Xuseen Bin Cali Bin Abii Daalib

Xuseen wuxuu ku dhashay Madiina sanadkii 4H, waxaana lagu dilay sanadkii 61H Xasuuqii Karbalaa asaga iyo qaar badan oo qaraabadiis ah

xuseen bin cali الحسين بن علي
saxaabi
xog ku saabsan
Aabihiisa:	Cali bin Abii Daalib
Hooyadii	Faadimo Rasuul
Dhashay:	4H
Ku dhashay:	Madiina
Diintiisa:	Islaam
Xaaska	Shahra baano, Rabaab binti imra'il Qeys
Ilmahiisa	Cali Zeyn Al-Caabidiin, Sukeyna binti Xuseen
Walaalihiis	Xasan bin Cali, Zeynaba bint Cali, Muxamad ibni xanafiya
Dhintay:	61H
Ku dhintay:	Karbala

Xuseen waxa uu ku dhashay magaalada Madiina sanadkii 4aad ee hijiriga oo waafaqsan 626 Miilaadi, wuxuu sanad ka yaraa walaalkiis Xasan bin cali Markuu dhashay waxaa loo geeyay Nabiga scw, dhagaha ayuu uga aadaamay, wan ayuuna uga waqlalay, waxa oo u bixiyay magaca xuseen.

Xuseen iyo walaalkiis xasan waxey ku soo ag koreen hooyadood iyo aabahood, Nabiga scw aad buu u jeclaa wuxuu u wadi jiray masaajidka, waxaa dhici jirtay inay dusha ka fuulaan marka oo sujuujo, Nabiga scw waxa oo ku sheegay labadoodu inay yihiin sayidyaalka dhalinyarada ahlu janaha .

Sanadkii 11aad ee hijiriga waxaa dhintay Nabiga scw, xuseen xiligaas wuxuu jiray 6 sano ama 7sano , isla sanadkaas waxaa dhimatay hooyadiis Faadumo Rasuul RC.

Waqtigii Khulafa Raashidiin

Markuu dhintay Nabiga scw Abuu Bakar sadiiq ayaa qabtay xilka umada. Mudadii Abuu Bakar wax saas u badan oo ku saabsan Xuseen lagama yaqaan.

Cumar bin Khadaab waqtigiisa waxa oo Xasan iyo xuseen ugu qoray diiwaanka mushaar lamid ah kuwa Ahlu badar, waxa oo ka hormariyay kana fadilay wiilkiis Cabdullaahi bin Cumar.

Waagii Khaliifka sedexaad Cusmaan bin Cafaan Xuseen iyo walaalkiis Xasan waxay ku biireen ciidanka u baxaya jihaadka, sanadkii 27H\647 waxay qeyb ka noqdeen dagaalada lagu furanaayay ifriiqiya, sidoo kale waxey ka qeyb ka ahaayeen duulaan muslimiinta ay ku qaadeen magaalada Dabaristaan sanadkii 30H iyo magaalada Jurjaan waxaana hogaamiya ka ahaa Saciid bin Caas.

Markii la dilay Cusmaan bin Cafaan 35H waxaa khilaafada loo caleemo saaray xuseen aabihiis Cali bin Abii Daalib, laakin wuxuu ku soo beegmay waqti fitno badan ay jirto, waxaa mucaaraday Mucaawiya, Caaisho iyo Saxaabo kale oo badan, Xuseen iyo walaalkiis Xasan waxey u wareegeen Ciraaq gaar ahaan magaalada Kuufa oo abahood Cali caasimad ka yeeshay, waxayna ku wehliyeen dagaaladii uu galay, sida Dagaalkii Ratiga oo Xuseen garabka bidix hogaaminaayay halka Xasan oo garabka midig hor kacaayay, sidoo kale Dagaalkii Sifiin iyo Dagaalkii Nahrawaan ayee qeyb ka ahaayeen. Kitaabka Nahju balaaga sida ku xusan Cali wuu ka celin jiray dagaalada walwal uu ka qabo awgeed inuu go'o faraca Rasuulka scw.

habeen 21 Ramadaan sanadkii 40aad ee hijiriga waxaa seef sumeesan madaxa looga dhuftay aabihiis Cali bin Abii daalib, taas oo u dhintay sedex bari ka dib, Xasan ayaa loo doortay inuu noqdo hogaamiyaha bedelaayo aabihiis, Xasan ma uusan jecleen dhiiga muslimiinta ee daadanaayo, wuxuu go'aansaday inuu hishiis la galo Mucaawiya xilkana u dhaafo, Xuseen ayaa aad uga soo horjeestay hishiiska, balse mar dambe wuu u hogaansamay walaalkii , hishiiska wuxuu dhacay sanadkii 41H, waxaa loo bixiyay Sanadkii midnimada.

