ስነ አምክንዮ

ምንም እንኳ አምክንዮ ከሰው ልጅ ጋር አብሮ የኖረ ቢሆንም፣ የግሪኩ ፈላስፋ አሪስጣጣሊስ ሥነ-አምክንዮን እራሱን እንደቻለ የትምህርት ክፍል እንደከፈተ ይነገርለታል። ከሱ በኋላ የተነሳው የ12ኛው ክ/ዘመን የሞሮኮው ፈላስፋ አቮሮዝ አምክንዮ ማለት "እውነትንና ውሸትን ለይተን ለማወቅ የሚያስችል መሳሪያ" ነው በማለት ተርጉሞታል(2)። ሌሎችም የተለያየ ትርጉም ለአምክንዮ ሰጥተቃል። ለምሳሌ ሪቻርድ ዋትሊ ""አምክንዮ ማለት የምክንያት አሰጣጥ ጥበብና ሳይንስ" ነው በማለት ተርጉሞታል። እንዲሁም የጀርመኑ ፍሬጄ "አምክንዮ ማለት ከሁሉ በላይ አጠቃላይ የሆኑቱን ህጎች ማጥኛ ሳይንስ ነው" ብሎታል።

ባሁኑ ጊዜ ሥነ-አምክንዮ በሁለት ይከፈላል፡ ትንቢት አምክንዮ (Inductive reasoning) እና መንስኤ አምክንዮ (deductive reasoning) ይባላሉ ። የመጀመሪያው የአምክንዮ አይነት ከተቆራረጡ ምሳሌወች ተነስተን አጠቃላይ ድምዳሜ ላይ የሚያስደርሰን የእውቀት ዘርፍ ሲሆን ሁለተኛው ደግሞ ክትርጉምና ጥርጥር ውስጥ መግባት ከማይችሉ እውነታወች ተነስቶ አናሳ ምክንያታዊ ድምዳሜወች ላይ የሚያስደርሰን የዕውቀት ዘርፍ ነው። ከዚህ አንጻር አሪስጣጣሊስም ተመሳሳይ የሥነ አምክዮ ክፍሎችን አቅርቦአል እነሱም መፍታት(Analysis) እና ቋጠሮ(Synthesis) ይባላሉ። የመጀመሪያው አንድን ነገር በመውሰድ የተለያዩ ክፍሎቹን በመፈታት ያጠናል። ሁለተኛው ደግሞ እንዴት የተለያዩ ክፍሎች/ብልቶች ተጋጥመው አንድን ነገር ይሰራሉ ? የሚለውን ያጠናል።

ስነ አምክንዮ በ ክርክር ርዕዮት የዕውቀት ዘርፍ ሁሉ ይጠናል።

=== ትንቢተ አምክንዮ ትንቢት አመክንዮ ማለት ከትልቁ/ከአጠቃላዩ ተነስቶ ዉስጣዊ ነገሮችን የሚዳስ ማለት ነዉ:: ___መንስኤ አመክንዮ ከጥቃቅን ነገሮች በመነሳት ምክንያታዊ መሆን

ያለመጣረስ፣ ርግጠኝነት፣ ታእማኝነት፣ ሙሉነት

ስለ አምክንዮ ምንነት የቀረቡ የተለያዩ ጽንሰ-ሓሳቦች

የሲሎጅስቲክ አምክንዩ

የፕሮፖዚሽናል አምክንዮ

ፕሪዲኬት አምክንዮ

ሞዳል አምክንዮ

የለት-ተለት አምክንዮ

ሒሳባዊ አምክንዮ

ፍልስፍናዊ አምክንዮ

አምክንዮና መንሰላስል

Mknyatawinet

ከሁለት በላይ ዋጋ ያላቸው የአምክንዮ አባባሎች

አምክንዮ የተጨባጩን አለም በማስተዋል የሚመጣ ነውን?

ምክንያታዊ ትንበያ በውኑ አለም ይሰራልን?

ሊሆን የማይችልን ነገር መቻል

ምክንያታዊ እውነትን አለመቀበል