Lista E Personaliteteve Ilire

A

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Agroni	Mbret	Mbretëroi mes viteve 250 deri në vitin 230 p.e.s.	Në vitin 231 p.e.s, Agroni zotëronte ushtrinë dhe marinën më të fuqishme tokësore, nga cilido prej mbretërve që kishin mbretëruar para tij. Ai zgjeroi kufijtë e mbretërive në veri dhe jug.
Anastasi I	Perandor	Jetoi mes viteve 431 deri në 518 të erës sonë	Anastasi I ishte Perandori i Perandorisë Bizantine nga viti 491 deri në vitin 518.
Artasi	Mbret	Mbretëroi mes viteve 430 deri në 413 p.e.s.	Artas ishte sundimtar i Messapia . Ai i furnizoi athinasit me njëqind e pesëdhjetë hedhës shtizash në vitin 413 pes. për luftën kundër Sirakuzës .
Asti	Peshkop	Jetoi në shekullin I të erës sonë. Vdiq në vitin 98.	Asti ishte një peshkop në qytetin e Durrësit (Dyrrachium) ku edhe vdiq si martir i krishterizmit.
Audata	Mbretëreshë	Mbretëroi mes viteve 359 deri në 336 p.e.s.	Audata ishte e lidhur me Bardylis dhe gruan e Filipit II të Maqedonisë .
Aureliani	Perandor	Jetoi mes viteve 214 deri në 275 p.e.s.	Aurelian ishte Perandori i Perandorisë Romake nga viti 270 deri në vitin 275.

B

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Ballai	Mbret	Mbretëroi mes viteve 167 - 135 pes	Ballai mbretëroi në qytetin Rhizon dhe zonat përreth pas pushtimit romak, deri në vitin 135 para Krishtit. Konsiderohet mbreti i fundit ilirë.
Bardhyli	Mbret i Ilirisë	Jetoi mes viteve 448 - 358 pes.	Bardhyli ishte themeluesi i dinastisë së parë të dëshmuar ilire. Fushatat maqedonase rezultuan të suksesshme në vitet 393, 372 dhe 359 p.e.s. dhe pushtuan Epirin në aleancë me Dionisin e Sirakuzës.
Bardhyli II	Mbret i Dardanisë	Mbretëroi mes viteve 295 - 290 pes.	Bardhylis II ishte i biri i Cleitus (r. 295–290 para Krishtit). Ai arriti të krijojë gjendjen e gjyshit të tij në rajonin e Dassaretae në perëndim të liqenit Lynkestian.
Baralirisi	Mbret legjendar	Rreth vitit 1000 p.e.s.	Sipas Tertulianit pasi Baralirisi kishte parë një shenjë në ëndërr, filloi një sërë fitoresh ushtarake që i lejuan të shtrinte sundimin ilir mbi molosët dhe fiset e tjera, deri në kufijtë e Maqedonisë. Ndoshta është një figurë mitike me disa ngjashmëri me Bardhylin ose me mbretin e parë ilir Ylli (vdekur në vitin 1225 pes.).
Bato Dalmati	Mbret	Mbretëroi rreth vitit 200 p.e.s.	Bato Dalmati ose Baton Dalmati, ishte i biri i Longar Dalmatit dhe udhëheqës i fisit ilir Dalmatë, i cili në vitin 200 p. e. r. u bashkua me Romakët në luftë kundër Filipit V. të Maqedonisë.
Bato Breuku	Mbret	Mbretëroi mes viteve 35 - 30 para Krishtit	Bato iu dorëzua Tiberit në vitin 8 pas Krishtit në bregun e lumit Bosna.
Bato Desidiati	Mbret	Lindur në mes të rr. 35 p.e.s. deri në vitin 30 p.e.s.	Bato u mund nga romakët në vitin 9 të erës sonë gjatë Revoltës së Madhe Ilire ; fundi i rezistencës përfundimtare ilire ndaj pushtimit romak.
Bato Dardani	Mbret	Mbretëroi mes viteve 206 deri në 176 p.e.s.	Bato u përplas me Maqedoninë e Lashtë në 199 para Krishtit, në mënyrë që të çlironte Paionën.
Beroja	Mbretëreshë ilire (bashkëshortja e Glaukut.	Mbretëroi mes viteve 335 - 295 p.e.s.	Beroja ka qenë një mbretëreshë ilire nga fisi i mollosëve, përkatësisht mbretëreshë ilire e taulantëve, pas martesës me mbretit ilir Glauku. Mbretëresha Beroja e birësoi, e rriti dhe edukoi Pirron e Epirit, mbretin e ardhshëm të Epirit.
Birkena	Mbretëreshë	Mbretëroi mes viteve 292 deri në 272 p.e.s.	Birkena ishte vajza e Bardhylis II dhe gruaja e Pirros së Epirit .

