Pen-Y-Bont Ar Ogwr: Tref yng Nghymru

Mae ganddi oddeutu 40,000 o bobol.

Pen-y-bont ar Ogwr

Math	tref, tref farchnad
Poblogaeth	49,404
Daearyddiaeth
Sir	Pen-y-bont ar Ogwr
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.5072°N 3.5784°W
Cod OS	SS905805
Gwleidyddiaeth
AC/au	Sarah Murphy (Llafur)
AS/au	Jamie Wallis (Ceidwadwyr)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Am leoedd eraill o'r enw "Penybont" neu "Pen-y-bont", gweler Pen-y-bont (gwahaniaethu).

Tan yr 20g, tref marchnad oedd hi yn bennaf. Mae hi bellach yn dref ddiwydiannol oherwydd datblygu ystadau diwydiannol ger yr M4 sydd wedi denu cwmnïau megis Sony a Ford i'r ardal. Mae Pen-y-bont yn gartref hefyd i bencadlys Heddlu De Cymru. Adeiladwyd carchar preifat (Carchar Parc Ei Mawrhydi) yn niwedd y 1990au ar safle hen ysbyty seiciatreg ar gyrion y dref uwchben pentref Coety.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Sarah Murphy (Llafur) ac yn Senedd y DU gan Jamie Wallis (Ceidwadwyr).

Lleolir Carchar y Parc - carchar masnachol i ddynion a throseddwyr ifainc, yn agos i'r dref.

• Pendre
• Llidiart (Saesneg: Litchard)
• Hendre (Saesneg: Nolton)
• Castell Newydd (Saesneg: Newcastle)
• Cefn Glas
• Bryntirion
• Bragle (Saesneg: Brackla)
• Hen Gastell (Saesneg: Oldcastle)
• Melin Wyllt (Saesneg: Wildmill)
• Chwarela (Saesneg: Quarella)

Mae Afon Ogwr yn llifo trwy'r dref, gyda'r Nant Morfa yn ei chyfarfod ger Meysydd y Bragdy. Mae'r Afon Ewenni yn llifo ar gyrion y dref yn Nhredŵr i gyfarfod yr Ogwr ger Castell Ogwr ar ben yr aber.

Mae Pen-y-bont yn agos i gyffyrdd 35 a 36 traffordd yr M4, hanner ffordd rhwng dinas Abertawe a dinas Caerdydd.
Mae gan Pen-y-bont orsaf rheilffordd ar lein y Great Western, gyda gwasanaethau cyflym i ddinas Llundain ac Abertawe. Mae yna orsaf arall ym Melin Wyllt ar lein Maesteg. Mae gwasanaethau lleol yn rhedeg i Gaerdydd a Gorllewin Lloegr ar y brif lein a lein Bro Morgannwg. I'r gorllewin mae gwasanaethau lleol i Abertawe a Gorllewin Cymru. Hefyd mae gwasanaethau lleol i Faesteg. Gweithredir y gwasanaethau lleol gan Trafnidiaeth Cymru, a'r gwasanaethau cyflym gan Great Western Railway.

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:

• Castell Coety
• Castell Newydd
• Eglwys Sant Illtyd
• Island Farm
• Yr Hen Bont

• Huw Edwards, cyflwynwr newyddion y BBC
• David Emanuel (cynllunydd ffasiwn)
• Gavin Henson (chwaraewr rygbi)
• Robert Howley (chwaraewr rygbi)
• Amanda Levete (pensaer)
• Gareth Llewellyn (chwaraewr rygbi)
• JPR Williams (chwaraewr rygbi)
• Michael Williams, Barwn Baglan (1949 – 2017), diplomydd

• Ysgol Gyfun Brynteg
• Ysgol Gyfun Bryntirion
• Ysgol Gyfun Pencoed
• Ysgol Gyfun Ynysawdre
• Ysgol Gyfun Ogwr
• Ysgol Gynradd Penybont
• Ysgol Gynradd yr Hen Gastell
• Ysgol Gynradd Bragle
• Ysgol Gynradd Gymraeg Bro Ogwr
• Ysgol Gynradd Tremaen
• Ysgol Archddeon John Lewis yr Eglwys yng Nghymru
• Ysgol Gynradd Llidiart
• Ysgol Plant Bach Bryntirion
• Ysgol Plant Iau Llangewydd
• Ysgol Gynradd Brynmenyn
• Ysgol Gynradd Ffaldau
• Ysgol Gynradd Betws

Ceir Coetir Ysbryd Llynfi ar gyrion tref Maesteg sy'n ardal o goedwig ac hamdden gyda llwybrau cerdded, rhedeg a seiclo. Planwyd y coetir ar safle hen bwll glo Coegnant a Golchfa Maesteg.

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol ym Mhen-y-bont ar Ogwr ym 1948. Am wybodaeth bellach gweler:

• Eisteddfod Genedlaethol Cymru Pen-y-bont ar Ogwr 1948

Cynhaliwyd Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bro Ogwr 1998 ym Mhencoed.

•  
  Eglwys Sant Illtyd, Pen-y-bont ar Ogwr
•  
  Cae rygbi'r dref
•  
  Ysbyty St Ioan; adeilad o'r 16g

• Etholaeth Pen-y-bont ar Ogwr