Уһантүрэгшэ (Монгол: устөрөгч, Англи: hydrogen, Грек: 'υδορе - уһан + Грек: γεννάω — «түрэнэб»-һээ гараһан) Н гэжэ тэмдэглэгдэдэг, атомай дугаариинь 1 болохо металл буса химиин элемент юм.
Плазма Байдалдахи Ягаан хүхэ гэрэлтэлгэ | |||||||||||||||||||||
Уһантүрэгшэ | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Гаралга | үнгэгүй хии | ||||||||||||||||||||
Стандарт атомна хүндэ Ar, std(H) | [1.00784, 1.00811] ниитэ болоһон: 1.008 | ||||||||||||||||||||
Уһантүрэгшэ үэлхэ системэдэ | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Атомай дугаар (Z) | 1 | ||||||||||||||||||||
Бүлэг | 1-р бүлэг: уһантүрэгшэ ба шүлтын металлууд | ||||||||||||||||||||
Үе | 1-р үе | ||||||||||||||||||||
Блок | s-block | ||||||||||||||||||||
Электроной бүридэл | 1s1 | ||||||||||||||||||||
Бүрхөөл дэхи электроной тоо | 1 | ||||||||||||||||||||
Бодос зүйн шэнжэ шанар | |||||||||||||||||||||
Түлэб | хии | ||||||||||||||||||||
Хайлаха температура | (H2) 13.99 K (−259.16 °C, −434.49 °F) | ||||||||||||||||||||
Бусалха температура | (H2) 20.271 K (−252.879 °C, −423.182 °F) | ||||||||||||||||||||
Нягта (STP-дэ) | 0.08988 г/Л | ||||||||||||||||||||
шэнгэн үедэ (х.т.) | 0.07 г/см3 (хатуу: 0.0763 г/см3) | ||||||||||||||||||||
шэнгэн үедэ (at б.т.) | 0.07099 г/см3 | ||||||||||||||||||||
Гурбалһан сэг | 13.8033 K, 7.041 кПа | ||||||||||||||||||||
Критическэ сэг | 32.938 K, 1.2858 МПа | ||||||||||||||||||||
Хайлаха дулаан | (H2) 0.117 кДж/моль | ||||||||||||||||||||
Ууралталгын дулаан | (H2) 0.904 кДж/моль | ||||||||||||||||||||
Молярна дулаа багтааса | (H2) 28.836 Дж/(моль·K) | ||||||||||||||||||||
Хиин даралта
| |||||||||||||||||||||
Атомай шэнжэ шанар | |||||||||||||||||||||
Окислениин зэргэ | −1, +1 (амфотерна оксид) | ||||||||||||||||||||
Сахилгаан эсэргүү шанар | Полингын шкала: 2.20 | ||||||||||||||||||||
Ионизациин энерги | 1-р: 1312.0 кДж/моль | ||||||||||||||||||||
Ковалентна радиус | 31±5 пм | ||||||||||||||||||||
Ван-дер-Ваальсай радиус | 120 пм | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Бусад шэнжэ шанар | |||||||||||||||||||||
Байгаалиин үзэгдэл | primordial | ||||||||||||||||||||
Кристаллическа байгуулга | гексагональ | ||||||||||||||||||||
Абяанай хурда | 1310 м/с (хии, 27 °C) | ||||||||||||||||||||
Дулаа дамжуулса | 0.1805 Вт/(m⋅K) | ||||||||||||||||||||
Сахилгаан эмхилэлгэ | диасуранзан | ||||||||||||||||||||
Молиин суранзан даагдаса | −3.98×10−6 см3/моль (298 K) | ||||||||||||||||||||
CAS номер | 12385-13-6 1333-74-0 (H2) | ||||||||||||||||||||
Түүхэ | |||||||||||||||||||||
Нээлгэ | Һенри Кавендиш (1766) | ||||||||||||||||||||
Нэрлэһэн хүн | Антуан Лавуазье (1783) | ||||||||||||||||||||
Гол Изотопууд | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Хэбиин нүхэсэлдэ үнгэ, үнэргүй. Атом жэниинь 1.00794 гр/моль, хамагай хүнгэн, оршолонг юртэмсэ дээрэхи хамагай үргэн тархалтатай химиин элемент.
Дэлхэй дээрэ уһантүрэгшэ дангаараа маша хобор, үйлэдбэрилэлэй нүхэсэлдэ нүүрһэнуһантүрэгшэһээ илгажа абана. Уһантүрэгшэнь 3 янза байдаг ба сүмиинь 1 протонһоо тогтоһоные зүгээр уһантүрэгшэ гэхэ ба харин 1 протон, 1 нейтронһоо тогтоһоные дейтери (2H) гэнэ. Харин 1 протон, 2 нейтронһоо тогтоһоные трити (3H) гэдэг. Атомыень нэрлэхдээ уһантүрэгшэ, дейтон, тритон гэжэ тус тус нэрэлдэг.
Менделеевай химиин элементуудай үелхэ системэ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
This article uses material from the Wikipedia Буряад article Уһантүрэгшэ, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Хэрбэеэ ондоо юумэнэй заагдаагүй һаа, CC BY-SA 4.0 зүбшөөрэлөөр удхыень хаража болохоор. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Буряад (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.