C

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Caeria	Mbretëreshë	Sundoi mes viteve 344 - 343 para erës sonë.	Mbretëreshë ilire që sundoi në vitet 344/343 p.e.s.
Cynane	Mbretëreshë ilire	Jetoi mes viteve 357 - 323 p.e.s.	Cynane (greqishtja e lashtë: Kuvávn - Kynane ose Κύνα - Kyna; vrarë në vitin 323 p.e.s..) ishte gjysmë-motra e Aleksandrit të Madh, dhe e bija e Filipit II nga Audata, një princeshë Dardane.

D

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Dandon Iliriani	Superqindvjeçar	Jetoi diku në shekujt III dhe II p.e.s.	Dandoni (ose Dando Iliriani) ishte një personalitet ilir që, sipas Plini Plakut, supozohet se jetoi për rreth 500 vjet ose më shumë.
Diokleciani	Perandor	Jetoi mes 22 dhjetorit 242/245 dhe 3 dhjetorit 311/312	Gaius Aurelius Valerius Diocletianus lindi në Dalmaci dhe shërbeu si perandor i Perandorisë Romake nga viti 284 deri në vitin 305
Donati i Vlorës	Shenjtor	Jetoi mes shekujve II dhe IV të erës sonë.	Donati i Vlorës ishte i lindur në Vlorë ndërsa është martirizuar në qytezën San Dana (Leçe) të Italisë. Donati i Vlorës është i nderuar si shenjt nga Kisha Katolike dhe nga Kisha Ortodokse.

DH

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Dhimitër Fari	Mbret	Mbretëroi mes viteve 222 dhe 219 p.e.s. ndërsa vdiq në vitin 214 p.e.s.	Dhimitër Fari fillimisht ishte një sundimtar i ishullit Faros kur ishte përfshirë në Luftën e Parë Iliro-Romake, pas së cilës ai sundoi një pjesë të bregdetit ilir të Adriatikut në emër të romakëve, si një mbret klient.

E

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Epuloni	Sundimtar ilir i Histrisë	Vdiq në vitin 177 p.e.s.	Epuloni, sundimtari ilir i Histrisë: pengoi përparimet romake në Gadishullin Istrian deri në vdekjen e tij në vitin 177 p.e.s.
Etleva (Etuta)	Mbretëreshë	Mbretëroi mes viteve 169 deri në 168 p.e.s.	Etuta ishte gruaja e Gentius.
Euridika e Ilirisë	Mbretëreshë	Mbretëroi mes viteve 212 - 181 pes.	Euridika e Ilirisë ishte bashkëshorte e mbretit Pleurati III

F

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Flav Dalmati	Ushtarak	Vdiq në vitin 337	Flav Dalmati ishte i biri i Konstanc Klorit dhe Flavia Maximiana Theodora.
Flav Eutropi	Fisnik	(Dardania, 218 – Eboracum, 270)	Flav Eutropi ose emri i plotë i tij Marcus Eutropius Gordianus ishte një fisnik që sipas Historia Augusta ishte nga Dardania.
Flaviani	Prefekt	Jetoi në shekullin IV	Flaviani ishte një zyrtar civil romak me prejardhe ilire që shërbeu si guvernator ose prefekt i Egjiptit ( praefectus Aegypti) nga viti 364 deri në vitin 366.
Flav Pali	Konsull	Jetoi mes viteve 445 - 496	Flav Pali ishte një politikan i Perandorisë Romake të Lindjes me prejardhje nga Dyrrahi (Durrësi), nga Iliria.

