Բարձրակարգ բույսեր, տերևացողունայիններ (Cormophy- ta) կամ թելոմայիններ (Telo- mophyta), բուսական աշխարհի ամենատարածված և առավել կատարելագործված բաժին։ Մարդկությանը հայտնի մոտ 500000 բուսական տեսակներից համարյա 300000-ը պատկանում են բարձրակարգ բույսերին, որոնք շրջապատում են մեզ ամենուրեք և առաջացնում տարբեր բուսածածկեր՝ մարգագետիններ, անտառներ, տափաստաններ։ Բարձրակարգ բույսերը հարմարվում են երկրագնդի տարբեր պայմաններին, սկսած ալպյան գոտուց մինչև անապատները։ Բարձրակարգ բույսերի նախնիները հավանաբար եղել են գորշ կամ կանաչ ջրիմուռները։ Ի տարբերություն ստորակարգ բույսերի, բարձրակարգ բուսյսերն բարդ տարբերակված օրգանիզմներ են, հարմարված հիմնականում ցամաքում ապրելու պայմաններին և կազմված են արմատից, ցողունից, տերևներից ու ծաղիկներից։ Բացառություն են միայն մերկաբույսերը (պսիլոֆիտներ) և մամռանմանները, որոնք զուրկ են արմատներից։ Բարձրակարգ բույսերի զարգացման ցիկլում համարյա միշտ տեղի է ունենում սերունդների հաջորդականություն՝․ Անսեռ սերնդի բազմացման օրգանները սպորանգիումներն են, որոնց մեջ առաջանում են սպորները, իսկ սեռական սերնդինը՝ գամետանգիումները, որոնք սեռական բջիջներ կամ գամետներ (ձվաբջիջ և սպերմատոզոիդ) են արտադրում։ Անսեռ սերունդն ավելի փարթամ է զարգացած, իսկ սեռականը խիստ հետ է զարգացած։ Բացառություն են մամռանմանները, որոնց մոտ գերիշխում է սեռական սերունդը՝ գամետոֆիտը։ Բարձրակարգ բույսերի բաժնում միավորված են հետևյալ տիպերը՝ մերկաբույսեր (Psilopsida), մամռանմաններ (Bryopsida), գետնամուշկանմաններ (Lycopsida), պսիլոտանմաններ (Tme- sopsida), սեպատերեանմաններ կամ հատվածացողունայիններ (Sphenopsida), պտերանմաններ (Pteropsida), մերկասերմեր (Gymnospermae) և ծածկասերմեր կամ ծաղկավոր բույսեր (Angiospermae, Anthophy- ta)։ Վերջին երկու տիպերն ավելի կատարելագործված են և կարևոր, քանի որ ունեն այնպիսի նորագոյացություններ, ինչպես սերմնասկզբնակը, սերմը, ծաղիկը և պտուղը։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 329)։ |
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Բարձրակարգ բույսեր, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.