Ապրումակցում

Ապրումակցելու սահմանումները ներառում են սոցիալական, կոգնիտիվ և հուզական գործընթացների լայն շրջանակ, որոնք հիմնականում վերաբերում են ուրիշներին (և հատկապես ուրիշների զգացմունքները և ապրումները) հասկանալուն։ Դրա տեսակներն են կոգնիտիվ-ճանաչողական, զգացմունքային (կամ աֆեկտիվ), սոմատիկ և հոգևոր ապրումակցումները։

Էմպաթիան հատկապես հստակորեն է դրսևորվում մարդկանց անմիջական փոխհարաբերություններում։ Այն հաղորդակցման ընդունակության անհրաժեշտ բաղադրիչն է և առանց էմպաթիա չկա մարդկանց լիարժեք շփում։

Օնտոգենեզում էմպաթիան անցնում է զարգացման երկար ուղի (անձի ընդհանուր հոգեկան զարգացման հետ զուգընթաց) և հատկապես մեծ չափով պայմանավորված է անձի բարոյական զարգացման մակարդակով։

Անգլերեն «Էմպաթիա» բառը ծագել է հին հունարեն ἐμπάθεια բառից (empatheia, որը նշանակում է «ֆիզիկական ջերմություն կամ կիրք»)։ Հայերենում բառը թերևս լավագույնս նկարագրում է երևույթը՝ դրան տալով «ապրել» և «կից» (ապրումներից կից, մոտիկ լինել)ապրումակցում իմաստը։

Բարկություն

Էմպաթիկ զայրույթը զգացմունք է, ապրումակցման տեսակ։ Մարդն այն զգում է այն ժամանակ, երբ մեկ ուրիշին վիրավորում կամ նեղացնում են։ Ապրումակցային զայրույթն առաջացնում է օգնելու և պատժելու ցանկություն։ Որքան մեծ է անձի ողջախոհության զգացումը, այնքան մեծ է հավանականությունը, որ վերջինս սադրանքին բարկությամբ չի պատասխանի։ Այնուամենայնիվ, Էմպատիկ մտահոգությունը էականորեն չի կանխատեսում զայրույթով պայմանավորված արձագանք, և ավելի մեծ անձնական անհանգստությունը կապված է զայրույթի աճի հետ։

Վիշտ

Ապրումակցային (էմպաթիկ) վիշտը ուրիշի ցավը հասկանալն ու զգալն է։ Այս զգացումը կարող է փոխակերպվել զայրույթի, անարդարության կամ մեղքի զգացման։ Այս զգացմունքները կարող են ընկալվել ի շահ հասարակության (պրոսոցիալ վարքագիծ՝ ուրիշներին օգնելու մտադրություն), սակայն այնուամենայիվ տեսակետները տարբերվում են այն հարցում, թե արդյոք դրանք ծառայում են որպես բարոյական վարքագծի դրդապատճառներ։