G

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Galauri	Mbret	Galauri (Galabri) mbretëroi në mesin e shekullit të VII p.e.s.	Galauri ose Galabri ishte një mbret ilir i dinastisë së taulantëve. Me aq sa dihet deri më tani Galabri (Galauri) është mbreti i parë historik i ilirëve.
Genti	Mbret	Mbretëroi mes viteve 181 - 168 pes.	Genti ishte i biri i Pleuratit III i cili kishte mbajtur relacione pozitive me Romën.
Glauku	Mbret	Mbretëroi mes viteve 335 - 302 pes.	Glauku ishte mbret ilir nga Dinastia e enkelejëve dhe taulantëve që rimëkëmbi shtetin ilir të themeluar prej Bardhylit.
Grabosi	Mbret	Mbretëroi mes viteve 358 356 p.e.s.	Grabosi (hyri në aleancën athinase për t'i rezistuar fuqisë së Filipit në 356 p.e.s.
Grabus	Mbret	Mbretëroi në shekullin V p.e.s.	* Grabi I është dëshmuar në një mbishkrim athinas, ai ka shumë të ngjarë të ketë qenë një personalitet me përgjegjësi të mëdha politike. Ai ndoshta ishte gjyshi i Grabos II .

I

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Irineu	Peshkop	Vdiq në vitin 304 të erës sonë	Irineu ishte peshkop në Sirmium, Panoni .

J

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Jeronimi	Prift	Jetoi mes viteve 342 ose 347 deri në 420	Jeronimi ishte dijetar i shquar dhe doctor maximus, cilësohet si "babai i kishës" dhe njëri nga katër Etërit e Kishës.
Joni	Mbret	Mbretēroi në gjysmën e parë të shekullit IV p.e.s.	Joni mbretëroi mbi ishullin Vis (Isa) dhe rajonin përreth në gjysmën e parë të shekullit IV p.e.s.
Joviani	Perandor	Jetoi nga 331 në 364	Flavius Jovianus ishte Perandori i Perandorisë Romake nga 363 në 364.
Justini I	Perandor	Jetoi nga 2 shkurt 450 deri më 1 gusht 527	Flavius Iustinus ishte Perandori i Perandorisë Bizantine nga 518 në 527.
Justiniani i Madh	Perandor	Jetoi nga 11 maj 482 deri më 14 nëntor 565	Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus ishte Perandori i Perandorisë Bizantine nga 527 në 565.

K

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Karavanti	Gjenral	Jetoi në fund të shkekullit III dhe në gjysmën e parë të shekullit II p.e.s.	Karavanti ishte gjysmëvëllai i mbretit Genti dhe u dallua gjatë Luftës së tretë iliro-romake.
Kliti	Mbret	Mbretëroi mes viteve 335 - 395 p.e.s.	Kliti ishte organizatori i Rrethimit të Pelionit në vitin 335 pes. kundër Aleksandrit të Madh.
Konstandini i Madh	Perandor	Jetoi nga 25 korriku 306 deri më 22 maj 337	Flavius Valerius Constantinus ishte Perandori i Perandorisë Romake nga 306 në 337.
Konstanci II	Perandor	Jetoi nga 7 gusht 317 deri më 3 nëntor 361	Flavius Julius Constantius ishte Perandori i Perandorisë Romake nga 337 në 361.
Kratill Mahata	Gimnaziark	Jetoi në shekullin III pes.	Përmendet në një mbishkrim të gjetur në Kështjellën e Klosit në Mallakastër.

L

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Longari	Mbret	Sundoi mes viteve 231 - 206 pes.	Longari ishte në luftë me mbretër të ndryshëm maqedonas dhe në periudha të ndryshme arriti të pushtonte një pjesë të Maqedonisë. Longari ishte aleat i paionëve të cilët i çliroi për të hapur rrugë drejt Maqedonisë.

M

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Marcelin Komesi	Kronist	Vdiq rreth vitit 534	Marcelin Komesi ishte një kronist i Perandorisë Romake Lindore me origjinë ilire,
Mark Lugari	Mësimdhënës	Jetoi në shekullin II pes.	Mark Lugari përmendet në disa mbishkrime si dhe në gurin e varrit të tij të gjetur në Apolloni.
Monuni I	Mbret	Mbretëroi mes viteve 290 - 270 p.e.s.	Monuni I preu statoret e tij prej argjendi në Dyrrhachion.
Monuni II	Mbret i dardanëve	Mbretëroi mes viteve 176 - 167 p.e.s.	Monuni II ose Monuni i Dardanisë : pengoi pushtimin dhe depërimin e bastarnëve në Dardani në vitin 175 p.e.s.
Mytili	Mbret	Mbretëroi mes viteve 270 - 231 p.e.s.	Mytili ishte pasardhësi i Monunit I dhe ndoshta djali i tij. Zhvilloi luftën kundër Epirit në vitin 270 pes. Ai preu monedhat e tij prej bronzi në Dyrrhachion.

