Landsbókasafn, a Bibliotêca Naçionâle e Universcitâia d'Islànda
• Israêle: Céntro Israeliàn pe-e Bibliotêche
• Itàlia: EDISER srl, socjêtæ controlâ da l'Asociaçión Italiànn-a Editoî
• Maldîve: Scàgno Naçionâle de Clasificaçión
• Maròcco: Bibliotêca Naçionâle do Maròcco
• Mâta: Il-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb, ö sæ o Conséggio Naçionâle do Lìbbro
• Nêuva Zelànda: Bibliotêca Naçionâle da Nêuva Zelànda
• Oustràlia: Thorpe-Bowker
• Pakistàn: Bibliotêca Naçionâle do Pakistàn
• Régno Unîo e Repùbrica d'Irlànda: Nielsen Book Services Ltd, pàrte da Nielsen Holdings N.V.
• Spàgna: Agencia del ISBN, l'agençîa ISBN spagnòlla
• Stâti Unîi: R. R. Bowker
• Sudàfrica: Bibliotêca Naçionâle do Sudàfrica
• Turchîa: Direçión Generâle de Bibliotêche e de Publicaçioìn, 'n ràmmo do Ministêro da Coltûa

Grùppo de registraçión

L'eleménto do grùppo de registraçión ISBN o l'é 'n nùmero da unn-a a çìnque cîfre ch'o l'é vàlido sôlo co-in çèrto eleménto de prefìsso (de sòlito 978 ò 979) e o peu êse separòu con di tratìn, cómme, prezénpio, "978-1-...". A ògni mòddo, inta ciù pàrte di câxi i grùppi de registraçión són stæti asegnæ sott'a-o prefìsso 978. Con l'eleménto 978 i grùppi de registraçión ciù inportànti, ö sæ quélli co-ina sôla cîfra, són: 0 e 1 pe-e naçioìn de léngoa ingléize, 2 pe quélle de léngoa françéize, 3 pi-â léngoa tedésca, 4 pò-u Giapón, 5 pe-e naçioìn de léngoa rùscia e 7 pi-â Repùbrica Popolâre Cinéize. Tra i grùppi de registraçión a çìnque cîfre gh'é, prezénpio, 99936, dêuviòu da-o Bhutan. In particolâ, i grùppi de registraçión asegnæ són tùtti quélli di intervàlli 0-5, 7, 65, 80-94, 600-625, 950-989, 9917-9989 e 99901-99983 con, de sòlito, i lìbbri pùblichæ inte léngoe mêno difûze che àn i eleménti de grùppo ciù lónghi.

Co-o prefìsso 979, o grùppo de registraçión 0 o l'é riservòu pi-â conpatìbilitæ con l'International Standard Music Number (ISMN) scibén che, de sòlito, a ste publicaçioìn chi o no vêgne mâi asegnòu 'n ISBN. Tra i grùppi de registraçión drénto a l'eleménto de prefìsso 979 quélli che són stæti asegnæ són: 8 pe-i Stâti Unîi, 10 pi-â Frànsa, 11 pi-â Repùbrica de Corêa e 12 pe l'Itàlia.

Pe cóntra, o Standard Book Number (SBN) òriginâle a nêuve cîfre o no l'àiva 'n identificatô do grùppo de registraçión; a ògni mòddo azonzéndoghe 'n zêro de prefìsso se aviâ 'n ISBN-10 vàlido.

Grùppo do registrànte

L'agençîa naçionâle ISBN a fornìsce a l'editô 'n eleménto pò-u sogètto ch'o fa a registraçión e 'na série de ISBN drénto a sto eleménto chi; l'editô o l'aségna dónca un di ISBN a ciaschedùn di sò lìbbri. Inta ciù pàrte de naçioìn l'editô o no l'é a ògni mòddo òbligòu pe lézze a asegnâ 'n ISBN a-e sò publicaçioìn, scibén che inte grénde libràie són tratæ sôlo quélle publicaçioìn a-e quæ o l'é stæto asegnòu un de sti còdichi chi.

Cómme scìntexi, a vêgne publicâ 'na lìsta di 900.000 còdichi editô asegnæ ascì, ch'a peu êse ordinâ inte 'na fórma de lìbbro. O scîto d'Internétte de l'agençîa ISBN o no fornìsce però di scistêmi de bàdda pe fâ 'na riçèrca di còdichi editô; a ògni mòddo són stæti conpilæ di elénchi parçiâli, spécce da-i catàloghi de bibliotêche, pe-i doî grùppi in léngoa ingléize, ö sæ quélli con identificatô pægio a 0 òpû a 1.

