Զորի Բալայան: հայ արձակագիր, լրագրող, բժիշկ, գրող

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Բալայան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Զորի Բալայան
Ծնվել է	փետրվարի 10, 1935(1935-02-10) (89 տարեկան)
Ծննդավայր	Ստեփանակերտ, ԼՂԻՄ
Քաղաքացիություն	Հայաստան
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Ռյազանի պետական բժշկական համալսարան (1963)
Մասնագիտություն	գրող, հրապարակախոս, բժիշկ, լրագրող և ճանապարհորդ
Աշխատավայր	Լիտերատուրնայա գազետա
Զբաղեցրած պաշտոններ	ԽՍՀՄ ժողովրդական դեպուտատ
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և մրցանակներ	Երևանի պատվավոր քաղաքացի ՀԽՍՀ պետական մրցանակ և Հայաստանի Հանրապետության մշակույթի վաստակավոր գործիչ
Կայք	zoribalayan.am
Zori Balayan Վիքիպահեստում

Ծնվել է 1935 թվականի փետրվարի 10-ին, Ստեփանակերտում։ 1953-1957 թվականներին ծառայել է բալթիական նավատորմում։ 1963 թվականին ավարտել է Ռյազանի Ի. Պ. Պավլովի անվան բժշկական ինստիտուտի բուժական ֆակուլտետը։ 1963-1973 թվականներին Կամչատկայում աշխատել է որպես բժիշկ։ 1967 թվականին, իր երկու ընկերների հետ, «Վուլկան» և «Հեյզեր» նավակներով Կամչատկայից Օդեսա է հասել, անցնելով 22 հազար կիլոմետր տարածություն։ 1970 թվականին Կամչատկայից կտրել է Խաղաղ օվկիանոսը, հասել Ատլանտյան օվկիանոս։ 1973 թվականի ձմռանը շնասահնակով կտրել-անցել է Կամչատկայի և Չուկոտկայի տունդրաները, հասել մինչև Հյուսիսային օվկիանոս։ 1973-1975 թվականներին աշխատել է բուժական ֆիզկուլտուրայի հանրապետական դիսպանսերում (Երևան)։

Եղել է «Լիտերատուրնայա գազետա» թերթի սեփական թղթակիցը Հայաստանում, «Բայկալյան շարժում», միջազգային էկոլոգիական կազմակերպության համանախագահ։ Հայ դատի և Արցախի հարցի արդար լուծմանը զինվորագրվել է 20-րդ դարի 1960-1970-ականներին։ Իր հեղինակած «Օջախ» գրքում անդրադարձել է Հայաստանի, Նախիջևանի և Արցախի թեմային, որի համար հարձակումների է ենթարկվել ոչ միայն թուրք-ադրբեջանական պատմաբանների, այլև ԼՂԻՄ մարզկոմի ադրբեջանամետ ղեկավարության կողմից։

Եղել է 1988 թվականին ծավալված ղարաբաղյան ազգային-ազատագրական շարժման ղեկավարներից ու գաղափարախոսներից մեկը։ 1988-1991 թվականներին Միխայիլ Գորբաչովի, Ա. Յակովլևի և ԽՄԿԿ ԿԿ ու գործադիր իշխանությունների բարձրագույն այլ գործիչների հետ ունեցած հանդիպումների ժամանակ, ԽՍՀՄ պատգամավորների համագումարներում, Բորիս Ելցինին հղած նամակում ներկայացրել է Արցախյան հիմնախնդիրը, ԼՂԻՄ-ում տեղի ունեցող ողբերգությունների հիմքերը, պանթուրքիզմի տարածման վտանգավորությունը, պատճառաբանված և հիմնավորված ելույթներով դատապարտել Ադրբեջանի և Կենտրոնի կողմից կատարվող հակաօրինական, հակահայկական գործողությունները։ 1989-1992 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։ 1990 թվականի սեպտեմբերի 20-29-ին Մոսկվայում իր հյուրանոցային համարում հայտարարել է հացադուլ՝ բողոքելով «ԼՂ-ում տեղի ունեցող անօրինականությունների և Մ. Գորբաչովի անգործության դեմ» և պահանջել, որ վերականգնվեն ԼՂԻՄ-ի իրավական-վարչական մարմինները, նրա սահմանադրական իրավունքները։

