Alfabeto: Hizkuntza bat idazteko erabiltzen den letra multzo

Alfabetoa edo abezedarioa hizkuntza idatzian komunikatzeko erabiltzen den sinboloen multzoa da, beti ere sailkapen batekin. Hitza grekozko lehen bi letretatik dator: alfa (α) eta beta (β). Euskal alfabetoa 1994ko azaroaren 25ean zehaztu zuen Euskaltzaindiak, bere 17. arauan; latindarra da, eta 27 letra ditu.

Arabiar alfabetoa

Armeniar alfabetoa

Batak alfabetoa

Alfabeto zirilikoa

Alfabeto zirilikoa (edo "azbuka", haren lehen letren antzinako izenengatik) sei eslaviar hizkuntzatan (bielorrusiera, bulgariera, mazedoniera, errusiera, serbiera eta ukrainera) eta Sobiet Batasuneko Asiako eta Sortaldeko Europako beste hizkuntza askotan erabilitako alfabetoa da.

* letra arkaikoak

Hurrengo taulan, goian moldeko letrak ageri dira; behean, eskuizkribuzkoak, errusieraren usadioaren arabera. Latin alfabetoko beste hainbat letrarekin antza dutenak koadro ubeletan daude.

Zure nabegatzaileak ikur zirilikoak erabili ezin badu, ikus dezakezu alfabeto zirilikoa irudi batean.

Georgiar alfabetoa

Gotiko alfabetoa

Alfabeto grekoa

Alfabeto grekoaren letrak eta haietatik eratorriak hurrengoak dira (ahoskera International Phonetic Alphabetaren arabera jarri da):

Letra	Izena		Ahoskera2		Dagokion letra feniziarra	Transliterazioa3
	Greziera	Ingelesa	antzinakoa	oraingoa		antzinakoa	oraingoa
Α α	ἄλφα	Alpha	[a] [aː]	[[Open front unrounded vowel|[a]]]	'Aleph	a	a
Β β	βῆτα	Beta	[b]	[[Voiced labiodental fricative|[v]]]	Beth	b	v
Γ γ	γάμμα	Gamma	[g]	[[Voiced palatal fricative|[ʝ]]], [[Close-mid front unrounded vowel#Mid front unrounded vowel|[e̞]]] edo [[Close front unrounded vowel|[i]]] aurrean; [[Voiced velar fricative|[ɣ]]] ostantzean	Gimel	g	g
Δ δ	δέλτα	Delta	[d]	[[Voiced dental fricative|[ð]]]	Daleth	d	d
Ε ε	ἒ ψιλόν	Epsilon	[e]	[[Close-mid front unrounded vowel#Mid front unrounded vowel|[e̞]]]	He	e	e
Ϝ ϝ 1	Ϝαυ ?	Digamma	[w]	-	Waw	w	-
Ζ ζ	ζῆτα	Zeta	[zd], later [zː]	[[Voiced alveolar fricative|[z]]]	Zayin	z	z
Η η	ἦτα	Eta	[ɛː] ([h])	[[Close front unrounded vowel|[i]]]	Heth	e	i
Θ θ	θῆτα	Theta	[tʰ]	[[Voiceless dental fricative|[θ]]]	Teth	th	th
Ι ι	ἰῶτα	Iota	[i] [iː]	[[Close front unrounded vowel|[i]]], [[Palatal approximant|[j]]]	Yodh	i	i
Κ κ	κάππα	Kappa	[k]	[[Voiceless palatal plosive|[c]]], [[Close-mid front unrounded vowel#Mid front unrounded vowel|[e̞]]] edo [[Close front unrounded vowel|[i]]] aurrean; [[Voiceless velar plosive|[k]]] ostantzean	Kaph	k, c	k
Λ λ	λάμβδα	Lambda	[l]	[[Alveolar lateral approximant|[l]]]	Lamedh	l	l
Μ μ	μῦ	Mu	[m]	[[Bilabial nasal|[m]]]	Mem	m	m
Ν ν	νῦ	Nu	[n]	[[Alveolar nasal|[n]]]	Nun	n	n
Ξ ξ	ξῖ	Xi	[ks]	[ks]	Samekh	x	x
Ο ο	ὄ μικρόν	Omicron	[o]	[[Close-mid back rounded vowel#Mid back rounded vowel|[o̞]]]	'Ayin	o	o
Π π	πῖ	Pi	[p]	[[Voiceless bilabial plosive|[p]]]	Pe	p	p
M 1 (Ϻ ϻ)		San	([z])	-	Tsade	s	-
Q 1 (Ϟ ϙ)		Qoppa	([k])	-	Qoph	q	-
Ρ ρ	ῥῶ	Rho	[r], [r̥]	[[Alveolar flap|[ɾ]]]	Resh	r (ῥ: rh)	r
Σ σ ς (final)	σῖγμα	Sigma	[s]	[[Voiceless alveolar fricative|[s]]]	Shin	s, ss (bokal artean)	s
Τ τ	ταῦ	Tau	[t]	[[Voiceless alveolar plosive|[t]]]	Taw	t	t
Υ υ	ὒ ψιλόν	Upsilon	([u]) [y] [yː]	[[Close front unrounded vowel|[i]]]	from   Waw	u, y (kontsonante artean)	y, v, f
Φ φ	φῖ	Phi	[pʰ]	[[Voiceless labiodental fricative|[f]]]	jatorria eztabaidatua (ikus testua)	ph	f
Χ χ	χῖ	Chi	[kʰ] ([ks])	[[Voiceless palatal fricative|[ç]]], [[Close-mid front unrounded vowel#Mid front unrounded vowel|[e̞]]] edo [[Close front unrounded vowel|[i]]] aurrean; [[Voiceless velar fricative|[x]]] ostantzean		ch	ch
Ψ ψ	ψῖ	Psi	[ps]	[ps]		ps	ps
Ω ω	ὦ μέγα	Omega	[ɔː]	[[Close-mid back rounded vowel#Mid back rounded vowel|[o̞]]]		o, ô	o
Ϡ ϡ 1		Sampi	([ss] [ks])	-