I editoî òtêgnan di blòcchi de ISBN, da-e dimenscioìn che són valutæ in sciâ bâze di bezéugni de l'editô mæximo: prezénpio quélli ciù picìn òtegniàn 'n ISBN de unn-a ò ciù cîfre pe l'identificatô do grùppo de registraçión, dötræ cîfre pò-u sogètto ch'o fa a registraçión e 'na cîfra séncia pe l'eleménto de publicaçión. Cómme o l'à finîo de dêuviâ o sò blòcco de ISBN, l'editô o peu riçéive 'n âtro grùppo de còdichi ISBN, co-in eleménto do registrànte diferénte; dónca l'é poscìbile che o mæximo editô o l'àgge ciù eleménti de registraçión a lê asegnæ. Pe de ciù, l'é poscìbile che inta mæxima naçión a ségge dêuviòu ciù de 'n identificatô de grùppo de registraçión; fæto ch'o se poriéiva verificâ into câxo che tùtti i eleménti do registrànte de 'n çèrto grùppo de registraçión séggian za stæti asegnæ a-i editoî.

Dêuviàndo di blòcchi de longhéssa variàbile, e agençîe de registraçión pêuan personalizâ e asegnaçioìn de ISBN a-i editoî. Prezénpio, 'n grànde editô o peu òtegnî 'n blòcco de ISBN into quæ són asegnæ mêno cîfre pe l'eleménto registrànte e, pe cóntra, ciù cîfre pe l'eleménto publicaçión. Into mæximo mòddo, e naçioìn inte quæ gh'é 'n gràn nùmero de publicaçioìn àn pöche cîfre dedichæ a l'identificatô do grùppo de registraçión e tànte pe-i eleménti do registrànte e de publicaçión.

Chi de sótta gh'é 'na cùrta lìsta de còdichi ISBN-10 ch'a fa védde e poscìbili variaçioìn inta longhéssa di sò blòcchi.

Strutûa pi-â léngoa ingléize

I grùppi di eleménti de registraçión pe-e publicaçioìn in léngoa ingléize són 0 e 1, dónca doî eleménti di 220 in totâle. Sti doî grùppi chi són spartîi da-i vàrri eleménti do registrànte inte 'na strutûa scistemàtica ch'a decìdde a sò longhéssa inta manêa indicâ chi de sótta:

'Na cîfra de contròllo a l'é 'na fórma de contròllo de ridondànsa dêuviâ pî-a rilevaçión di eroî, pægia dónca into scistêma decimâle a quéllo ch'o l'é 'n bit de paritæ into scistêma binâio. A conscìste inte 'na séncia cîfra calcolâ in sciâ bâze de âtre cîfre che fórman o nùmero pigiòu in conscideraçión. O scistêma pe l'ISBN a dêxe cîfre o l'é 'n'estensción de quéllo pe-i SBN, co-i doî scistêmi che són dónca conpatìbili: 'n SBN precedûo da 'n zêro (ö sæ o sò ISBN a dêxe cîfre) o restitoiâ a mæxima cîfra de contròllo de l'SBN de fêua do zêro. A cîfra de contròllo a l'é calcolâ in bâze ùnze: defæti a peu êse pægia a unn-a de dêxe cîfre da 0 a 9 ciù a-o scìnbolo "X". O scistêma pe-i ISBN a trézze cîfre o no l'é pe cóntra conpatìbile co-i SBN e, de sòlito, o restitosce 'na cîfra de contròllo despægia de quélla do corispondénte ISBN a dêxe cîfre, sénsa poéi garantî a mæxima proteçión cóntra a traspoxiçión. Quésto o sucêde perché o còdice a trézze cîfre o l'é stæto progetòu pe êse conpatìbile co-o formâto EAN, e dónca o no peu contegnî 'na "X".

