Грек Әліпбиі
Грек әліпбиі (грек.
Б.з.б. IX ғ. соӊы б.з.б. VIII ғ. басынан бастап үзбей қолданылады. Ғалымдардыӊ болжауы бойынша, грек әліпбиі дауыссыз дыбыстармен бірге дауысты дыбыстар үшін бөлек әріптерді қолданылған бірінші әліпби. Әліпбиде барлығы 24 әріп.
| Грек әліпбиі | |
| Түрі: | консонантты-вокалдық жазу |
|---|---|
| Тілдері: | |
| Пайда болу уақыты: | б.з.б. шамамен IX—VIII ғғ. |
| Статусы: | Греция |
| Жазу бағыты: | солдан оңға |
| Белгілері: | 24 әріп |
| Шығу тегі: | |
|
| |
| Жазу жүйесі | |
Ғылымда
Грек әліпбиі ғылым мен техникада кеңінен қолданады. Көбіне пішіні латын әліпбиініӊ әріптеріне сәйкес келмейтіндерді (кестеде қызғылт түспен айқындалған) қолданады:
| Α | Β | Γ | Δ | Ε | Ζ | Η | Θ | Ι | Κ | Λ | Μ | Ν | Ξ | Ο | Π | Ρ | Σ | Τ | ϒ | Φ | Χ | Ψ | Ω |
| α | β | γ | δ | ε | ζ | η | θ | ι | κ | λ | μ | ν | ξ | ο | π | ρ | σ | τ | υ | φ | χ | ψ | ω |
Грек әріптерініӊ ғылымда қолданылуыныӊ мысалдары:
- Астрономияда: шоқжұлдіздардағы ірі жұлдыздарды белгілеу үшін
- Математикада: айнымалы шамаларды, коэффициенттерді, тұрақтыларды, амалдарды (қосындылау — Σ, көбейтінді — П және т. б.).
- Геометрияда: бұрыштарды, жазықтықтарды, кейбір пішіндерді
- Физикада: физикалық шамаларды, тұрақтыларды, элементарлық бөлшектерді, сәулеленуді және т.б.
- Химияда: органикалық қосылыстардыӊ байланысыныӊ деӊгейін
- Биологияда: жеке дарақтыӊ топтағы әлеуметтік деӊгейін белгілеу үшін
- Лингвистикада: фонетиалық транскрипцияда дыбыстарды белгілеу үшін қолданылады.
Әріптер
| Әріп | Атауы | Айтылуы | Финикия әліпбиіндегі үлгісі | Латын транслитерациясы | Сандық мағынасы | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| көне грекше | визан- тиялық | қазіргі грек. | қазақша | көне грекше | қазіргі грек. | көне грекше | қазіргі грек. | |||
| Α α | ἄλφα | άλφα | альфа | [a] [aː] | [a] |  алеф | a | 1 | ||
| Β β | βῆτα | βήτα | бета (вита) | [b] | [v] |  бет | b | bh, b, v | 2 | |
| Γ γ | γάμμα | γάμμα γάμα | гамма | [g]/[n] | [ɣ], [ʝ] |  гимель | g | gh, g | 3 | |
| Δ δ | δέλτα | δέλτα | дельта | [d] | [ð] |  делт | d | dh, d | 4 | |
| Ε ε | εἶ | ἒ ψιλόν | έψιλον | эпсилон | [e] |  хе | e | 5 | ||
| Ζ ζ | ζῆτα | ζήτα | дзета (зита) | [dz], кейінірек [zː] | [z] |  заин | z | 7 | ||
| Η η | ἦτα | ήτα | эта (ита) | [ɛː] | [i] |  хет | e, ē | i | 8 | |
| Θ θ | θῆτα | θήτα | тета (фита) | [tʰ] | [θ] |  тет | th | 9 | ||
