Зэд

Зэд — бэлээр дабтагдадаг, улааншаг үнгэтэй, үнгэтэ уян металл.

Хадамал
Монгол үзэгээр
буряад кирилл.	Зэд
монгол кирилл.	Зэс
хальмаг кирилл.	Зес

Зэд зөөлэн металл болоод маша һайн сахилгаан дамжуулха шадбартай тула, сахилгаан болон дулаан дамжуулагша, барилгын материал, мүн түрэл бүриин хайлаша гарган абахад хэрэглэнэ.

Зэд дээдэ ургамал, амитанай маша шухала тэжээл болобош, ехэ хэмжээнэй зэд амитан, ургамлые хордуулна.

Хүмүүн зэдые 10,000 жэлэй үмэнэһөө хэрэглэжэ эхилһэн байна. Чили, АНУ зэргэ оронууд ехэхэн хэмжээнэй зэдэй нөөсэтэй болоод ехэбшэлэн ил уурхайһаа олборложо байна.

Зэдые зэдэй рудануудһаа болон минералуудһаа гаргална. Зэдэй гаргалгын гол арга — пирометаллурги, гидрометаллурги болон электролиз.

• Пирометаллургиин арга сульфидай рудануудһаа гаргалха болоно, (жээшэнь CuFeS₂):

${\displaystyle ~{\mathsf {2CuFeS_{2}+5O_{2}+2SiO_{2}\longrightarrow 2Cu+2FeSiO_{3}+4SO_{2}\uparrow }}}$ 

• Гидрометаллургиин арга — уһа холиһон хүхэрэй хүшэлдэ гү, али аммиагай хайламагда зэдэй минералуудай хайлуулга; абаһан хайламагһаа зэдые түмэрөөр гаргана:

${\displaystyle ~{\mathsf {CuSO_{4}+Fe\longrightarrow Cu\downarrow +FeSO_{4}}}}$ 

• Зэдэй (II) сульфатай хайламагай электролиз:

${\displaystyle ~{\mathsf {CuSO_{4}\rightleftarrows Cu^{2+}+SO_{4}^{2-}}}}$ 

${\displaystyle {\mathsf {K^{-}:Cu^{2+}+2e\longrightarrow Cu^{0}}}}$ 

${\displaystyle {\mathsf {A^{+}:2H_{2}O-4e\longrightarrow O_{2}+4H^{+}}}}$ 

${\displaystyle ~{\mathsf {2CuSO_{4}+2H_{2}O\longrightarrow 2Cu\downarrow +O_{2}\uparrow +2H_{2}SO_{4}}}}$ 

• National Pollutant Inventory - Copper and compounds fact sheet
• Copper Resource Page. Includes 12 PDF files detailing the material properties of various kinds of copper, as well as various guides and tools for the copper industry.
• The Copper Development Association has an extensive site of properties and uses of copper; it also maintains a web site dedicated to brass, a copper alloy.

 

«Зэд» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт!

Энэ богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай.