Կոշտ կենցաղային թափոններ, (ԿԿԹ, կենցաղային աղբ) առարկաներ կամ ապրանքներ, որոնք կորցրել են իրենց սպառողական հատկությունները, սպառման թափոնների մեծ մասը։ ԿԿԹ-ը բաժանվում են նաև թափոնների (բիոլոգիական ԿԹ) և բուն կենցաղային աղբը (արհեստական կամ բնական ծագման ոչ բիոլոգիական ԿԹ), իսկ վերջինս հաճախ կենցաղային մակարդակում անվանվում է պարզապես աղբ։
Աղբի ուսումնասիրությամբ, «աղբային հնեաբանությամբ», դրա ուտիլիզացման եղանակներով զբաղվում է գարբոլոգիա գիտությունը.
Կոշտ կենցաղային թափոնները իրենցից ներկայացնում են բարդ տարրակազմ խարնուրդ։
Ըստ կազմաբանական հատկանիշի ԿԿԹ ներկայումս կազմված է հետևյալ բաղադրիչներից :
ԿԿԹ ֆրակցիոն կազմը (բաղադրիչների ծավալային կազմությունը, որն անցնում է տարբեր չափերի բջիջներով մաղի միջով) ազդում է ինչպես թափոնները հավաքելու և տեղափոխելու, այնպես էլ դրանց հետագա տեսակավորման, վերամշակման վրա։
ԿԿԹ քիմիական կազմն անհրաժեշտ է ԿԿԹ վերամշակման ընթացքում ստացվող կոմպոստի և բիոգազի որակը որոշելու համար։
ԿԿԹ կազմությունը տարբերվում է տարբեր է տարբեր երկրներում, քաղաքներում։ Այն կախված է տարբեր գործոններից, ներառյալ բնակչության բարեկեցությունը, կլիմա, համայնքի բարեկարգությունը։ Աղբի կազմի վրա էականորեն ազդում է ապակետարրաների, մակուլատուրայի և այլնի հավաքման համակարգը քաղաքում։ Այն կարող է փոխվել կախված սեզոնից, եղանակային պայմաններից։ Այսպես՝ աշնանն ավելանում են սննդային թափոնների քանակը, ինչը պայմանավորված է սննդակարգում բանջարաղեների և մրգերի ավելի մեծ օգտագործմամբ։ Իսկ ձմռանը և գարնանը կրճատվում է փողոցային աղբը (թափված տերևներ և այլն)։
Ժամանակի ընթացքում ԿԿԹ կազմը որոշակիորեն փոխվում է։ Ավելանում է թղթի և պոլիմերային նյութերի բաժինը։ Իսկ կենտրոնական ջերմամատակարարման անցմամբ՝ ածուխը և խարամը ԿԿԹ-ում գործնականորեն վերանում է։
Կենցաղային թափոնների աղբավայրերը ծառայում են սննդի աղբյուր սինատրոպ տեսակների՝ վարակներ տարածողների, առաջին հերթին՝ առնետների համար։ Օրգանիկայի մնացուկներով ամանեղենը, շշերը և այլ տարողությունները կարող են թակարդի դեր խաղալ վայրի կենդանիների, միջատների համար։
Կիրառվում է թափոնների առանձնացված հավաքում, թաղում և այրում։
Տարբեր տեսակի թափոնների առանձնացված հավաքումը որոշում է առանձին բաղադրիչների ուտիլիզացման արդյունավետությունը և արժեքը։ Ուտիլիզացիայի համար առավել անհարմար են խառը թափոնները, որոնք պարունակում են բիոքայքայվող խոնավ սննդային թափոններ, պլաստմասսա, մետաղներ, ապակի, և այլ բաղադրիչներ։
Զարգացած երկրներում XX դարում և ավելի ուշ թափոնների թաղումը հաճախ իրականացվում է ոչ թե տարերային աղբավայրերում, այլ հատուկ նախագծված ճարտարագիտական օբյեկտներում, կենցաղային թափոնների թաղման պոլիգոններում Պոլիգոնների նախագծերը պետք է նախատեսեն շրջակա միջավայրի վնասի նվազեցում, սանիտարա-տեխնիկական պահանջների պահպանում և այլն։
Մի շարք զարգացած երկրներում տարածված է ԿԿԹ ուտիլիզացումը այրման մեթոդով՝ հատուկ պոլիգոններում մոխրի հետագա թաղմամբ։ Ճիշտ իրականացման համար մեթոդը պահանջում է շատ բարձր ջերմաստիճանների հասնել որոշակի ժամանակով («վերջնաայրում», օրինակ՝ ելքային գազերի տաքացում 850 աստիճանից բարձր ջերմաստիճանի երկու և ավելի վայրկյանով)։
Կենցաղային թափոնների դեմ պայքարի համար կիրառում են ԿԿԹ կանխատեսման և ձևավորման մոդելավորման մեթոդներ. Առանձնացնում են ԿԿԹ ձևավորման բալանսային, գործոնային և վիճակագրական մոդելներ։ Բալանսային մոդելներում թափոնների ձևավորումը գնահատվում է արտադրանքի օգտագործման, վաճառքի, ապրանքների սպառման տվյալներով։ Գործոնային մոդելերը հիմնված են փաստերի վերլուծության վրա, որոնք նկարագրում են թափոնների ձևավորման գործընթացները։ Վիճակագրական մոդելները բացահայտում են ԿԿԹ ձևավորման փոփոխությունների վիճակագրական օրինաչափությունները:.
