Դդում

Դդում

Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Վերնաբաժին	Բարձրակարգ բույսեր (Embryophyta)
Տիպ/Բաժին	Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta)
Ենթատիպ	Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes)
Կարգ	Դդմածաղկավորներ (Cucurbitales)
Ընտանիք	Դդմազգիներ (Cucurbitaceae)
Տրիբա	Cucurbiteae
Ցեղ	Դդում (Cucurbita) L., 1753

Նկարագիրը

Արմատային համակարգն առանցքային է։ Ցողունը մագլցող է, գետնատարած, ճյուղավորվող։ Տերևները հերթադիր են, ամբողջական կամ թաթաձև-բլթակավոր, խոշոր, երկար տերևակոթերով, թավոտ։ Ծաղիկները բաժանասեռ են, խոշոր, դեղին, մեկական։ Ծաղկում է մինչև ուշ աշուն։ Պտուղը կեղծ հատապտուղ է, մսալի, տարբեր մեծության, ձևերի և գույների։ Պտուղները պարունակում են շաքարներ, հանքային և պեկտինային նյութեր, կարոտին (A-նախավիտամին), օսլա, վիտամիններ և այլն։ Դդմի սերմերից ստանում են յուղ, պատրաստում հակաճիճվային դեղամիջոց։ Օգտագործում են սննդի մեջ (եփած, տապակած մուրաբա)։ Դդումը ջերմասեր է, երաշտա- և չորադիմացկուն։

Դդում
Դդում
Դդումը հելոուինի խորհրդանիշն է

Տեսակներ և հայրենիք

C. moschata- ն համարվում է է Լատինական Ամերիկայի հիմնական դդմատեսակը, սակայն ծագման ճշգրիտ վայրն անորոշ է։ Այն 4000-6000 տարի աճել է Մեքսիկայում, Բելիզում, Գվատեմալայում և Պերուում, հետագայում տարածվել է Բոլիվիայի, Էկվադորի, Պանամայի, Պուերտո Ռիկոյի և Վենեսուելայի մշակովի բույսերի ցանկում։ Այն, ընդհանուր առմամբ, աճում է հորդառատ անձրևներով տաք կլիմատներում ցածր բարձրությունների վրա, սակայն որոշ սորտեր հայտնաբերվել են ավելի քան 2200 մետր (7200 ֆ) բարձրություններում։ Ֆլորիդայում է մշակվել հայտնի Սամինոլ դդմատեսակը, դեռևս մինչև Կոլոմբոսի ժամանումը։ Տերևները աճում են 20-30 սանտիմետր Groups of C. moschata include Cheese, Crookneck (C. moschata), and Bell.:

C. pepo- ն ամենատարեցն է, եթե ոչ ամենահին կենցաղային տեսակը, որն աճել է ամենահին հայտնի վայրերում. 8,000-10,000 տարի առաջ Օահակա, Մեքսիկա և Օքեմպո, իսկ մոտ 7000 տարի առաջ Թոմայլոպոս, Մեքսիկա բնակավայրերում։ Հայտնի է, որ այն առաջին անգամ հանդիպել է Միսուրիում (ԱՄՆ), առնվազն 4000 տարի առաջ։ C. pepo- ի ծագման մասին բանավեճերը շարունակվում են դեռևս 1857 թվականից։ Ավանդաբար եղել են երկու հակադիր տեսություններ ծագման մասին. 1) որ դա C. texana- ի ուղիղ ժառանգորդն է
2) որ C. texana- ն ուղղակիորեն նույն C. pepo-ն է։
Կա մեկ ո՛չ ուտելի տեսակ` C. pepo var ՛՛ օվիֆերա՛՛:

