Gjinia
Gjinia përfshin aspektet sociale, psikologjike, kulturore dhe të sjelljes të të qenit burrë, grua ose identitet tjetër gjinor.
Në varësi të kontekstit, kjo mund të përfshijë strukturat sociale të bazuara në seks (p.sh. rolet gjinore) dhe shprehjen gjinore. Shumica e kulturave përdorin një binar gjinor, në të cilin gjinia ndahet në dy kategori, dhe njerëzit konsiderohen pjesë e njërës ose tjetrës (djem/burra dhe vajza/gratë); ata që janë jashtë këtyre grupeve mund të bien nën termin ombrellë jo-binar. Disa shoqëri kanë gjini specifike përveç "burrit" dhe "gruas", siç janë hixhret e Azisë Jugore; këto shpesh quhen gjinitë e treta (dhe gjinitë e katërta, etj.). Shumica e studiuesve pajtohen se gjinia është një karakteristikë qendrore për organizimin shoqëror.
Në mesin e shekullit të 20-të, një dallim terminologjik në anglishten moderne (i njohur si dallimi i seksit dhe gjinisë) midis seksit biologjik dhe gjinisë filloi të zhvillohej në fushat akademike të psikologjisë, seksologjisë dhe feminizmit. Përpara mesit të shekullit të 20-të, ishte e pazakontë të përdorej fjala gjini për t'iu referuar çdo gjëje përveç kategorive gramatikore. Në vitet 1970, teoria feministe përqafoi konceptin e një dallimi midis seksit biologjik dhe konstruktit social të gjinisë. Shumica e shkencëtarëve bashkëkohorë socialë, shkencëtarëve të sjelljes dhe biologëve, shumë sisteme ligjore dhe organe qeveritare, si dhe agjenci ndërqeveritare si OBSH, bëjnë një dallim midis gjinisë dhe seksit.
Shkenca shoqërore kanë një degë të përkushtuar ndaj studimeve gjinore. Për këtë temë janë të interesuara edhe shkenca të tjera, si psikologjia, sociologjia, seksologjia dhe neuroshkenca. Shkencat sociale nganjëherë i qasen gjinisë si një konstrukt shoqëror, dhe studimet gjinore i qasen veçanërisht, ndërsa kërkimet në shkencat e natyrës hulumtojnë nëse ndryshimet biologjike tek femrat dhe meshkujt ndikojnë në zhvillimin e gjinisë tek njerëzit; të dyja informojnë debatin rreth asaj se sa ndryshimet biologjike ndikojnë në formimin e identitetit gjinor dhe sjelljes gjinore. Qasjet biopsikosociale ndaj gjinisë përfshijnë aspektet biologjike, psikologjike dhe sociale/kulturore.
Shiko edhe
Referime
This article uses material from the Wikipedia Shqip article Gjinia, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.