Mudadii dheereed ee Mucaawiya xilka haayay (41H-60H) Xuseen iyo walaakii Xasan waxay joogeen magaalada Madiina, dhamaan waxa ku saabsan siyaasad ma ayna galin, waxayna ahaayeen sanad kasta inay aadi jireen Mucaawiya asna si fiican ayuu u wanaajin jiray.

Sanadkii 50H waxaa dhintay Xasan waxa uuna ahaa in la sumeeyay Xuseen ayaa ka dalbay inuu sheego cida uu tuhmaayo laakin Xasan wuu iska diiday, dardaaranka Xasan ayaa ahaa in lagu duugo guriga Caa'isha Rasuulka scw dhinaciisa, wuxuuna sii raaciyay in leyska daayo hadii laga baqo fitno. Markii la damcay in lafuliyo dardaarankiisa Marwaan oo ka mid ahaa madaxda umawiyiinta ayaa ka hor istaagay, xuseen ayaa ku adkeestay in lagu duugo guriga Caa'isho, arintu waxay gaartay in xuseen iyo Marwaan dagaal ku dhawaadaan, Sacad bin abii waqaas, Abuu hureyra, Jaabir bin cabdilaahi iyo Cabdulaahi bin Cumar oo ahaayeen odayaasha saxaabada ayaa Xuseen kula taliyeen inuu galin dagaal ee uu meel kale ku duugo walaalkii, sida uu asaguba dardaarankiis ku daray hadii fitino laga baqo , Xuseen ayaa yeelay waxa oona ku duugay walaalkii Qabuuraha Baqiic.

Markuu dhintay Xasan Mucaawiya waxa uu ka qaaday dadka beyco ah inuu noqdo wiilkiis Yaziid khaliifka mustaqbalka arntaas oo Xuseen aad uga soo horjeestay , wuxuuna dalbaday in laga dhigo arinta mid shuuro ah.

 

Markuu dhintay Mucaawiya Xuseen waxa uu diiday beycada Yaziid, Waxaana soo gaartay waraaqo badan oo ka socota dadka reer Ciraaq kuwaas oo ka dalbanaayay inuu yimaado Ciraaq iyo inay hiil u noqonayaan, Xuseen ayaa u diray Muslim bin Caqiil soo uga hubiyo beycadood ,

Markii ay muuqatay Xuseen inuu xariir la sameynayo reer Ciraaq qaar badan oo wax garad ah ayaa kula taliyeen Xuseen inuu ka joogo oosan aadin Ciraaq, waxeyna xasuusiyeen aabihiis iyo walaalkiis waxey kala kulmeen , waxaana ka mid ahaa dadkaas walaalkiis Muxamad ibni xanafiya, Cabdulaahi bin Jacfar, Cabdulaahi bin Cabaas, Abuu saciid Al-Khudri iyo qaar badan oo saxaabo iyo taabiciin isugu jira, balse Xuseen ma uusan dhageysan taladooda, waxa uuna ka baxay Makka maalinta Tarwiyada 60H asiga iyo Ahlubeydkiisa.

Yaziid markuu ka war helay dhaqaaqa reer Ciraaq iyo Xuseen wuxuu badalay gudoomiyihii Kuufa Nucmaan bin Bashiir, asigoona badalkiis u magacaabay Cubeydilaahi bin Ziyaad oo Basra maamulaayay, Yaziid ayaa u qoray gudoomiyaha cusub "waxaa i soo gaartay Muslim bin Caqiil in uu Kuufa ka uruurinaayo kooxo falaago ah ee si fiican u raadi, hadaa qabato xer ama dil".

Muslim bin Caqiil wuxuu ahaay markii uu tagay Kuufa si hoose inuu ula xariiray taageerayaasha Xuseen, waxa uu diiwaan galiyay tiro ka badan toban kun, ka dib wuxuu u qoray Xuseen "Sahmiyaha cidiis been uma sheego, reer Kuufa oo dhan adiga ayee kula jiraan ee soo aad markaa warqadeey aragtid" , Gudoomiyihii hore Nucmaan bin Bashiir si fiican xoog uma saari jirin arintiisa, balse gudoomiyahaan cusub wuu ka duwanaa, wuxuu la yimid talaabooyin cusub asiga daba gal badan ku sameeyay Muslim bin Caqiil , wuxuuna ogaaday inuu joogo guriga Haani bin Curwa oo ka mid ahaa odayaasha Kuufa, Markiiba ciidanka Umawiyiinta ayaa hareereeyeen gurigiisa waxa ayna gacanta ku dhigeen Haani, Muslim ayaana ka baxsaday.