Աղբի քանականն աճում է տարեկան մոտավորապես 3 % ծավալով. ԱՊՀ-ում ձևավորվում է մոտավորապես 100 մլն. տոննա ԿԿԹ տարեկան։ Ռուսաստանին բաժին է ընկնում այդ քանակության մոտ կեսը (մոտ 63 մլն. տոննա 2007 թ-ին, մոտ 53 մլն. տոննա 2011 թ-ին).
Ռուսաստանում տարեկան արտադրվում է մոտ 3,8 մլրդ. տոննա բոլոր տեսակի թափոն։ ԿԿԹ քանակությունը կազմում է 63 մլն.տ/տարի (միջինը 445 կգ մեկ մարդու հաշվով). ԿԿԹ կազմը. թուղթ և ստվարաթուղթ՝ 35 %, սննդային թափոններ՝ 41 %, պլաստմասսաներ՝ 3 %, ապակի՝ 8 %, մետաղներ՝ 4 %, տեքստիլային գործվածքներ և այլ՝ 9 %. Միջինը վերամշակվում է 10 % — 15 % աղբ։ Կոշտ կենցաղային թափոնները ենթարկվում են վերամշակման միայն 3 % — 4 %, արդյունաբերականները՝ 35 %. Հիմնականում աղբը տարվում է աղբավայրեր. Ռուսաստանում դրանք մոտ 11 հազարն են։ Դրանցում թաղված է մոտ 82 մլրդ. տոննա թափոն
1998 թվականին ՌԴ Պետական Դումայի կողմից ընդունվել է դաշնային օրենք № 89 «Արտադրության և սպառման թափոնների մասին». 1 հունվարի 2015 թվականին ուժի մեջ է մտել 29.12.2014 № 458-ՖԶ «Արտադրության և սպառման թափոնների մասին» դաշնային օրենքի մեջ փոփոխություններ կատարելու մասին» դաշնային օրենքը։
ՌԴ տարածքում աղբի հավաքումը դրա համար հատուկ նախատեսված վայրերից դուրս համարվում է հակաիրավական արարք, դրա կատարման համար սահմանված է պատասխանատվություն։ Այդպիսի նետումը, օրինակ՝ դաշնային նշանակության քաղաք Սանկտ-Պետերբուրգում հանդիսանում է վարչական իրավախախտում և հարուցում է տուգանքի նշանակում համաձայն 31 մայիսի 2010 թվ №273-70 «Սանկտ-Պետերբուրգում վարչական իրավախախտումների մասին» Սանկտ-Պետերբուրգի օրենքի հոդված 28-ի։
ԱՄՆ-ում տարեկան արտադրվում է մոտ 230 մլն. տոննա ԿԿԹ (միջինը 760 կգ մեկ անձի հաշվով), մոտ 30 % վերամշակվում է, ինչպես նաև արտադրվում է կոմպոստ, 15 % այրվում է, 55 % թաղվում է. ԿԿԹ կազմը. թուղթ և ստվարաթուղթ՝ 9 %, սննդային թափոններ՝ 24 %, պլաստմասսաներ՝ 11 %, ապակի՝ 5 %, մետաղներ՝ 8 %, տեքստիլային գործվածքներ և այլ՝ 15 %.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոշտ կենցաղային թափոններ» հոդվածին։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Կոշտ կենցաղային թափոններ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.