Cîfre de contròllo ISBN-10

Segóndo l'ediçión do 2001 do manoâle d'ûzo ofiçîa de l'Agençîa Internaçionâle ISBN, a cîfra de contròllo de l'ISBN-10 (dónca l'ùrtima cîfra de sto còdice chi) a dêv'êse conpréiza tra 0 e 10 (co-o 10 ch'o vêgne indicòu da-o scìnbolo "X") e a dêv'êse tâ che a sómma de dêxe cîfre, moltiplichæ ciaschedùnn-a pe-o sò péizo intrêgo (chinàndo da 10 a 1), a ségge 'n mùltiplo de 11. Ö sæ, indicàndo con x_i a cîfra i-êxima, x₁₀ a dêv'êse çernûa de mòddo che:

${\displaystyle {\displaystyle \sum _{i=1}^{10}(11-i)x_{i}\equiv 0{\pmod {11}}}}$ 

Prezénpio, pe l'ISBN-10 pægio a 0-306-40615-2:

${\displaystyle {\displaystyle {\begin{aligned}s&=(0\times 10)+(3\times 9)+(0\times 8)+(6\times 7)+(4\times 6)+(0\times 5)+(6\times 4)+(1\times 3)+(5\times 2)+(2\times 1)\\&=0+27+0+42+24+0+24+3+10+2\\&=132=12\times 11\end{aligned}}}}$ 

Formalménte, dêuviàndo dónca l'aritmética a mòdoli, o vên scrîto:

${\displaystyle (10x_{1}+9x_{2}+8x_{3}+7x_{4}+6x_{5}+5x_{6}+4x_{7}+3x_{8}+2x_{9}+x_{10})\equiv 0{\pmod {11}}}$ 

L'é vêo pe-i ISBN-10 che a sómma de tùtte e dêxe cîfre, moltiplichæ ciaschedùnn-a pò-u sò péizo inte 'n órdine però crescénte (de lóngo da 1 a 10), a l'é 'n mùltiplo de 11 ascì. Repigiàndo l'ezénpio de d'âto o vên defæti:

${\displaystyle {\displaystyle {\begin{aligned}s&=(0\times 1)+(3\times 2)+(0\times 3)+(6\times 4)+(4\times 5)+(0\times 6)+(6\times 7)+(1\times 8)+(5\times 9)+(2\times 10)\\&=0+6+0+24+20+0+42+8+45+20\\&=165=15\times 11\end{aligned}}}}$ 

O quæ, formalménte, o vên scrîto:

${\displaystyle (x_{1}+2x_{2}+3x_{3}+4x_{4}+5x_{5}+6x_{6}+7x_{7}+8x_{8}+9x_{9}+10x_{10})\equiv 0{\pmod {11}}}$ 

Tra i eroî ciù comùn inta gestión de 'n ISBN (prezénpio quànde o vêgne scrîto o digitòu) gh'é l'alteraçión de 'na sôla cîfra òpû a traspoxiçión de cîfre da-arénte. L'é poscìbile dimostrâ matematicaménte che tùtte e cóbie de ISBN-10 vàlide dêvan diferî de a-o mêno dôe cîfre. Se peu dimostrâ ascì che no gh'é de cóbie de ISBN-10 vàlidi ch'àggian éutto cîfre pægie e dôe traspòste (quésto l'é poscìbile aprêuvo a-o fæto che l'ISBN o l'é ciù cùrto de dêxe cîfre e che ùnze o l'é 'n nùmero prìmmo). O scistêma de cîfre de contròllo de l'ISBN o garantìsce dónca ch'o saiâ de lóngo poscìbile rilevâ quésti doî tîpi d'erô comùn; defæti, into câxo a ghe foîse un de sti eroî chi, o rizultâto o no saiâ mâi 'n ISBN vàlido, co-a sómma de sò cîfre moltiplichæ pò-u relatîvo péizo ch'a no peu mâi êse pægia a 'n mùltiplo de 11. A ògni mòddo, into câxo a câza editoâ a fésse 'n erô ch'o no vêgne descovèrto, o lìbbro o saiâ vendûo co-in còdice ISBN no vàlido.

Pe cóntra l'é poscìbile che âtri tîpi d'erô, scibén che mêno probàbili, dàggan 'n ISBN vàlido, prezénpio con dôe cîfre alternæ no traspòste ò træ cîfre alternæ.