(1): Alfabetotik goiz kendutako letra, orain "klasiko"a deitzen den aroa baino lehenago. Eite larrian bakarrik erabiltzen zen; letra xeheak Erdi Aroko asmakuntza dira.
(2): Ahoskera arkaikoak (Aro Klasikoa baino aurrekoak) parentesi artean erakusten dira.
(3): Xehetasunak eta beste transliterazio sistemak ikusteko ikus Transliteration of Greek into English.

Hebrear alfabetoa

Hebrear alfabetoa hurrengo taulan agertzen diren letrez osatuta dago. Letra batzuk taiu ezberdina dute hitzen amaieran erabiltzen direnean: taulan forma horiek forma arrunten azpian agertzen dira.

Deskripzio laburra

Bai antzinako hebrear idazkerak, bai gaur egungoak modu bakar bateko letrak dituzte, baina gaurko idazkeran letra batzuk forma bereziak dituzte hitzen amaieran doazenean. Hebrear alfabetoa abjad bat da: bokalak normalean ez dira idazten. Idazten direnean, א alef, ה he, ו vav edo י yod moduko kontsonante ahul bat aurreko bokal batekin elkartu eta galdu delako da; edo, kasu horien analogiaz, beste forma batzuk idaztean.

Bokalen soinu egokiak mantentzeko, idazleek nikud (ניקוד; hitzez hitz: "euskarriko puntuak") izendatutako ikur diakritikozko multzo batzuk asmatu dituzte. Haien arteko bat —tiberiar sistema esaten zaio— gehien iraun duena da. Aaron ben Moses ben Asher-ek eta haren familiako hainbat belaunaldik asmatu eta bizirik mantendu ei zuten sistema. Puntu horiek normalean xede berezientzako bakarrik erabiltzen dira: Bibliako liburuak aztertzeko asmoarekin, poesian, edo hizkuntza umeei irakastean. Tiberiar sistemak "kantilazio" izeneko marka batzuk ere ditu, liburu santuen zati batzuk zelan abestu behar diren esateko erabiliak, eta "koroa" deitutako edergailu batzuk halaber, Toraren bilduetan bakarrik erabiliak.

Taula nagusia: izena eta transliterazioa

Hurrengo taulan hebrear alfabetoaren letra bakoitzarentzat agertzen dira: dagozkion ikur idatzia edo ikur idatziak, haren izen edo izenak, haren transliterazioak latindar alfabetoa erabiliz egindako lan akademikoetan, eta haren ahoskera berreraikitako forma historikoetan eta dialektoetan Nazioarteko alfabeto fonetikoa erabiliz. Letra batentzat ikur bi erakusten badira: ezkerretara, hitzen amaieretan agertzen da (edo eskuma aldekoa, zure nabegatzaileak testuak eskumatik ezkerrera jartzea onartzen ez badu).

Feniziar alfabetoa

Latindar alfabetoa

Runikar alfabetoa