1992-1995 թվականներին եղել է ԼՂՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր։ 1992-1994 թվականներին ակտիվ մասնակցություն է ունեցել ռազմաքաղաքական նշանակության հարցերի մշակման գործում, պարբերաբար եղել է ռազմաճակատի ամենաթեժ կետերում և իր ներկայությամբ ոգևորել հայ զինվորին, որի համար ստացել է «Կոմիսար» պատվանունը, եղել է բազմաթիվ արտասահմանյան երկրների կողմից Արցախին ցույց տրվող մարդասիրական օգնության նախաձեռնողն ու կազմակերպիչը… Բայց այս ամենով հանդերձ նրա ամենամեծ առաքելությունը եղել է արցախյան ազգային- ազատագրական պայքարի միջազգայնացմանն ուղղված հիրավի նպատակասլաց գործունեությունը։ Իսկ դրա համար ինչպես պատերազմի տարիներին, այնպես էլ հետպատերազմյան շրջանում նա օգտագործել է ոչ միայն միջազգային տարբեր հանդիպումների ու հրապարակային ելույթների ուժը, այլև «Կիլիկիա» և «Արմենիա» նավերով շուրջերկրյա ճանապարհորդություն կատարելու տարբերակը… Ճանապարհորդություն, որի ընթացքում նավերով օվկիանոսներն ու ծովերը հատում է Արցախի պետական դրոշը վեր պարզած։

• ՀԽՍՀ Պետական, ԽՍՀՄ լրագրողների միության Ն. Օստրովսկու անվան համամիութենական գրական մրցանակների դափնեկիր է։
• 2006 թվականի սեպտեմբերի 1-ին ԼՂՀ նախագահի հրամանագրով ԼՂՀ անկախության ձեռքբերման և ամրապնդման գործում մատուցած բացառիկ ծառայությունների համար Զորի Հայկի Բալայանն արժանացել է «Արցախի հերոս» ԼՂՀ բարձրագույն կոչման և պարգևատրվէ, ունի երեք երեխա։

• Մի բուռ սաթ, Ե., «Հայաստան», 1969, 60 էջ։
• Հիպոկրատի գլխարկը, Ե., «Հայաստան», 1972, 320 էջ։
• Երկնագույն ճանապարհներ (գրքում զետեղված են «Երկնագույն ճանապարհներ» և «Սառուցյալ ուղի» եռագրությունները), Ե., «Հայաստան», 1975, 405 էջ։
• Գոտեմարտ (պատմվածքներ), Ե., «Հայաստան», 1976, 295 էջ։
• Խիղճ, Ե., «Հայաստան», 1978, 317 էջ։
• Ցավ, Ե., «Սովետական գրող», 1978, 216 էջ։
• Երկու կրակի մեջ, Բեյրութ, 1978, 134 էջ։
• Երկու կրակի մեջ, Ե., «Սովետական գրող», 1979, 136 էջ։
• Սպիտակ մարաթոն (ռուսերեն), Երևան, 1980։
• Բաց նամակ նորապսակներին, Ե., «Լույս», 1980, 44 էջ։
• Օջախ (հրապարակախոսական էսսե), Երևան, 1981, 520 էջ։
• «Վերջին աղբյուրը» (նվիրված Սևանա լճի հիմնախնդրին), Երևան, «Լույս», 1983։
• Հաց (ռուսերեն), Երևան, 1984։
• Չգրված օրենք, Երևան, 1986, 550 էջ։
• Բարության ծառը (հրապարակախոսություն), Երևան, 1986։
• Տագնապ, Երևան, 1987, 232 էջ։
• Թևեր, Երևան, 1988, 352 էջ։
• Դիմակայում, Երևան, 1989, 176 էջ։
• Հայկաշեն, Լոս Անճելըս, 1989, 204 էջ։
• Ճանապարհ, Երևան, 1989, 605 էջ։
• Հայկաշեն, Երևան, 1990, 416 էջ։
• Դժոխք և դրախտ, Երևան, 1995, 592 էջ։
• Սպիտակի դասերը, Երևան, 1998, 156 էջ։
• Բժիշկ Մարությանը և նրա Պատերազմի հետքը երկար է մնում գիրքը (հուշագրություն), Երևան, 1999, 349 էջ։
• Կյանք մահից հետո (հուշեր), Երևան, 1999, 261 էջ։
• Անդունդ, Երևան, 2004, 460 էջ։
• …Զիմ Կիլիկիա, Երևան, 2005, 536 էջ։
• Կիլիկիա. Դեպի օվկիանոս, Երևան, 2006, 568 էջ։
• Կիլիկիա. Վերադարձ, Երևան, 2007, 624 էջ։
• Հայոս – Քարթլոս. Ավելի, քան լեգենդը, Երևան, 2007, 72 էջ։
• Մեծ երրորդություն (հուշեր), Երևան, 2008, 88 էջ։
• Հաղթելով մահին (հուշապատում), Երևան, 2009, 576 էջ։
• Հայդուկը և աղջնակը, Ստեփանակերտ, 2013, 72 էջ։
• Արմենիա. Ծովից ծով, Երևան, 2014, 632 էջ։
• Ղարաբաղը միայն ԼՂԻՄ-ը չէ (բաց նամակ ՌԴ նախագահ պրն. Վ. Վ. Պուտինին), Երևան, 2014, 168 էջ։
• Ցավ, Երևան, 2015, 476 էջ։
• Նախիջևանը ցեղասպանության զոհն է (ոչ թե տարածք, այլ հայրենիք), Երևան, 2017, 64 էջ։