Чес

Чес (Cu, лат. Cuprum) — химиктиг элементилерниң периодтуг системазының дөрткү периодунуң он бирги бөлүүнүң элементизи.

29
Чес
63,546
3d104s1

Атомнуг дугаары 29. Честиң бөдүүн бүдүмели — алдын-ягаан өңнүг металл (оксидтиг карт чокта ягаан (ак-кызыл) өңнүг).

Чес
Бүдүн тыптыр чес
Чес


Төөгү

Чес хайлыышкын температуразының чавызының база рудазындан аңгылаарының белениниң ачызындан бурун-шагдагы үеден бээр ажыглаттынып келген. Бүдүн тыптыр хевиринге алдын, мөңгүн азы демирден артык таваржыр. Честен кылган чүүлдер нептереп турар Чес век Даш вектиң соонда дүшкен. Чес вектиң соонда Хүлер век келген. Хүлерни — чес биле ак-коргулчуннуң холуксаан — бир дугаарда бистиң эравыстың бертинде 3000 чылда Чоокку Чөөн чүкке үндүрген. Хүлерни чепсек чижектиг чүүлдер кылырда ажыглап тураган.

Эгезинде чести малахиттен үндүрүп турган. Малахит биле хөмүрнүң холуксаан пор саваже ургаш, саваны улуг эвес оңгарже суккаш, холуксааны өртедип турган. Үнүп турар угарлыг хей малахитти хостуг ческе чедир каттап тургузуп турган:

      Чес 

Бойдуста бар болуру

Бойдуска чес каттыжыышкыннар база, бот база хевирге таваржыр. Үлетпүрге эң чугула хевирлери халькопирит CuFeS2, халькозин Cu2S болгаш борнит Cu5FeS4. Олар-биле каттай честиң өске минералдары база таваржыр: ковеллин CuS, куприт Cu2O, азурит Cu3(CO3)2(OH)2, малахит Cu2CO3(OH)2. Чамдыкта чес бот хевиринге таваржыр, мөөңнелгелерниң массазы 400 тонна чедип болур.

Үндүрери

Чести үндүрериниң кол аргалары: пирометаллургия, гидрометаллургия болгаш электролиз.

Пирометаллургия аргазы

Чести үндүрерде сульфидтиг рудалар ажыглаар, чижээ, халькопирит CuFeS2. Чиг халькопиритте честиң хуузу 0,5—2,0 %. Руданы байлакшыткан соонда (рудадан үндүрер бүдүмелдиң хуузун көвүдедир процесс), үнүп келген концентратты 1400 °C-ка өртедир:

    Чес 
    Чес 

Өртеткен концентратты демир оксид-биле холуй хайылдырар (холуштунары эки болур кылдыр кремний диоксид (элезин) немээр):

    Чес 

Үнүп келген силикат кырынче салдап кээрге аңгылап кааптар. Дүвүнде чыдып каан Cu2S биле FeS холуксаазын бессемер хайылдырыышкынга таварыштырар: хайылган холуксааны конвертерже куткаш, холуксаа өттүр кислород үрдүрер, холуксаада демир сульфид демир оксидче хуула бээрге, кырында тодараттынган арга ёзугаар силикат кылдыр аңгылап кааптар. Чес сульфид чес оксид апаарга, металл хевиринче каттап тургузуушкун аргазы-биле хуулдуруптар.

    Чес 
    Чес 

Үнүп келген бараанда 90,95% чес бар. Чес купорозунуң кислоталыг эзиндизинге электролиз дузазы-биле улаштыр арыглаар. Катодка үнүп келир честиң арыы 99,99 %. Ындыг чести удазыннар кылырынга, электротехникага азы металлдар холуксаалары бүдүреринге ажыглаар.

Гидрометаллургия аргазы

Электролиз

Физиктиг шынарлар

Химиктиг шынарлар

Шык биле углекислоталыг хей чок кургаг агаара өскерилбес. Суг, хлороводородтуг кислота болгаш концентрациязы чавыс күгүрлүг кислота-биле реакцияже кирбес. Концентрациязы бедик күгүрлүг болгаш азоттуг кислоталарга эстир.

Шык агаарга үндезинниг карбонатче хуулар:

    Чес 

Концентрациязы бедик соок күгүрлүг кислота-биле:

    Чес 

Концентрациязы бедик изиг күгүрлүг кислота-биле:

    Чес 

Суг чок күгүрлүг кислота-биле:

    Чес 

Концентрациязы чавыс күгүрлүг кислота-биле изидиишкинге болгаш агаарның кислороду барда:

    Чес 

Концентрациязы бедик азоттуг кислота-биле:

    Чес 

Концентрациязы чавыс азоттуг кислота-биле:

    Чес 

Концентрациязы бедик изиг дус кислотазы-биле:

    Чес 

Концентрациязы чавыс дус кислотазы-биле кислород барда:

    Чес 

Хлороводород хейи-биле 500—600 °C-ка:

    Чес 

Концентрациязы бедик уксустуг кислота-биле кислород барда:

    Чес 

Ажыглал

Өртек-үне

Курлавыры, казып тывары болгаш бүдүрүүшкүнү

Биологтуг ролю

Солун барымдаа

Улаштыр

Тайылбыр

Tags:

Чес ТөөгүЧес Бойдуста бар болуруЧес ҮндүрериЧес Физиктиг шынарларЧес Химиктиг шынарларЧес АжыглалЧес Өртек-үнеЧес Курлавыры, казып тывары болгаш бүдүрүүшкүнүЧес Биологтуг ролюЧес Солун барымдааЧес УлаштырЧес ТайылбырЧесЛатин дылХимиктиг элементХимиктиг элементилерниң периодтуг системазы

🔥 Trending searches on Wiki Тыва:

ЧесЧиңгис-хаанТөвүт аттарБичелдей, Каадыр-оол Алексей оглуЛессинг, ДорисКНОКафка, ФранцЗакс, НеллиҮүлеИндий океанШопен, ФридерикХемчикЛьвивВенерологияВолодина, Василиса ВладимировнаСанскрит дылАтлант океанКоммунизмМоңгуш Буян-БадыргыТүркМеркурийЭскобар, ПаблоАк туңInstagramМаныАлександр МакедонскийБир дугаар хүнПушкин, Александр СергеевичЧайковский, Пётр ИльичАраб дылБелов, Василий ИвановичДиккенс, ЧарльзКара-хааннар күрүнезиОстром, ЭлинорССРЭАнна НетребкоЭР КИЖИНИҢ АЖЫП ЭРТЕР ТОС БЕРГЕЗИКрасноярскАнатоли цивилизацияның музейиГитлер, АдольфГлушко, Валентин ПетровичУшинский, Константин ДмитриевичБүгү делегейниң херээженнер хүнүСионизмЦин империязыЛатин дылУкраинаВКП(б)Пиң далганТыва дыл кырында солуннар болгаш сеткүүлдер даңзызыАнанасМунзук, Галина МаксимовнаМэрилин МонроМурад, Надия🡆 More