N

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Niketë Dardani	Prift, dijetar dhe muzikant	Jetoi mes viteve 335 - 414 në Remesianë	Autor i veprave, "Competentibus ad baptismum instructionis libelli VI" dhe "Te Deum Laudamus (Ty o Zot të lavdërojmë)." Në njërën nga veprat e tij ai shkruan "Jam dardan" (dardanus sum), nga Remesiana e Dardanisë (sot Bela Palanka në juglindje të qytetit të Nishit në Serbi)

O

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Opisi	Mbret i mesapëve	Vdiq në vitin 460 p.e.s.	Opisi, sundimtari i Messapëve: është sulmuar nga Taras në vitin 460 p.e.s. në Hyria, në të cilën edhe vdiq.

P

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Pleurati I	Mbret	Jetoi mes viteve 356 - 335 p.e.s.	Pleurati ishte një mbret ilir, i shtetit të taulantëve. Pleurati ishte babai i Glaukut. Filipi II fitoi një betejë të ashpër me të në vitin 344 para Krishtit edhe pse Filipi nga kjo betejë mbeti i plagosur.
Pleurati II	Mbret	Mbretëroi mes viteve 260 - 250 p.e.s.	Pleurati II ishte një mbret ilir i Dinastisë së ardianëve.
Pleurati III	Mbret	Mbretëroi mes viteve 205 - 181 p.e.s.	Pleurati III ishte sundimtar i Mbretërisë ilire nën dinastinë e labeatëve. Ai ishte i biri i Skerdilaidit.
Pleuri	Mbret	Sundoi mes viteve 337 - 335 p.e.s.	Pleuri ishte mbret ilir Sipas disa studiuesve Pleuria ishte ndoshta mbreti i Autariatëve.
Pinej Ardiani	Mbret	Jetoi mes viteve 230 - 217 p.e.s.	Pinei i ardianëve ishte biri i Agronit, mbreti i ardianëve në Iliri, dhe gruas së parë të tij Triteuta. Ai zyrtarisht e trashëgoi babain e tij por mbretëria udhëhiqej nga gruaja e dytë e Agronit, Mbretëresha Teuta, pasi që i biri i Agronit ishte ende i mitur.
Pinei i Panonisë	Mbret	Përmendet si prijës ushtarak mes viteve 6 - 9 të erës sonë.	Pinei i Panonisë ishte një udhëheqës i fisit të panonëve, i cili udhëhoqi një rebelim së bashku Bato Breukun, në kuadër të asaj e cila njihet si Kryengritja e Madhe Ilire(Bellum Batonianum).
Pompe Durrësaku	Fisnik nga Durrësi	Lindi në vitin 400	Pompe Durrësaku (Pompeius of Dyrrhachium ishte babai i perandorit Anastasi I.

S

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Skerdilaidi	Mbret	Sundoi mes viteve 218 - 206 p.e.s.	Skerdilaidi u bëaleat me Romën për të mposhtur Maqedoninë në vitin 208 pes.
Syrra	Mbret	Jetoi mes viteve 437 - 390 p.e.s. në Lynkesti	Sirra ishte një mbret i fisit ilir të lynkestëve (Lynkestia) i cili mori pjesë në Luftën e Peloponesit kundër Spartës.

