Algeria (official name: I-Algeria (urhulumente olawulwa sisininzi sabantu base-Algeria) lilizwe elizinze kwintshona yomNtla-Afrika.
Intloko dolophu yeli lizwe yi-Algiers. I-Algeria lelona lizwe lakhe lalikhulu e-Afrika. Igama lalo lisuka kwisixeko sedolophu esiyi-Algiers. Umntla weli lizwe woyame ngolwandle iMediterranean, ize yoyame nge-Tunisia ngaseMntla-Mpuma, kube yi-Libya ngasempuma, kube yiNiger ngasemzantsi, kube yiMauritania Sahara neSahara ngasentshona, ize kube yiMorocco ngasemntla-ntshona.
I-Algeria yayinabantu ukusukela ngeminyaka yoo-10.000 BC. Loo nto ingabonwa kakuhle kwiTassili National Park. Ngo-600-BC, amaPhoenician ayeseTipasa. AmaArabhu okuqala awayengamaMuslim eza e-Algeria phakathi kumnyaka wenkulungwane yesi-7. Baninzi ke abantu abathi bazikhethela le nkolo.
Ngenkulungwane ye-11, iintlanga zama-Arabhu amaBanu Hilal nezamaBanu Sulaym zagaleleka phakathi kwe-Tunisia nempuma-Algeria (i-Constantois). Ingcaphephe ngezemathematika eyayidume kunene, uFibonacci (1170-1250) waqala ukuhlala e-Algeria eselula. Kulapho wafunda khona inkqubo yokucwangciswa kwamanani esiHindu nesi-Arabhu, watsho waphawula okokuba kulula ukuwasebenzisa. Ngeminyaka yoo-1500 neyoo-1700, ubukumkani baseSpain bathathela kuyo inkoliso yolawulo lwe-Algeria. Yaza i-Algeria yenziwa inxalenye yobukumkani base-Otwulatoman ngo-1517. Zaza ke zona ii-Pirates zasebenza zisuka kunxweme oluyiBarbary. Zazithatha abantu zibathengisele ubukhoboka.
I-France yaqala ukuthathela kuyo ulawuwulo lwe-algeria ngo-1830. Ngo-1954, I-National Liberation Front (Front de Libération Nationale or FLN) yaafuna inkululeko yayo e-France. Kwada ke kwakho nemfazwe, balwa. Ide yayifumana inkululeko yayo kwiFrance ngomhla wesi-5 kweyeKhala ngo-1962. Ngo-1963, uAhmed Ben Bella waba nguMongameli wokuqala waseAlgeria.
IMfazwe yobuKhaya e-Algerian yaaqala ngo-1991. Yaaphela ngo-2002. Emva kokuba abantu abaninzi baathi baqhankqalaza, kwiindawo ezinjenge-Tunisia, eJiphethe, nase-Libya, urhulumente wayiphelisa imo yonxunguphalo eyayibekwe ngurhulumente ngomhla wama-24 kweyomDumba ngo-2011.
Indawo enkulu kumazantsi e-Algeria yintlango yaseSahara. Imiyinge yeentaba ze-Aures ne-Nememcha isemantla. Eyona ndawo iphakamileyo yiMount Tahat (uzimitha ezingama-3,003).
Iilwimi ezisetyenziswayo ngokusesikweni laseburhulumenteni balapha, sisi-Arabhu nesiBerber. Kanti ke nesiFrentshi sisetyenziswa kakhulu ngabantu abanininzi kule ndawo.
Uluntu lwase-Algeria lumalunga nezigidi ezingama-39.5 zabantu. Izixeko zeli lizwe zingaphaya kwama-40 kwaye zinabantu abangaphaya kwe-100,000.
Angama-48 amaphondo (ukusukela ngo-1983) ase-Algeria, ngala:
Aliqela amaziko eUNESCO ajongene namasiko nezithethe zehlabathi e-algeria. aquka i-Al Qal'a ye-Beni Hammad, ikomkhulu lokuqala lobukumkani be-Hammadid; i-Tipasa, idolophu yama-Phoenician eyathi kamva yaba yidolophu yaseRoma; ne-Djémila kunye ne-Timgad, amabhodlo amandulo amaRoma; intlambo ye-M'Zab, intlambo yekalika enesihlaziyi esiphuculwe ngokwasezidolophini ezinkulu; kananjalo i-Casbah yase-Algiers yinqaba is an important citadel. Linye kuphela iziko lemveli elijongene namasiko nezithethe zeHlabathi yi-Tassili n'Ajjer, udederhu lweentaba.
This article uses material from the Wikipedia isiXhosa article E-Algeria, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Content is available under CC BY-SA 4.0 unless otherwise noted. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki isiXhosa (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.