Մշակովի բույսերի սորտավորում

Կուլտիվաացիոն խումբ	բույսի անունը	Նկարագրություն
Աքորն	տուրբինատա	Ցրտադիմացկուն, սողացող թփերով, կոնաձև գլխիկ նաև Աքորն սքաշ
Քոքոզալլ	Իոնգա	Ամառային սքաշ (squash), ունի երկար փափուկ ցողուն, որի ծայրերին փոքր ծաղիկներ են, ցողունի ծայրը շատ փխրուն է, նախկին անվանումը՝ արագաշարժ Cocozelle von tripolis:
Քրոքնեք	տոտիկոլիա (նաև թորթիքալիս (torticollis) )	Ամառային սքաշ (Summer squash), որի պտուղները լինում են դեղին, սպիտակ կամ ոսկեգույն, աճում է գորշ ծածկույթ ունեցող թփի վրա, որը կարող է շատ երկարել և ունի փոքր-ինչ աղեղնաձև տեսք (wart-covered) Crookneck squash
Դդում	պեպո	Ձմեռային ցնցուղ, սողացող բույս, կլոր, տափակ կամ օվալաձև, և կլոր կամ հարթ Դդում;, կորիզերն օգտագործում են յուղ ստանալու համար (pumpkin seed oil)
Սքալոփ	քլայփետ; կոչվում է C. melopepo by Linnaeus	Ամառային սաղավարտով, հանդիպում է կիսակլոր, կեղևը փոքր-ինչ ճեղքերով, ստորին մասը դեկորատիվ եզրերով նաև Pattypan squash
Ուղղակի պարանոց (Straightneck)	տնտեսական	Ամառային սաղավարտ, թուփ, դեղին կամ ոսկե պտուղ, աղեղնաձև, նման տոտիկոլիային , բայց ծայրահմասում նեղանում է։ Ուղղակի պարանոցով սաղավարտ
Մշակովի դդմիկ	fastigata	Ամառային և ձմեռային դդմիկներ, երկարացվող կամ փոքր թփերով, կլորավուն, պղտոր սպիտակից մինչև գորշ կանաչ գույնի դդմիկներ, որոնք ստորին հատվածում փոքր-ինչ երկարավուն են;
Զուքինի / Կուրգեթտե	ցիլինդրիկա	Ամառային սորտ, որն ամենատարածվածն է, գլանաձև պտուղներ, որոնք աճում են շուրջ 19 երկրներում կոչվում է նաև ֆաստիգաթա (fastigata), նախկինում Զուքինի
Դեկորատիվ բանջարեղեն	օվիֆերա	Ոչ-ուտելի բարակ, փռվող թուփ է, կանաչ կոշտ դդմիկներով, որոնք լինում են երեք տեսակի

Օգտագործում

Դդումն ունի բազմաթիվ տեսակներ, որոնք օգտագործվում են որպես սնունդ]: Քուքուրբիտա (Cucurbita) տեսակները նրանցից ամենապահանջվածներն են, օգտագործվում են սննդային արդյունաբերության մեջ, տարբեր եղանակներով կերակուների պատրաստման համար։ Չնայած կեղևը ամուր է և դառն, սակայն պտղամիսը քաղցրահամ է և շատ օգտակար,: Ուտելի են այս մշակովի սորտերի թ՛ե պտղամիսը, և թ՛ե կորիզները։ Շնորհիվ իրենց ամուր կեղևի, շատ դդմատեսակներ հնարավոր է պահպանել երկար ժամանակ, կորիզները ևս պահպանվում են երկար ժամանակ։ Ամառային դդմատեսակն ունի նուրբ, բարակ, ուտելի կեղև։ Մեծ կիրառություն ունեն նաև կորիզները (սերմերը), որոնք կիրառվում են ամբողջական և աղացած, բուսայուղերի պատրաստման համար, քաղցրավենիքի, սննդի և կերակուրների պատրաստման համար։ ՄԱԿ-ի Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպությունը (FAO) հաղորդում է, որ 2005 թ.-ի և 2009 թ-ի միջև ընկած ժամանակահատվածում առաջատարը հինգ երկրներում դդումն ունի կայուն վարկանիշ։ Այդ երկրներն են` Չինաստանը, Հնդկաստանը, Ռուսաստանը, Միացյալ Նահանգները և Եգիպտոսը։ 2012 թ. Իրանը տեղափոխվել է 5-րդ տեղ, Եգիպտոսը` 6-րդ տեղ։ Ներկայացված են այն առաջատար երկրները, որտեղ դդումի կիրառությունն անհամեմատ շատ մեծ է։

Տաս առաջատար երկրներ — 2012
Երկիր	Արտադրություն (տոննա)
Չինաստան	6,140,840
Հնդկաստան	4,424,200
Ռուսաստան	988,180
ԱՄՆ	778,630
Իրան	695,600
Եգիպտոս	658,234
Մեքսիկա	522,388
Ուկրաինա	516,900
Իտալիա	508,075
Թուրքիա	430,402
Top 10 total	15,663,449

Պատկերասրահ

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Դդումով բաղադրատոմսեր

Ընթերցե՛ք «դդում» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դդում» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դդում» հոդվածին։

This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Դդում, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.