Càlcolo da cîfra de contròllo ISBN-10

Ciaschedùnn-a de prìmme nêuve cîfre de 'n ISBN a dêxe cÎfre, de fêua de quélla de contròllo, a l'é da moltiplicâ pò-u sò péizo intrêgo conpréizo tra 10 e 2, òtegnìndo coscì 'na sómma di prìmmi nêuve prodûti. O valô da cîfra de contròllo o l'é senpliceménte l'ùnico nùmero, conpréizo tra 0 e 10, co-o quæ sta sómma chi a l'arîva a 'n totâle ch'o l'é mùltiplo de 11.

Prezénpio, a cîfra de contròllo pe 'n ISBN-10 de 0-306-40615-? a l'é coscì calcolâ:

${\displaystyle {\displaystyle {\begin{aligned}s&=(0\times 10)+(3\times 9)+(0\times 8)+(6\times 7)+(4\times 6)+(0\times 5)+(6\times 4)+(1\times 3)+(5\times 2)\\&=130\end{aligned}}}}$ 

Azonzéndo 2 a 130 se aviâ 'n mùltiplo de 11 (dæto che 132 = 12×11) e o l'é ciæo che sto chi o l'é l'ùnico nùmero tra 0 e 10 ch'o verìfica a condiçión de validitæ. Dónca, a cîfra de contròllo a dêv'êse pægia a 2, co-a sequénsa conplêta ch'a saiâ ISBN 0-306-40615-2. Into câxo o valô de x₁₀ pe sodisfâ sta condiçión chi o foîse stæto 10, a cîfra de contròllo da segnâ a saiéiva stæta "X".

Inte 'n âtro mòddo, pe mêzo de l'aritmética a mòdoli, se poriéiva calcolâ a cîfra de contròllo dêuviàndo o mòdolo 11. L'é dónca da calcolâ o rèsto da sómma divîza pe 11 (ö sæ o sò valô into mòdolo 11). Sto rèsto chi, ciù a cîfra de contròllo, o dêv'êse pægio a 0 ò a 11. Dónca a cîfra de contròllo a saiâ pægia a (11 mêno o rescìdoo da sómma di prodûti mòdolo 11) mòdolo 11. O rèsto do mòdolo 11, calcolòu 'na segónda vòtta, o têgne cónto da poscibilitæ che o prìmmo rèsto o ségge pægio a 0. Sénsa a segónda òperaçión de mòdolo, o càlcolo o poriéiva portâ a 'n valô de 'na cîfra de contròllo de 11-0 = 11, che però o no l'é vàlido (inta pràtica o prìmmo "mòdolo 11" o no l'é necesâio ma o peu êse dêuviòu pe senplificâ i càlcoli).

Prezénpio, a cîfra de contròllo pe 'n ISBN-10 de 0-306-40615-? a l'é coscì calcolâ:

${\displaystyle {\displaystyle {\begin{aligned}s&=(11-(((0\times 10)+(3\times 9)+(0\times 8)+(6\times 7)+(4\times 6)+(0\times 5)+(6\times 4)+(1\times 3)+(5\times 2))\,{\bmod {\,}}11))\,{\bmod {\,}}11\\&=(11-((0+27+0+42+24+0+24+3+10)\,{\bmod {\,}}11))\,{\bmod {\,}}11\\&=(11-((130)\,{\bmod {\,}}11))\,{\bmod {\,}}11\\&=(11-(9))\,{\bmod {\,}}11\\&=(2)\,{\bmod {\,}}11\\&=2\end{aligned}}}}$ 

Co-a cîfra de contròllo ch'a l'é dónca pægia a 2.

L'é poscìbile evitâ e moltiplicaçioìn inte 'n'inplementaçión software dêuviàndo doî amugiatoî. Azonzéndo ripetutaménte t a s s'òtegniàn i mùltipli necesâi:

// O restitoìsce zêro pe 'n ISBN vàlido, no-zêro pe 'n ISBN invàlido. // i valoî [i] dêvan êse conpréixi tra 0 e 10. int CheckISBN(int const digits[10]) {   int i, s = 0, t = 0;    for (i = 0; i < 10; ++i) {     t += digits[i];     s += t;   }   return s % 11; } 

A riduçión a mòdolo a peu êse efetoâ 'na vòtta in sciâ fìn, cómme mostròu chi de d'âto (inte sto câxo chi s o poriéiva contegnî 'n valô elevòu, cómme prezénpio 496 pe l'ISBN no vàlido 99999-999-9-X), òpû s e t poriéivan êse amermæ co-ina sotraçión condiçionâle depoî a ògni azónta.

Càlcolo da cîfra de contròllo ISBN-13

Inte l'Apendîce 1 do manoâle d'ûzo ofiçîa de l'Agençîa Internaçionâle ISBN a gh'é descrîta a manêa inta quæ a vêgne calcolâ cîfra de contròllo de l'ISBN a trézze cîfre. A cîfra de contròllo de l'ISBN-13, ö sæ a sò ùrtima cîfra, a dêv'êse conpréiza tra 0 e 9, óltre che tâ che a sómma de tùtte e trézze cîfre (ciaschedùnn-a moltiplicâ pò-u sò péizo intrêgo, alternòu tra 1 e 3) a ségge 'n mùltiplo de 10. Dæto che l'ISBN-13 o l'é 'n sotoinsémme de l'EAN-13, l'algorìtmo pò-u càlcolo da cîfra de contròllo o l'é do tùtto pægio tra i doî còdichi.

Formalménte, dêuviàndo dónca l'aritmética a mòdoli, o vên scrîto:

${\displaystyle (x_{1}+3x_{2}+x_{3}+3x_{4}+x_{5}+3x_{6}+x_{7}+3x_{8}+x_{9}+3x_{10}+x_{11}+3x_{12}+x_{13})\equiv 0{\pmod {10}}}$ 

O càlcolo de 'na cîfra de contròllo ISBN-13 o l'incoménsa da-e sò prìmme dózze cîfre, escludéndo dónca quélla de contròllo. Ògni cîfra, da mancìnn-a a-a drîta, a vêgne alternativaménte moltiplicâ pe 1 ò 3, con tùtti sti prodûti chi che són dónca somæ a-o mòdolo 10 pe òtegnî 'n valô ch'o vàdde da 0 a 9. Sotræto sto valô chi da 10, o rizultâto o l'é de lóngo conpréizo tra 1 e 10 dæto che, into câxo o foîse zêro, con l'ùrtimo pasàggio o vêgne trasformòu inte 'n dêxe.

Prezénpio, a cîfra de contròllo pe 'n ISBN-13 de 978-0-306-40615-? a l'é coscì calcolâ:

s = 9×1 + 7×3 + 8×1 + 0×3 + 3×1 + 0×3 + 6×1 + 4×3 + 0×1 + 6×3 + 1×1 + 5×3   =   9 +  21 +   8 +   0 +   3 +   0 +   6 +  12 +   0 +  18 +   1 +  15   = 93 93/10 = 9 rèsto 3 10 – 3 = 7 

Dónca, a cîfra de contròllo a l'é pægia a 7, co-o còdiche ISBN-13 conplêto ch'o saiâ 978-0-306-40615-7.

In generâle a cîfra de contròllo de 'n ISBN-13 a peu êse calcolâ inta manêa indicâ chi de sótta.

Dæto:

${\displaystyle {\displaystyle r={\big (}10-{\big (}x_{1}+3x_{2}+x_{3}+3x_{4}+\cdots +x_{11}+3x_{12}{\big )}{\bmod {1}}0{\big )}}}$ 

Alôa:

${\displaystyle {\displaystyle x_{13}={\begin{cases}r&r<10\\0&r=10\end{cases}}}}$ 

Sto scistêma de contròllo chi, ch'o s'asomêgia a-a fórmola da cîfra de contròllo UPC, o no rilêva tùtti i eroî de traspoxiçión de cîfre vixìnn-e. In particolâ, se a diferénsa tra dôe cîfre da-arénte a l'é pægia a 5, a cîfra de contròllo a no rilêva 'na sò traspoxiçión. Prezénpio, repigiàndo i valoî de prìmma, co-a cóbia 6 e 1 inte l'órdine corètto a sò sómma a l'é 3×6+1×1=19 méntre, co-a traspoxiçión de ste dôe cîfre chi (ö sæ con l'1 depoî a-o 6) o contribûto de quéste cîfre o saiâ 3×1+1×6=9. Però, dæta a bâze dêxe, quésti són doî valoî pægi fra de lô, portàndo in sciâ fìn a-o mæximo rizultâto de 'na cîfra de contròllo de 7. Pe cóntra, a fórmola de l'ISBN-10 a l'adêuvia o mòdolo prìmmo 11, ch'o permétte d'evitâ sto problêma chi a despæto, però, da necescitæ de dêuviâ 'na cîfra de ciù.

Pe de ciù, se a sómma de cîfre inte poxiçioìn pâri a vêgne moltiplicâ pe tréi e pöi somâ a-e cîfre che rèstan (ö sæ quélle dèspa), o totâle o se poriâ divìdde pe 10, terminàndo con 0.

Conversción ISBN-10 a ISBN-13

'N ISBN-10 o peu êse convertîo inte 'n ISBN-13 azonzéndoghe a-o prìmmo o prefìsso "978" e calcolàndo tórna a cîfra finâle da sómma de contròllo pe mêzo de l'algorìtmo ISBN-13. L'é poscìbile ezegoî o procèsso contrâio ascì, ma no pe di nùmeri che l'incoménsan co-in prefìsso despægio da 978, dæto che no gh'àn o còdice equivalénte a dêxe cîfre.

Eroî inte l'ûzo

I editoî e-e bibliotêche àn de polìtiche diferénti in sce l'ûzo da cîfra de contròllo de l'ISBN. De vòtte, o peu acapitâ che i editoî no contròlan a corispondénsa tra o tìtolo de 'n lìbbro e o sò ISBN prìmma de publicâlo, con sta mancànsa chi ch'a l'à caxonòu vàrri problêmi de indentificaçión di lìbbri pe-e bibliotêche, e libràie e i letoî. Prezénpio, l'ISBN 0-590-76484-5 o l'é dêuviòu da doî lìbbri (o romànzo Ninja gaiden do 1990 e Wacky laws do 1997) pùblichæ da Scholastic.

A ciù pàrte de bibliotêche e de libràie a l'adêuvia e informaçioìn do lìbbro pe 'n ISBN no vàlido rilasciòu da l'editô. O catàlogo da Bibliotêca do Congrèsso o contêgne di lìbbri pùblichæ con còdice ISBN no vàlido ascì, de sòlito evidençiæ co-a frâze "ISBN scancelòu". A ògni mòddo, sti scistêmi chi pi-â catalogaçión di lìbbri no çerchiàn 'na çèrta publicaçión co-în ISBN no vàlido se quésto o l'é inserîo inti sò motô de riçèrca. De spésso l'OCLC o métte inte 'n ìndice dedicòu i ISBN no vàlidi, spécce se són stæti careghæ inte sto mòddo chi da 'na bibliotêca ménbro de quéllo scistêma.

eISBN

Scibén che i nómmi "eISBN" e "e-ISBN" són stæti de vòtte dêuviæ, o sò ûzo o l'é da evitâ, eséndo stæti 'na vivàgna de confuxón e eroî. Defæti, se 'n lìbbro o l'exìste inte un ò ciù formâti digitâli (e-book) ciaschedùn de quésti o dêve avéi 'n sò ISBN. Dónca, ciaschedùn di tréi formâti EPUB, Amazon Kindle e PDF de 'n çèrto lìbbro o l'aviâ 'n pròpio ISBN specìfico. Dónca no condivìddan nisciùn ISBN co-a versción stanpâ e o no l'exìste 'n "eISBN" genérico ch'o conprénde tùtti i formâti e-book de 'n çèrto lìbbro.

D'ancheu, i còdichi a bâre inta quàrta de covertìnn-a de 'n lìbbro (òpû, pe çèrti lìbbri tascàbili, inta prìmma de covertìnn-a) són di EAN-13; pêuan avéi 'n còdice a bâre separòu ch'o còdifica çìnque cîfre, ciamòu EAN-5, pi-â monæa e o prêxo de véndia consegiòu. Pe-i ISBN a 10 cîfre o prefìsso "978", o "còdice pàize" de Libbrolàndia, o l'é mìsso prìmma de l'ISBN inti dæti do còdice a bâre, co-a cîfra de contròllo ch'a l'é calcolâ tórna segóndo a fórmola EAN-13 (mòdolo 10, ponderâ alternativaménte pe 1 e pe 3).