| Ι ι | ἰῶτα | ιώτα γιώτα | йота | [i] [iː] | [i], [j] |  йод | i | 10 | ||
| Κ κ | κάππα | κάππα κάπα | каппа | [k] | [k], [c] |  каф | c | k | 20 | |
| Λ λ | λάβδα | λάμβδα | λάμδα λάμβδα | лямбда (лямда) | [l] |  ламед | l | 30 | ||
| Μ μ | μῦ | μι μυ | мю (ми) | [m] |  мем | m | 40 | |||
| Ν ν | νῦ | νι νυ | ню (ни) | [n] |  нун | n | 50 | |||
| Ξ ξ | ξεῖ | ξῖ | ξι | кси | [ks] |  самех | x | x, ks | 60 | |
| Ο ο | οὖ | ὂ μικρόν | όμικρον | омикрон | [o] |  аин | o | 70 | ||
| Π π | πεῖ | πῖ | πι | пи | [p] |  пе | p | 80 | ||
| Ρ ρ | ῥῶ | ρω | ро | [r], [r̥] | [r] |  реш | r, rh | r | 100 | |
| Σ σ ς | σῖγμα | σίγμα | сигма | [s] |  шин | s | 200 | |||
| Τ τ | ταῦ | ταυ | тау (тав) | [t] |  тав | t | 300 | |||
| Υ υ | ὖ | ὖ ψιλόν | ύψιλον | ипсилон | [y], [yː] (әуелгіде [u], [uː]) | [i] |  вав | u, y | y, v, f | 400 |
| Φ φ | φεῖ | φῖ | φι | фи | [pʰ] | [f] | белгісіз | ph | ph, f | 500 |
| Χ χ | χεῖ | χῖ | χι | хи | [kʰ] | [x], [ç] | ch | ch, kh | 600 | |
| Ψ ψ | ψεῖ | ψῖ | ψι | пси | [ps] | ps | 700 | |||
| Ω ω | ὦ | ὦ μέγα | ωμέγα | омега | [ɔː] | [o] | аин | o, ō | o | 800 |
HTML және Юникод
| Код | Әріп | Unicode | Код | Әріп | Unicode | |
|---|---|---|---|---|---|---|
α | α | U+03B1 | Α | Α | U+0391 | |
β | β | U+03B2 | Β | Β | U+0392 | |
γ | γ | U+03B3 | Γ | Γ | U+0393 | |
δ | δ | U+03B4 | Δ | Δ | U+0394 | |
ε | ε | U+03B5 | Ε | Ε | U+0395 | |
ζ | ζ | U+03B6 | Ζ | Ζ | U+0396 | |
η | η | U+03B7 | Η | Η | U+0397 | |
θ | θ | U+03B8 | Θ | Θ | U+0398 | |
ι | ι | U+03B9 | Ι | Ι | U+0399 | |
κ | κ | U+03BA | Κ | Κ | U+039A | |
λ | λ | U+03BB | Λ | Λ | U+039B | |
μ | μ | U+03BC | Μ | Μ | U+039C | |
ν | ν | U+03BD | Ν | Ν | U+039D | |
ξ | ξ | U+03BE | Ξ | Ξ | U+039E | |
ο | ο | U+03BF | Ο | Ο | U+039F | |
π | π | U+03C0 | Π | Π | U+03A0 | |
ρ | ρ | U+03C1 | Ρ | Ρ | U+03A1 | |
σ | σ | U+03C3 | Σ | Σ | U+03A3 | |
ς | ς | U+03C2 | ||||
τ | τ | U+03C4 | Τ | Τ | U+03A4 | |
υ | υ | U+03C5 | Υ | Υ | U+03A5 | |
φ | φ | U+03C6 | Φ | Φ | U+03A6 | |
ψ | ψ | U+03C8 | Ψ | Ψ | U+03A8 | |
χ | χ | U+03C7 | Χ | Χ | U+03A7 | |
ω | ω | U+03C9 | Ω | Ω | U+03A9 | |
This article uses material from the Wikipedia Қазақша article Грек әліпбиі, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Мәлімет CC BY-SA 4.0 лицензиясы аясында қолжетімді (басқа шарттар көрсетілмеген жағдайда). Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Қазақша (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.