Waxa uu Muslim isugu yeeray taageerayaashiisa kacdoon inay sameeyaan, afar kun oo dadkii raacsanaa ah ayaa soo baxay oo go'doomiyay Qasrigii Kuufa oo ibni ziyaad ku sugnaa, ibni ziyaad ayaa faafiyay inay ka soo socdaan Shaam ciidan xoogan oo dilaya cid kasta oo dawlada mucaarada, dhanka kale waxa uu hoos ka laaluushay odayaasha qabiilada ee raacsan Muslim, sidaas ayeena u kala daateen taageerayaasha Muslim, waxaana soo haray kaligiisa, markii dambe waa la qabtay waxaana lagu dilay asaga iyo Haani bin Curwa suuqa Kuufa maalinta Carafo 60 kii Hijriga.

Xuseen intii uu dhax sii socday mar kasta uu meel dago ama ceel ag maro waxaa raacaayay dadkii meesha joogay , markii uu soo gaaray meel la dhaho "Zabaala" ayaa waxaa soo gaartay dilka Muslim bin Caqiil iyo reer Kuufa garabkiisa inay ka baxeen, aad buu uga murugooday waxa uuna ku dhahay dadkii la socday "War naxdin leh baa noo yimid Muslim bin Caqiil, iyo Haani bin Curwa iyo Cabdulaahi bin yaqdur waa la dilay, qofkii raba inuu iska laabta ha noqda" dadkii soo raacay ayaa ka kala tagay oo midig iyo bidix kala qaaday, waxaa kaliya ku haray intii Madiina ka soo raacday iyo koox yar , qaar ka mid ah dadkii la socday Xuseen waxa ay u soo jeediyeen inuu meeshiisa ka laabto, reer Caqiil ayaa boodeen oo dhaheen "Walaahi ma joogeen ilaa ka aar gudano ama aa ka dhadhamino waxa uu Muslim dhadhamiyay" Xuseen wuxuu dhahay: "Nolasha iniga ka dib wax faaiido ma lahan" waxa uuna sii waday safarkiisa, markii uu Kuufa ku dhawaaday ayaa waxa ka soo hor baxay Xur bin Zeyd iyo kun askari oo xaga ibni ziyaad ka socdaan, wuxuu yiri Xur bin Zayd "Aniga dagaalkaaga leey ma farin, waxaa leey faray inaa kaa tagin ilaa Kuufa kaa galiyo, hadaa diidid waxaad qaadaa wado Kuufa aa ku galineynin Madiina na kugu celineynin" . Xuseen wuxuu ku qasbanaaday inuu ka leexdo wadadii uu ku socday, ciidanka Xur ayaana ahaay kuwa dhinaciisa socda.

 

Markii uu gaaray Karbalaa waxaa ka hor yimd ciidan kale oo ibni ziyaad soo diray kuwaas oo gaaraya 4 kun, Cumar bin Sacad ayaana madax ka ahaa, Xuseen waxa uu u sheegay Cumar bin Sacad Kuufa inuu u yimid dalab xaga dadkeyda ah , waxa uuna dalbaday sedex midkood in loo yeelo:

• In laga tago oo dhufeysyada jihaadka aado

• In laga tago oo Yaziid xagiisa aado

• In laga tago oo meshuu ka yimid ku laabto

Cumar bin Sacad wuu ogolaaday dalabka Xuseen ibni ziyaad ayuuna u gudbiyay, balse ibni ziyaad wuu diiday dalabkaas, waxa uuna ku adkeestay Xuseen inuu xukunkiisa ku soo dago, arintaasi oo Xuseen diiday.

Subaxnimo Jimco ah 10 ka Muxarram 61H ayee dagaal isku diyaaryeen Xuseen iyo asxaabtiis oo ahaay 32 fardooleey ah iyo 40 lugleey ah , waxaa ka soo raacay ciidanka kuufa 30 qofood oo ku juro Xur bin Yaziid kuwaas oo dhahayn «wiilka ay Nabiga scw gabadhiisa dhashay aa sedex walax nii soo bandhigay midna maka aqbali weyseen».

Cumar iyo ciidankiisa waxay u diideen Xuseen biyaha, waxayna ku rusheeyeen gamuuno, ragii la socday Xuseen ayaa ahaay mid mid inay u soo baxayaan oo la dilaayo, ilaa dhamaantood laga wada dilay, waxaa soo haray Xuseen kaligiisa cidna way ku dhiiran weysay dilkiisa, Shamir bin Dii Jowshin oo ka mid ahaa talyaasha ciidanka Cumar ayaa ku qeyliyay ciidanka oo faray inay dilaan, waxey la dhaceen gamuuno markii dambe nin la yiraahdo Sinaan bin Anas ayaa madaxa ka gooyay .

Khowli bin Yaziid ayaa qaaday madaxa oo ibni ziyaad u geeyay, Wuxuu ahaay ibni ziyaad sida Bukhaariga ku xusan madax oo weel ku jiro inuu qoryeenayo , intaas ka dib waa leysku khilaafay ibni ziyaad madaxa ma Shaam buu u diray mise.

Xuseen waxaa lala dilay 72 qof oo ahaayeen ragii la socday, waxaana ka mid ahaa Ahlubeydkiisa wiilashiisa Caliga weyn, Cabdullaahi radiic, walaalihiisa: Cabaas, Cabdulaahi, Jacfar iyo Cusmaan, ilmaha walaalkiis Xasan: Qaasim Abuu Bakar iyo Cabdulaahi, Reer Caqiil: Jacfar bin Caqiil, Cabdiraxmaan bin Caqiil iyo Cabdulaahi iyo Muxamad oo ilmo Muslim bin Caqiil ah, ilmo Cabdulaahi bin jacfar: Coon iyo Muxamad . Cali Zeyn Al-Caabidiin wuu ka badbaaday dilka sababtoo ah wuu xanuunsanaa.

Dumarkii la socday Xuseen iyo caruurtii waxaa la geeyay Kuufa, ibni ziyaad ayaana u diray Shaam Yaziid agtiisa, sida uu xusay ibni Kasiir Yaziid wuxuu u la dhaqmay si wanaagsan, reerkiisa ayaana la qeybsaday murugada sedex bari oo marti ku ahaayeen , laakin waxaa jira dhanka kale riwaayado sheegaya Yaziid inuu sidii dad la qafaashay oo kale u la dhaqmay silsiladana ku xiray , si kastaba ha ahaatee Yaziid markii dambe waxa uu u diray Madiina, Nucmaan bin Bashiir ayuuna faray inuu la jiro .

Dilka Xuseen markii uu ku faafay muslimiinta way qaadn waayeen waxa ay la noqtay filawaa, aad bay caro uga muujiyeen, waxaa u boroor diiqay abwaanadii waqtigaa sida Abuu Aswad Duali iyo Cubeydilaahi bin xur iyo kuwa noolaa xiliyadii ka dambeeyay sida Abuu Firaas iyo Kumeyt ,

Dadka waxa ay noqdeen qaar beycada Yaziid ka laabtay iyo qaar isaga fogaaday oo ka baqay daadinta dhiiga muslimka, sanadkii 61H Cabdulaahi bin zubeyr wuxuu u diiday naa'ibka Makka salaada inuu tujiyo dadka

Sanadkii 63H labo sano ka dib dilka Xuseen waxaa ka baxay daacada Yaziid reer Madiina waxayna buriyeen shaqaalihii Yaziid, Yaziid wuxuu u diray Madiina ciidan uu hogaaminayay Muslim bin Cuqba, dagaal ayaa dhacay reer Madiina ayaana lagu jabiyay, Muslim iyo ciidankiisa waxey baneysataan Madiina sedex bari oo ka wadeyn boob iyo dil , intaas ka dib waxa ay aadeen ibni zubeyr, Makka ayee ku go'doomiyeen 64 bari, waxey ku gameen manjaniiqyo kacbada ayaana gubatay, ibni zubeyr iyo taageerayaashiisa waxaa gaaray khasaaro badan , balse waxaa soo gaartay dhimashada Yaziid ciidankii duulaanka wadayna way laabteen.

