Copper Kkopa

Kkopa (Copper) :

•akabonero : Cu

•namba y'akaziba: 29

•Kiva mu kya lulattini cyprium, ekyabbulawa mu kizinga Cyprus awaazaalibwa Aphrodite.

Kkopa kika kya kaziba(atomu) ekirina akasannyalazo kamu kokka mu kire ekisembayo ku ngulu. Akaziba ka kkopa kagumu ekimala era kakolebwa munda mwa njuba omulangaatira omumyufu.

Omulangaatira gw’enjuba omumyufu bwe guba gumaze okukola kkopa ne gweyongerayo ku bika bya atomu ebizito okusingawo. Ekivaamu ebwatuka okufuuka semufu era n’efulumya atomu za kkopa awamu n’ebika bya atomu ebirala bingi.

Kkopa yenna mu bwengula ajjawo mu ngeri eno. Kkopa yajja ku nsi ng’ensi etandika okutondekebwawo okuva mu kire nabire. Ensolo zonna n’ebimera ebisinga byetaaga kkopa okusobola okukola ezimu ku enzayimu zazo. Kubanga atomu za kkopa zirina akasannyalazo kamu kokka mu kire kyazo ekisembayo ku ngulu, okufaanana ne siriva ne zzaabu, kika kya kyuma, era kyangu kkopa okugabana obusannyalazo n’ebika bya atomu ebirala okukola molekyo ennene okusingawo.

Atomu za kkopa zisobola okwegatta okukola kkopa atuukiridde oba zisobola okwegatta ne okusigyeni okukola kkopa-okisadi (copper oxide) eyefaananyirizaamu entalaggo kyokka eno nga ya kkopa mu kifo kya kkalwe.

Kkopa asobozesa obusannyalazo okuva mu atomu emu okudda mu ndala era kino kifuula kkopa ekyuma ekirungi okutambuza amasannyalaze okuva mu kifo ekimu okudda mu kirala.

Tukozesa waya za kkopa okutambuza amasannyalaze okuva ku simu yo eyisa amaloboozi mu waya okukusobozesa okuwuliziganya ne mikwano gyo nga waya zino ze zitambuza amaloboozi.