Хүнгэн сагаан (мүн алюмини) гээшэ мүнгэлиг һаарал үнгэтэй, зөөлэн металл юм.
Химиин тэмдэглэлгэнь Al, атомой дугаарынь 13.
Хүнгэн сагааниие боксидой хүдэрһээ илгажа абаха ба жэбэрдэггүй, бусад металлнуудтай харисуулхада яһала хүнгэн, маша һайн сахилгаан (зайн гал), дулаан дамжуулагша тула, хүнгэн сагаан болон тэрэнэй хайласые ракетэ, ниидэхэ онгосо, тээбэри, сахилгаан дамжуулха болон барилгын үйлэдбэрилгэдэ үргэн ашаглана.
Хэдыгээр хүнгэн сагааниинь Дэлхэйн сарсадаһанда эгээн үргэн тархалтатай металл (ниитэ химиин элементнүүд дунда 3-та гү, али хүшэлтүрэгшэ, сахюурай һүүлдэ) болобошье, байгаали дээрэ сэбэрээрээ маша хобор, боксидой хүдэрһээ илгажа абахада маша үндэр температура шаардана (950-980 °C).
Хүнгэн сагаанай практичекэ хэрэглэлгэнь металлнуудһаа эгээн ехэнь байдаг. Хүнгэн сагаанай хэрэглэлгын шухала һалбаринь хүнгэн хайласануудай үйлэдбэрилгэ юм. Сэвэр хүнгэн сагааниие химиин аппарат, багажа түхеэрэмжэ, зайн гал дамжуулха утаһан хэхэдэ хэрэглэнэ. Хүнгэн сагаан хабтаһаниие конденсатор бэлэдхэхэдэ хэрэглэнэ. Хүнгэн сагаан-калиин сүрые KAl(SO4)2 · 12H2O-ые шуһа тогтооходо гадуур хэрэглэнэ.
Хүнгэн сагаанай зарим хэрэглэлгэ:
Хүнгэн сагааниинь атом массань 23-30 хүрэтэрхи 9 изотопитой болоод, энэнһээ гансал 27Al (тогтоборитой) ба 26Al (тогтоборигүй, хахад задаралай хугасаань t1/2 = 7.2 × 105 жэл) байгаали дээрэ тааралдана. 27Al тархалта 99.9+ %, 26Al аргоной задаралаар бии болоно.
1825 ондо Эрстед AlCl3-ые калиин амальгамаар ангижаруулжа металл хүнгэн сагааниие гаргаба. 1827 ондо Вёлер энэ аргые болбосоронгы болгожо амальгамые металл калиигаар һолибо.
Хүнгэн сагаан байгаалида эгээн ехэ тархаһан (газарай гадаргада 8%-ые эзэлнэ) металл юм. Хүнгэн сагаан байгаалида силикадууд (жоншо, гилтгануур), мүн шабарай найралгада байдаг. Хүнгэн сагаанай нэгэдэлнүүдһээ эгээн аша холбогдолтойнь Al2O3 (корунд рубин, сафир), ортоклаз (K Al Si O10), албит NaAlSi3O10, баналт (Al2O3 · nH2O) юм.
Хүнгэн сагаан хүшэлтүрэгшэтэй эршэмтэй харилсан үйлэшэлэлсэжэ Al2O3 гэһэн оксид үүсхэнэ. 4Al+3O2→2 Al2O3 Хүнгэн сагаан агаарта эһэлдэһэнэй дүндэ тэрэнэй гадаргууда оксидой нягта бүрхөөг бии болоно. Иимэ бүрхөөгүүдтэ бии болоһоноор алюминяар хэгдэһэн эдлэлнүүд агаарта, мүн уһанда маша тогтоборитой байна. Хэрбээ гадаргуугай эһэлэн бүрхөөгые абаха юм бол хөнгөн цагаан устай харилцан үйлэшэлэлсэжэ уһантүрэгшые илгаруулна. 2Al+6H2O→2Al(OH)3+3H2 Хүйтэндэ HNO3, H2SO4-н концентрацитай хүшэлнүүдтэ Al2O3 бүрхөөг бии болоһонһоо эдибхигүй болоно. Бусад кристаллай хүшэлтэй эдибхитэй урбалда орожо уһантүрэгшэ илгаруулна. 2Al+6KOH+6H2O→2K3[Al(OH)6]+3H2
FeO2+8Al→4 Al2O3 +9Fe
Амеротер шэнжэтэй болон хүшэл шүлтэтэй харилсан үйлэшэлнэ Al2O3 +6HCl→2AlCl3+3H2O Шүлтын уһан уусмалтай урбалда орожо гидроксиалютнатые үүсхэнэ. Al2O3 +NaOH+3H2O→2Na3[Al(OH)6] Al2O3-г натриин гидроксидтой холижо хайлуулхада металюминат бии болоно.
Al2O3 +2NaOH→2NaAlO2+H2O
Алюмини металлай эдибхиин эгнээндэ эдибхи ехэтэй металлнуудай дараа байрладаг ушар эдивхитэй металлай тоодо ороно. Гэбэшье хүнгэн сагаанаар хэһэн һаба һуулга, эдлэл хүшэлтүрэгшэ, уһатай харилсан үйлэшэлэлсэдэггүй. Мүн юрэдын температурада ехэ концентрацитай азодой хүшэлдэ хайладаггүй. Алюминиин энэ шэнжэнь тэрэнэй хилбархан эһэлдэжэ оксидой бүрхөөг үүсхэн саашада эһэлдэхэһээ хамгаалдагтай холбоотой. Алюминииниинь мүнгэн уһанда хилбархан хайлажа алюминиин амальгамые үүсхэдэг. Хүнгэн сагаан (оксидой бүрхөөггүй) юрэдын нүхэсэлдэ уһатай харилсан үйлэшэлэлсэнэ. 2Al+6H2O=2Al(OH)3↓+3H2↑ Температурые нэмэгдүүлхэдэ хүнгэн сагаан металл бэшэ болон ниилэмэл бодосуудтай харилсан үйлэшэлнэ.
Менделеевай химиин элементуудай үелхэ системэ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
This article uses material from the Wikipedia Буряад article Хүнгэн сагаан, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Хэрбэеэ ондоо юумэнэй заагдаагүй һаа, CC BY-SA 4.0 зүбшөөрэлөөр удхыень хаража болохоор. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Буряад (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.