Kaunas

Kaunas is die administratiewe sentrum van die gelyknamige gewes (Litaus: Kauno apskritis) en sowat 100 kilometer wes van die Litause hoofstad Vilnius by die samevloeiing van die Nemunas-rivier (Duits: Memel) en die Neris-rivier geleë. Sommige buurte het op heuwels ontstaan, die historiese stadskern is nogtans in laer terrein geleë. Sowat 93 persent van die bevolking is etniese Litauers wat van Kaunas die "mees Litause" stad in die land maak.

Kaunas Europese Kultuurhoofstad 2022 Europos Kultūros Sostinė 2022
Kaart	Wapen
	Vlag
Land	Litaue
Administratiewe gewes	Kaunas
Koördinate	54°53′N 23°53′O / 54.883°N 23.883°O / 54.883; 23.883
Stigting (eerste verwysing)	1361
Stadstatus	1408
Oppervlakte:
- Totaal	157 vk km
Hoogte bo seevlak	48 m
Bevolking:
- Totaal (2023)	304 459
- Bevolkingsdigtheid	1 903/vk km
Tydsone	EET (UTC +2)
- Somertyd	EEST (UTC +3)
Klimaat
- Tipe	Kontinentaal-gematig
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	7,3°C
- Gem. temp. Januarie/Julie	-3,3 / 18,2 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	609 mm
Burgemeester	Visvaldas Matijošaitis
Amptelike webwerf	www.kaunas.lt

Gedurende die Middeleeue het Duitse immigrante hul stempel op Kaunas afgedruk. Die stad was die spilpunt vir Litaue se buitelandse handelsbetrekkinge wat onder meer op die Oosseegebied gefokus het. So word hier sakrale en wêreldlike boukuns aangetref wat kenmerkend vir dié streek is.

Die tydperk tussen die twee wêreldoorloë, toe Litaue weer as onafhanklike staat bestaan en Kaunas tussen 1920 en 1940 as sy provisionele hoofstad gedien het (die huidige hoofstad Vilnius was destyds Pools), was 'n belangrike stylperiode vir Art Deco-boukuns. Hiervan word in Kaunas treffende voorbeelde soos die Vytautas die Grote-oorlogsmuseum aangetref. Die vinnige uitbou tot Litaue se administratiewe sentrum word daarnaas weerspieël in moderne boukuns volgens die Bauhaus-beginsels. Kaunas se modernistiese argitektuur van die jare 1919 tot 1939 is in 2023 deur Unesco as wêrelderfenisgebied gelys.

Danksy sy strategiese ligging het die moderne Kaunas tot 'n beduidende ekonomiese sentrum ontwikkel, maar beskik daarnaas ook oor talle kulturele en tien tersiêre onderwysinstellings. As die tradisionele sentrum van die Litause tekstielbedryf het Kaunas ook bekendheid met sy tekstielkuns verwerf. Die tekstielkuns-biënnale, wat hier gereeld plaasvind, geniet internasionale erkenning.

Kaunas bestaan vandag uit die goed bewaarde historiese stadskern en die nuwe stadsbuurte wat gedurende die 19de eeu ontstaan het en deur 'n wandellaan met 'n lengte van meer as twee kilometer met mekaar verbind word. Saam met Esch-sur-Alzette in Luxemburg is Kaunas aangewys as die Europese Kultuurhoofstad van die jaar 2022.

Middeleeuse handelstad

Vanaf sy stigting in die Middeleeue was Kaunas danksy sy ligging by die samevloeiing van twee groot riviere 'n belangrike handelstad. In dié tydperk, toe daar nog nouliks paaie in Litaue was en die nedersetting deur digte bosse omring is, is die meeste goedere met rivierbote vervoer. Benewens die onontbeerlike rol wat riviere as waterweë gespeel het, kon hulle vir vyandelike magte steeds as invalspoorte tot die binneland dien. Vir Litaue was die Duitse Ridderorde die hoofvyand. In die 14de eeu is 'n magtige kasteel in Kaunas opgerig ter afskrikking van enige invallers.

Duitse kooplui uit stede, wat by die Hanseverbond aangesluit het, het nogtans in dieselfde eeu handel gedryf met Litaue, en baie van hulle het hulself in die stad gevestig. In hierdie tydperk het die eerste kerke ontstaan. Met Litaue se kerstening in die vroeë 15de eeu het boubedrywighede vir grootskaalse godsdienstige geboue in die Gotiese styl begin, terwyl die stad begin uitbrei het.

Ondanks sy ekonomiese en strategiese belangrikheid het Kaunas geen administratiewe funksies binne die politieke raamwerk van die Grootvorstedom Litaue vervul nie. Dit is bestuur as deel van die Trakai-woiwodskap. Sy destydse bevolking is op 10 000 beraam.

Sowjet-Russiese besetting

Gedurende die Sowjet-besetting van Litaue het die stadsgebied in noordwaartse rigting uitgebrei. Snelweë met vier rylane het Kaunas met Vilnius en Klaipėda verbind. Danksy toenemende verstedeliking het die bevolking van 214 000 in 1959 tot 476 000 in 1989 gegroei. Die persentasie Russiessprekendes het beperk gebly tot sowat tien persent sodat die Litause karakter van Kaunas nie noemenswaardig aangetas is nie.

• Lys van Wêrelderfenisgebiede

• Wiki Afrikaans  Wiki Commons het meer media in die kategorie Kaunas.
• (en) Toerisme-inligting oor Kaunas op Wikivoyage
• (lt) Amptelike webwerf
• (en) (fr) Amptelike Unesco-bladsy
• (en) "Kaunas". Encyclopædia Britannica. Besoek op 24 September 2023.