Rhiwabon: Pentref a chymuned ym Mwrdeidref Sirol Wrecsam

Rhiwabon

Math	pentref, cymuned
Daearyddiaeth
Sir	Wrecsam
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	52.987°N 3.0397°W
Cod SYG	W04000243
Cod OS	SJ303438
Cod post	LL14
Gwleidyddiaeth
AC/au	Ken Skates (Llafur)
AS/au	Simon Baynes (Ceidwadwyr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae enw'r pentref yn dod o Rhiw a Mabon (enw sant lleol). Roedd eglwys y plwyf yn gysegredig i Sant Collen cyn cyfnod y Normaniaid a'r goresgyniad Seisnig, cyn ei newid i St Mabon.

Ceir gorsaf reilffordd yno ar y llinell o Amwythig i Gaer ac ysgol uwchradd.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Ken Skates (Llafur) a'r Aelod Seneddol yw Simon Baynes (Ceidwadwyr).

Yn yr hen blwyf Rhiwabon roedd:

• Rhiwabon - yn cynnwys Rhiwabon a'r cymunedau Belan, Bodylltyn, Hafod, a Rhuddallt
• Cristionydd Cynrig (Saesneg: Christionydd Kenrick) - yn cynnwys Cefn Mawr, Rhosymedre, Acrefair, Penbedw, Penybryn
• Coed Cristionydd - yn cynnwys Newbridge, Cefn Bychan
• Dinhinlle Uchaf (a alwyd gynt yn Cristionydd Fechan neu Y Dref Fechan) - yn cynnwys Penycae, Coperas, Trefechan, Tainant, Stryt Isa
• Dinhinlle Isaf - yn cynnwys Rhosymadog, Penylan
• Morton is y Clawdd (Saesneg: Morton Below), a alwyd gynt yn Morton Anglicorum - yn cynnwys Johnstown, Clwt, Gyfelia
• Morton uwch y Clawdd (Saesneg: Morton Above), a alwyd gynt yn Morton Wallichorum - yn cynnwys Rhosllannerchrugog, Ponciau, Pant

Yn 1844 symudwyd Coed Cristionydd & Cristionydd Cynrig i'r plwyf newydd Rhosymedre
Yn 1844 symudwyd rhanau o Dinhinlle Uchaf & Morton uwch y Clawdd i'r plwyf newydd Rhosllannerchrugog
Yn 1879 symudwyd rhanau o Dinhinlle Uchaf & Cristionydd Cynrig i'r plwyf newydd Penycae

Roedd Rhiwabon yn yr hen Sir Ddinbych tan 1974 ac yn Sir Clwyd rhwng 1974 a 1996, ond mae wedi bod ym Mwrdeistref Sirol Wrecsam ers 1996.

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:

•  
  Tŵr Eglwys Santes Fair
•  
  Gwesty'r Arfau Wynnstay

• William Ellis Bailiff (1882-1972), peldroedwr (Cymru)
• Edward Bowen, peldroediwr (Cymru)
• Bryan Martin Davies, bardd
• Henry Dennis (1825-1906), diwydiannwr
• John Downman (1750-1824), arlunydd o Sais, ganed yn Rhiwabon
• Henry Dyke Dennis (1863-19??), diwydiannwr
• Emrys Ellis, peldroedwr Cymru o Blas Bennion
• Reuben Haigh (1879-1951), diwydiannwr
• Edward Hughes, peldroedwr Cymru
• Mark Hughes, peldroedwr Cymru
• David Ian Jones, Aelod Seneddol Gorllewin Clwyd (Ceidwadwyr); Ysgrifennydd Gwladol Cymru
• Robert Albert Jones, peldroedwr Cymru
• Llewelyn Kenrick (1847-1933), 'Tad' pêl-droed yng Nghmru, o Wynn Hall
• Robert William Matthews, peldroedwr Cymru o Blas Bennion
• John Parry Ddall (1710?-1782), telynor Wynnstay
• Will Roberts (1907-2000), arlunydd
• Syr Watkin Williams-Wynn, 4ydd Barwnig, o Wynnstay

• Mabon Mabon fab Modron
• Mabyn (mab Brychan, Brenin Brycheiniog yn y 5g
• Maponos Ffurf Lladin
• Cymeriadau chwedlonol Cymreig
• St Mabyn (Pentref yng Nghernyw)
• Llanfabon (Pentref ger Merthyr Tydfil)