T

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Teuta	Mbretëreshë e Ilirisë	Mbretëroi mes viteve 231 - 227 p.e.s. në	Teuta ishte bashkëshortja e Agronit dhe pas vdekjes së tij sundoi si Mbretëreshë e Ilirisë.
Teutiku	Diplomat	Përmendet në vitin 168 p.e.s.	Teutiku (latinisht: Teuticus) ka qenë një diplomat i Mbretëria e Ilirisë të cilin mbreti Genti e dërgoi si ambasador në Romë për marrëveshjen e armëpushimit.
Triteuta	Mbretëreshë	Jetoi mes viteve 250 - 230 p.e.s.	Triteuta (Greqisht: Τριτεύτα 230-219 BC) ishte gruaja e parë e Mbretit Agron, (r. 250-231 para erës së re ), me të cilin ajo kishte një djalë të quajtur Pinej. Pak kohë para vdekjes së tij (231/230 BC), Agroni u divorcua nga Triteuta dhe u martua me Teutën.
Tutimi	Sundimtar	Paraqitet në burime historike në vitet 34 - 33 p.e.s.	Tutimi i njohur edhe si Testimi (greqishtja e lashtë : Τέστιμος) ishte udhëheqësi ushtarak i delmatëve gjatë marshimit të Oktavianit në Delmati (34 p.e.s. - 33 p.e.s.).

V

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Valensi	Perandor	Jetoi nga 328 në 378	Flavius Valens ishte Perandori i Perandorisë Romake nga 364 në 378. Ai lindi në një familje ilire në Cibalae, Panonia Secunda .
Valentiniani I	Perandor	Jetoi nga 3 korriku 321 deri më 17 nëntor 375	Flavius Valentinianus ishte Perandori i Perandorisë Romake nga 364 në 375. Ai lindi në një familje ilire në Cibalae, Pannonia Secunda .
Valentiniani II	Perandor	Jetoi nga 371 në 392	Flavius Valentinianus II ishte Perandori i Perandorisë Romake nga 375 në 392.
Verzi	Gjeneral dalmat	Verzi është dalluar në luftimet kundër Oktavianit në vitin 34 p.e.s.	Verzi dhe Tutimi kanë qenë dy ushtarak të dalluar të dalmatëve që mundën të pushtonin qytetin e Promonas nga liburnët në mënyrë që t'i zinin pritë forcave romake të Oktavianit në vitin 34 p.e.s.

Y

Emri	Titulli	Koha	Përshkrimi
Ylli	Mbreti i parë mitologjik i ilirëve	Vdekur në vitin 1225 para erës sonë	Nuk dihet shumë për jetën dhe veprimtarinë e tij.

Personalitete me prejardhje ilire

Shih edhe

Bibliografia

Cabanes, Pierre (2002) [1988]. Dinko Čutura; Bruna Kuntić-Makvić (red.). Iliri od Bardileja do Gencia (IV. – II. stoljeće prije Krista) [The Illyrians from Bardylis to Gentius (4th – 2nd century BC)] (në kroatisht). Përkthyer nga Vesna Lisičić. Svitava. ISBN 953-98832-0-2.
Neritan Ceka: The Illyrians to the Albanians. Tirana: Migjeni. 2013. ISBN 9789928407467
Howe, Timothy; Müller, Sabine; Stoneman, Richard (2017). Ancient Historiography On War and Empire (në anglisht). Oxbow Books. ISBN 1785703021.
Korkuti, Muzafer. (2003) Parailirët, ilirët, arbërit: Histori e shkurtër. Tiranë: Toena. ISBN 99927-1-689-4
Loka, Nikollë (2003). Genivs Illvrici: Dyzet e dy perandorë ilirë të Romës. Tiranë: Mirdita..
Stefanaq Pollo – Arben Puto: The history of Albania from its origins to the present day. Ass. by Kristo Frasheri, Skënder Anamali; transl. by Carol Wiseman, Ginni Hole. London: Routledge & Kegan. 1981. ISBN 071000365X
Šašel Kos, Marjeta (2002). "Pyrrhus and Illyrian Kingdom(s?)". Greek Influence Along the East Adriatic Coast. Knjiga Mediterana (në anglisht). 26: 101–119. ISBN 9531631549.
Tajar Zavalani: History of Albania. Ed. by Robert Elsie, Bejtullah Destani. London: Centre for Albanian Studies. 2015. Albanian Studies, ISBN 9781507595671

Referime

Lidhje të jashtme

Revista "Iliria" asa.edu.al
Appian: Illyrian Wars (Luftërat ilire), perseus.tufts
Koleksioni i Revistës Iliria (Shqip - Frengjisht)

This article uses material from the Wikipedia Shqip article Lista e personaliteteve ilire, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Përmbajtja është në disponim nëpërmjet licencës CC BY-SA 4.0 nëse nuk shënohet ndryshe. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Shqip (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.