Empatía

Tamén é o sentimento de participación afectiva dunha persoa na realidade que afecta a outra.

Algúns estudos sinalan a existencia de trazos afíns á empatía nalgúns animais non humanos, como por exemplo os roedores ou outros primates. Neste sentido, poderíase confirmar o argumento de que a orixe da empatía se sitúa en mecanismos neuronais básicos desenvolvidos ao longo da evolución.

Certas correntes de pensamento psicolóxico postulan que a mente humana ten en común sensacións e sentimentos. A única diferenza entre dúas persoas é o momento no que se mostran eses sentimentos, provocando emocións que motivan a actuar. Que unha persoa non sinta igual que outra nun momento dado, é por razóns educativas, predisposición xenética e condicionantes hormonais. Por iso, a empatía é posible nun individuo capaz de razoar sobre si mesmo, avaliar os seus sentimentos e razoar sobre outras persoas de forma que non tenda a xustificar os seus propios desexos.

Tamén parece ser que a empatía desempeña un papel significativo na teoría de xogos e na vida económica:

Só a través da imaxinación podemos concibir as súas sensacións (as do noso irmán) (...) son as impresións dos nosos propios sentidos e non a dos seus o que a nosa imaxinación copia.

Adam Smith, 1759.

Parece ser que a capacidade de empatizar non é soamente importante para a observación dunha conduta moral ou social, senón paralelamente tamén para experimentar sentimentos como a envexa, o odio, guerras relixiosas etc.

Por outra banda, observouse que un determinado tipo de neuronas, as neuronas espello, só se activan cando o mesmo acto que realiza un primate o efectúa outro que é observado polo primeiro. Nos humanos actívase a mesma área cerebral, no curso dunha emoción, ao observar a outra persoa no mesmo estado emocional. Verificouse tamén experimentalmente que a empatía é maior entre persoas de idéntico sexo, raza ou idade, e que o grao de empatía é moi variable dunha persoa a outra. Polo tanto, a empatía parece ser un importante factor de cohesión social e é unha vantaxe evolutiva desenvolvida por selección natural.

Ademais, parece ser que esta capacidade se incrementa máis facilmente nos que padeceron problemas afectivos, con pais que se ocuparon deles, e que viviron nun ambiente no que foron aceptados e comprendidos, é dicir, cando as necesidades afectivas e emocionais estiveron totalmente cubertas desde os primeiros anos de vida.

Polo tanto, a empatía describe a capacidade intelectiva dunha persoa de vivenciar a maneira na que se sente outra persoa; porteriormente, iso pode levar a unha mellor comprensión do seu comportamento ou da forma de tomar as súas decisións. É a habilidade para entender as necesidades, sentimentos e problemas dos demais, poñéndose no seu lugar, e responder correctamente ás súas reaccións emocionais. Os estudos afirman e demostran que esta capacidade cognitiva se dá maiormente no xénero feminino da especie humana, quizais polo feito biolóxico de ter fillos e coidalos.

No uso común, é a capacidade de estar completamente dispoñible para outra persoa, omitindo expresar as nosas propias preocupacións, sentimentos e pensamentos, para ofrecerlle a nosa plena atención. Trátase de ofrecer unha relación de calidade, fundada nun escoitar non valorativo, no cal concentramos a comprensión dos sentimentos e necesidades fundamentais do outro.

Algúns investigadores adicados ao estudo da empatía infantil propuxeron que esta calidade, a capacidade de comprender os sentimentos alleos, é adquirida. Demostrouse que os nenos vítimas de abusos non responden con empatía ante a aflición doutros nenos, mentres que un neno que tivo as necesidades emocionais ben atendidas é máis sensible ás emocións alleas.

Hoffman (1977) estudou o fenómeno e concluíu que a empatía é máis relevante nas mulleres que nos homes. Posiblemente isto teña moito que ver coa educación diferencial entre nenos e nenas.

Bibliografía

• Cf. Frans B. M. de Waal, «La empatía en los animales», Mente y Cerebro 38, 2009, pp. 20–27.
• Un dos exemplos ambivalentes da empatía ilústrase xa na historia de Caín e Abel, onde realmente parece ser que certas complexas emocións "sociais" como, por exemplo, a envexa e o odio, son posibles grazas á capacidade de empatizar (véxase Frith & Blakemore 2004).
• Pablo Herreros: "El chimpacé que ayudó a hablar por primera vez a un niño autista", en El Mundo, 2 de marzo de 2012 (en castelán).

1. "Empatía durante la infancia y la adolescencia" (www.empathy.se)