Sanadkii 65H waxaa Ciraaq ku shiray koox ka shalaayeen inayna u hiilin Xuseen, waxayna wacad ku mareen inay u aar gudaan xuseen, kooxdaan ayaa la baxeen "Al-Tawaabuun", waxey tageen qabriga Xuseen oo ku kor ooyeen, ka dib waxay aadeen Shaam, ciidan uu watay Cubeydilaahi bin ziyaad dilaaga Xuseen ayee la kulmeen, waxaa dhax maray Dagaalkii Ceynu Warda oo lagu dilay qaar badan oo hogaamiyaasha Al-Tawaabuun, markii dambe dib ayee u soo gurteen .

hadana Mukhtaar Al-Saqafi ayaa Kuufa ka soo baxay 66H wuxuu sheegtay inuu raadsanaayo dilaayaasha Xuseen iyo inuu wakii ka yahay Muxamad ibni Xanafiya , waxaa raacay dad badan oo reer Ciraaq ah, Mukhtaar waxa uu raadsaday dad badan oo Kuufa joogay kuwaas oo qeyb ka ahaa dilaka Xuseen wuuna dilay, dadkaas waxaa ka mid ahaa Cumar bin Sacad , Shamir bin Dii Jowshin , Xarmala bin Kaahil , Khowli bin Yaziid iyo Sinaan bin Abii Anas. Sanadkii 67H Mukhtaar waxa uu diray ciidan uu hogaamiye ka ahaa Ibraahiim bin Ashtar si ay ula dagaalamaan ibni ziyaad, waxey ku kulmeyn Mowsil agteyda, halkaas oo lagu jabiyay ciidankii ibni ziyaad, waxaana laga dilay ibni ziyaad iyo Xusayn bin Numeyr . Ugu dambeeyntii kooxda Mukhtaar waxaa soo afjaray Muscab bin zubeyr oo ka socday xaga walaalkiis Cabdullaahi bin Zubeyr .

Sharaf iyo qiimo waxaa ugu filan xuseen inuu ahaa wiil uu awow u yahay rasuulka scw gabadhiisa Faadumana dhashay kana mid ah Ahlu beydka Rasuulka scw oo fadligooda in badan axaadiista cadeesay, sida xadiiska:-

Taas ayadoo jirto hadana xuseen waxaa si gaar ah amaantiisa ku yimid axaadiista badan sida:-

 

Shiicada dhamaan qeybahood waxa ay aaminsan yihiin Xuseen inuu ahaa imaamka sedexaad marka laga yimaado aabihiis Cali iyo walaalkiis Xasan, sidoo kale imaamyada ku xiga dhamaan faraca Xuseen ayee ku Abtirsadaan.

Maalinka la dilay Xuseen oo maalinta Caashuura ah Shiicada agtood waa maalin murugo iyo tacsiyo, waxaa caado ah inay kulamo isugu yimaadaan oo ka hadlaan qaabkii loo dilay Xuseen ayagoo oohin muujinaya, waxaa dhacda inay sameeyaan dharbaaxid iyo inay baroor diiq aqriyaan .

Karbalaa oo ah Xuseen meesha ku duugan yahay waxaa booqda malaayiin shiico ah ayagoo sameynaya wax ay ugu yeeraan "hawlaha xuseeniga" oo isugu jira xerashada dhar madoow, jilida xasuuqii karbalaa iyo inay dhaawac is gaarsiiyaan oo dhiig ka yimaado howlahaan ayaa waxey socdaan ilaa 20 bisha Safar, waxeyna ugu yeeraan "Siyaarada afartanka" .

Sida ilaha taariikhiga ay xustay Xuseen waxa uu guursaday shan xaas kuwaas oo kala ahaa:

• Rabaab binti Imra'il Qeys; waxa ay u dhashay Sukeyna iyo Cabdulaahi Radiic
• Umu Isxaaq binti Dalxa bin Cubeydilaahi; waxaa horay u qabay walaalkiis Xasan, markuu dhintay ayuu guursaday Xuseen, waxa ayna u dhashay gabadhiisa Faaduma .
• Leyla binti Abii Mura Al-Saqafiya; Waxa ay u dhashay wiilkiis weyn ee Cali
• Shahra baanow; Way isku khilaafsanyihin taariikhyahsnada shaqsiyadeed, waxaana la' aaminsan yahay inay tahay gabadha Kisraa Yazijar, waxay dhashay Cali Zeyn Al-Caabidiin
• Al-Sulaafa; Gabar reer Qudaaca ahayd, waxay u dhashay Jacfar bin Xuseen .

Waxaa halkaas ka ogaanay Xuseen inuu dhalay afar wiil iyo labo gabdhood, wiilasha ayaa kala ahaa: Cali weyn, Jacfar, Cabdullaahi Radiic, iyo Cali Zeyn Al-Caabidiin, labada gabarna waa: Sukeyna iyo Faadumo.