Mul: Anifail gwaith sydd wedi ei genhedlu o dad yn farch ceffyl a'r fam yn asen. Ceir ei ddrysu ar lafar â'r asyn.

Mae'n epil asyn gwryw (jac) a cheffyl benywaidd (caseg). Mae'r ceffyl a'r asyn yn wahanol rywogaethau, gyda niferoedd gwahanol o gromosomau; o'r ddwy hybrid cenhedlaeth gyntaf bosibl rhyngddynt, mae'r mul yn haws i'w gael ac yn fwy cyffredin na'r hinni, sef epil ceffyl gwrywaidd (march) ac asyn benywaidd (asen).

Mul

Enghraifft o'r canlynol	hybrid
Math	mamal, packhorse
Y gwrthwyneb	hinny
Rhiant dacson	Equus
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae mulod yn amrywio'n fawr o ran maint, a gallant fod o unrhyw liw. Maent yn fwy amyneddgar, yn galetach ac yn para'n hirach na cheffylau, ac yn cael eu hystyried yn llai ystyfnig a mwy deallus nag asynnod.

 

Gelwir yr anifal gan enwau eraill, nifer ohonynt yn ddifriol; bastad mul, mwlsyn, miwl, epil march ac asen. Daw'r gair "mul" fel mewn sawl iaith Ewropeaidd arall, o'r Lladin, mūlus - nid yw'n glir o le ddaw'r gair honno.

Ceir y cofnod cynharaf o'r gair 'asyn' yn y Gymraeg yn llawysgrif Brut Dingestow (sy'n destun cynnar o Brut y Brenhinoedd o'r 13g; "adurn muloed a meirch".

 

Daeth bridio mulod yn bosibl dim ond pan oedd ystod y ceffyl domestig, a darddodd o Ganol Asia tua 3500 CC, yn ymestyn i mewn i faes yr asyn domestig, a darddodd yng ngogledd-ddwyrain Affrica. Mae'n debyg bod y gorgyffwrdd hwn wedi digwydd yn Anatolia a Mesopotamia yng Ngorllewin Asia, a magwyd mulod yno cyn 1000 CC.

Mae paentiad ym Meddrod Nebamun yn Thebes, sy'n dyddio o tua 1350 CC, yn dangos cerbyd wedi'i dynnu gan bâr o anifeiliaid sydd wedi'u hadnabod yn amrywiol fel onager, fel mulod: neu fel hinniaid ('bastard mul' - epil march ac asen). Yr oedd Mulod yn bresennol yn Israel a Jiwdea yn amser y Brenin Dafydd. Ymhlith y bas-reliefau sy'n darlunio Helfa'r Llew yn Ashurbanipal o Balas Gogleddol Ninefe mae delwedd glir a manwl o ddau ful yn llwythog â rhwydi ar gyfer hela.

Nododd Homeros eu bod wedi cyrraedd Asia Leiaf yn yr Iliad yn 800 CC.

Honnir bod Christopher Columbus wedi dod â mulod i'r Byd Newydd.

 

Nodweddion corfforol mwyaf nodedig y mul yw:

• Anffrwythlon (cromosomau o ddwy rywogaeth agos ond gwahanol nad ydynt yn caniatáu paru yn ystod meiosis ac felly'r amhosibl o gynhyrchu gametau);
• Yn aml yn fwy nag asyn, gall fod yn fwy na'i ddau riant
• Cot yn aml bae neu pangar du , yn fwy anaml lliw castanwydd, llwyd neu bae twyni (cotiau smotiog neu piebald yn bodoli yn yr Unol Daleithiau)
• Pen swmpus a hirgul
• Ffroenau ychydig yn ymledu
• Clustiau hir, yn ddelfrydol canolradd o ran maint rhwng rhai'r ceffyl a'r asyn
• Esgyrn ael amlwg;
• Coesau tenau, main, tŵr canon a charnau lletach ar gyfer mulod drafft.

Mae gan y mul a'r mul y manteision canlynol:

• O'r march, mwy o nerth a mwy o faintioli na'r asyn;
• Pen asyn, mwy o sobrwydd a mwy o gadernid yn erbyn clefydau.

Mae mulod gan amlaf yn ddi-haint. Mewn pum canrif, dim ond 60 o enedigaethau naturiol y ma'r British mule society wedi'u cofnodi oherwydd croesiadau digymell rhwng mulod, sy'n dangos ymyloldeb y ffenomen a'r amhosibl bron yn ymarferol o greu rhywogaeth fasnachol hyfyw newydd ar gyfer bridwyr.

Mae'n hysbys ers 1999 mai'r gwahaniaethau mewn strwythurau cromosomaidd yn y ddwy rywogaeth riant sy'n gyfrifol am y broblem paru cromosomau yn ystod meiosis, yn hytrach nag odrif y cromosomau mewn mulod.

Mae mulod a mulod yn bresennol mewn 10% o achosion anemia hemolytig difrifol sy'n gysylltiedig â gwrthgyrff y fam sydd wedi'u cynnwys mewn colostrwm yn ystod dyddiau cyntaf bwydo ar y fron. Mae'r achos wedi'i nodi ers canol y 1940au ac ers hynny mae wedi'i ddatrys trwy ditradu gwrthgyrff, oedi wrth fwydo ar y fron, a thrallwyso celloedd gwaed y fam..

Mae'r mul yn aml yn cael ei weld fel creadur ystyfnig, er efallai'n annwyl) ac ychydig yn dwp yn niwylliant Gymraeg.

• "Llyncu mul" - ffordd o ddweud bod rhywun yn pwdu neu mewn tymer ddrwg, "mae o'n llyncu mul am iddo golli'r gêm"
• "Cic mul" - cig galed, slei (defnyddir mwy fynych yn y Gogledd)
• Hwiangerdd 'Tasa gen i Ful Bach' - hwiangerdd i blant

• Asyn