In pàrte aprêuvo a-a carénsa pronosticâ de çertidùnn-e categorîe ISBN, l'Òrganizaçión Internaçionâle pi-â Standardizaçión (ISO) a l'à decîzo de pasâ a 'n ISBN a 13 cîfre (ISBN-13). O procèsso o l'é comensòu a-o prìmmo de zenâ do 2005, pe finî doî ànni dòppo a-o prìmmo de zenâ do 2007. A partî da-o 2011, tùtti i ISBN a 13 cîfre incoménsan pe 978. Zaché a disponibilitæ de ISBN 978 a s'êa into méntre ezourîa, o l'é stæto introdûto o prefìsso 979, in pàrte riservòu pe l'ûzo do còdice "Musicland" pe-e partitûe muxicâli co-în ISNM. I vêgi còdichi ISMN a dêxe cîfre se diferençiâvan inte 'n mòddo ciæo da-i ISBN aprêuvo a l'azónta de 'na létia "M", raprezentâ into còdice a bâre cómme 'n zêro e che, into contròllo da sómma, a contâva cómme 'n 3. A ògni mòddo, d'ancheu tùtti i ISMN són a trézze cîfre e incoménsan pe 979-0; i prefìsci da 979-1 a 979-9 saiàn pe cóntra dêuviæ da di ISBN.

O no l'é goæi probàbile che i nùmeri do còdice d'identificaçIón de l'editô séggian pægi tra ISBN 978 e 979, cómme o no l'é garantîo che i nùmeri de còdice de l'àrea lengoìstica séggian i mæximi. Pe de ciù, a cîfra de contròllo de l'ISBN a dêxe cîfre a no l'é de sòlito pægia a quélla do relatîvo ISBN a trézze cîfre. Zaché o GTIN-13 o l'é pàrte do scistêma Global Trade Item Number (GTIN), ch'o conprénde o GTIN-14, o GTIN-12 e o GTIN-8, l'ISBN a trézze cîfre o l'é inclûzo inte l'intervàllo di cànpi dæti a quatòrze cîfre.

A conpatibilitæ do formâto do còdice a bâre a l'é a ògni mòddo garantîa dæto che, de fêua de interuçioìn inti grùppi, o formâto do còdice a bâre ISBN-13 o l'é o mæximo de quéllo do còdice a bâre EAN di ISBN a dêxe cîfre za existénti. Dónca, a migraçión a 'n scistêma bazòu in sce l'EAN a consénte a-e libràie de dêuviâ 'n ùnico scistêma de numeraçión pe-i lìbbri e pe-i prodûti no librâi, conpatìbile co-i dæti existénti bazæ in sce l'ISBN, con modìfiche mìnime a-i scistêmi informàtichi. Pe sta raxón chi, tànte libràie (prezénpio Barnes & Noble) àn fæto stramûo a-i còdichi a bâre EAN za into màrso do 2005. Scibén che vàrie libràie americànn-e e canadéixi êan in gràddo de lêze i còdichi a bâre EAN-13 prìmma do 2005, a ciù pàrte di rivenditoî genérichi a no poéiva fâlo. L'agiornaménto do scistêma de còdichi a bâre UPC a l'EAN-13 conplêto into 2005 o l'à façilitòu a migraçión a l'ISBN-13 inte l'América do Nòrd.

Nòtte a-o tésto

Nòtte bibliogràfiche

•   Wiki Commons a contêgne di files in sce ISBN
•   Wikispecies a contêgne informaçioìn in sce ISBN

• (EN, FR, RU) ISO 2108:2017 - International Standard Book Number (ISBN), in sce iso.org. URL consultòu o 14 zùgno 2022.
• (EN, ES, FR) Scîto ofiçiâ de l'International ISBN Agency, in sce isbn-international.org. URL consultòu o 14 zùgno 2022.
  • (EN, ES, FR) Scîto ofiçiâ de l'International ISBN Agency - lìsta di prefìsci pe léngoa/región, in sce isbn-international.org. URL consultòu o 14 zùgno 2022.
  • (EN, ES, FR) Scîto ofiçiâ de l'International ISBN Agency - convertitô ISBN-10/ISBN-13, in sce isbn-international.org. URL consultòu o 14 zùgno 2022.
• (EN) International ISBN Agency, Guidelines for the Implementation of 13-Digit ISBNs (PDF), 1ª ed., Berlìn, Staatsbibliothek zu Berlin - Preussischer Kulturbesitz, 2004, ISBN 3-88053-108-0 (archiviòu da l'url òriginâle o 12 seténbre 2004).
• (EN) J. Hakala e H. Walravens, Using International Standard Book Numbers as Uniform Resource Names, International ISBN Agency, Òtôbre 2001.
• Riçèrca pe ISBN inta Wikipedia in léngoa lìgure, in sce lij.wikipedia.org.