ଓଡ଼ିଆ ଗହଣା

ଓଡ଼ିଶାରେ ପୁରା କାଳରୁ ମନ୍ଦିର ଗାହରେ ମୂର୍ତ୍ତିମାନଙ୍କରେ ନାନାଦି ଗହଣା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ମାରିଚୀଙ୍କର ଅନେକ ମୂର୍ତ୍ତି ରତ୍ନଗିରି ଆଦି ଅଞ୍ଚଳରୁ ଆବିଷ୍କାର କରାଯାଇଛି । ସାଧନା ଓ ସାଧନାମାଳାରେ ଏହି ପ୍ରକାର ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଓଡ଼ିଆଣ-ମାରିଚୀ ନାମରେ ନାମିତ କରାଯାଇଛି । ପାରମ୍ପରିକ ଭାବେ ମୁକୁଟସମୂହ ରାଜରାଜୁଡ଼ାଙ୍କ ଦେଇ ପିନ୍ଧା ଯାଉଥିଲା । ଯାଜପୁରଠାରେ ରାଣୀ ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀଙ୍କ ଦେଇ ପିନ୍ଧାଯାଉଥିବା ମୁକୁଟ ସବୁଠୁ ଅଧିକ ଦାମର ଥିଲା ବୋଲି ଜଣାଯାଏ । କୁଣ୍ଡଳ ଓ ନୋଳି ଆଦି ଅଳଙ୍କାର ଉଭୟ ପୁରୁଷ ଓ ନାରୀଙ୍କ ଦେଇ ପିନ୍ଧାଯାଇଥାଏ । ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଭିନ୍ନ ରକମର ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି ହୁଏ । କଟକରେ ତାରକସି କାମରେ ତିଆରି ଅଳଙ୍କାର ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।

ଥିଲାବାଲା ଘରର ନାରୀମାନେ ସୁନା ଗହଣା ପିନ୍ଧୁଥିଲାବେଳେ, ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଗରିବ ଘରର ନାରୀମାନେ ରୂପାର ଗହଣା ନାଉଥିଲେ। ରାଜା ଓ ଜମିଦାର ଘରର ନାରୀମାନେ ହୀରା, ନୀଳା, ମୋତି, ମାଣିକ୍ୟାଦି ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର ଖଚିତ ଗହଣା ପିନ୍ଧୁଥିଲେ। ସେମିତି ଗରିବ ପରିବାରର ନାରୀମାନେ କାଇଁଚ ଫଳ, ଶଙ୍ଖ, ସିପ ଓ ରଙ୍ଗୀନ ପଥରର ଗହଣା ନାଇ ନିଜକୁ ସଜଉଥିଲେ।

ପୁରାକାଳରେ ଓଡ଼ିଆ ପୁରୁଷମାନେ ନିଜ ଦେହକୁ ସଜେଇବାରେ ପଛଉ ନଥିଲେ। ମୁଣ୍ଡରେ ଲମ୍ବା ଚୂଳ ରଖି ତାକୁ ଚଉଁରି କାଠିରେ ବାନ୍ଧି ବେଣୀ କରୁଥିଲେ ଓ ଆପାଦମସ୍ତକ ନାନାଦି ଅଳଙ୍କାର ଧାରଣ କରୁଥିଲେ। ଏମିତି ଅଙ୍ଗ ସଜ୍ଜା କେତେକାଂଶରେ ନାରୀ ଓ ପୁରୁଷମାନଙ୍କର ସମାନ ଥିଲା। ପୁରୁଷମାନେ ମଧ୍ୟ ନାନାଦି ଅଳଂକାରର ପ୍ରୟୋଗ କରୁଥିଲେ।

ତଳେ ଓଡ଼ିଶାର କେତୋଟି ପାରମ୍ପାରିକ ଗହଣାର ନାମ ଦିଆ ଯାଇଛି।

ନାରୀମାନଙ୍କର

ଗୋଡ ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ପିନ୍ଧା ଯାଉଥିବା ମୁଦିଗୁଡ଼ିକର ଅଲଗା ଅଲଗା ନାମ ଅଛି । ସେଗୁଡିକ ହେଲା :-

• ଚିଙ୍ଗୁଡି ଚୋପା ବୁଢ଼ା ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ପିନ୍ଧା ହୁଏ ।
• ମଲ୍ଲି ଫୁଲ ମଝି ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ପିନ୍ଧା ହୁଏ ।
• ପାନ ପତ୍ରୀ ବିଶି ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ପିନ୍ଧା ହୁଏ ।
• ମଲ୍ଲି କଢ ସାନ ଆଙ୍ଗୁଠିରେ ପିନ୍ଧା ହୁଏ ।
• ଚିଡିଆ
• ସେବତୀ ଫୁଲ
• ମାଛ ଝୁଣ୍ଟିଆ

ପୁରୁଷମାନଙ୍କର

ଆଙ୍ଗୁଠି ମୁଦି

ନାରୀମାନଙ୍କର

 

 

• ଆଠବାଙ୍କି
• ବଳା ନୁପୁର
• କମଚକି
• ବାଙ୍କିଆ
• ଗୋଡ଼ ଖଡ଼ୁ
• ଚୁପୁଲି
• ଚକବାଙ୍କି
• ଗଣ୍ଠିବଳା
• ଝୁଣ୍ଟିଆ
• ବାଜେଣି
• ପଞ୍ଚମ
• ଝମକ
• ରୂପା କଡା
• ମଲ୍ଲ

• ସାଦା ମଲ୍ଲ
• ଆଇଁଷବାଡ଼ି ମଲ୍ଲ

• ପାପଦ୍ମ
• ପାହୁଡ

• ମଲ୍ଲ ପାହୁଡ଼
• ଫୁଲ ପାହୁଡ଼

• ରୂପା ବଳା
• ପାଉଁଜି: ଏହା ପାଦରେ ପିନ୍ଧା ଯାଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପାଉଁଜି ହେଲା:

• ବାଘ ନଖି
• ମଲ୍ଲି କଢ
• ବିଛା
• ଠିକିରି
• ଚିଡିଆ

 

ପୁରୁଷମାନଙ୍କର

ପାଦରେ (କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଉପରୁ ତଳକୁ)

• କିଙ୍କିଣୀ
• ପାହୁଡ଼
• ପାଁଝୁଲି
• ପା ପଦ୍ମ

ନାରୀମାନଙ୍କର

ଅଣ୍ଟାରେ ପିନ୍ଧା ଯାଉଥିବା ଅଳଙ୍କାର

• ଚନ୍ଦ୍ରହାର
• ସୂର୍ଯ୍ୟହାର
• ବିଛା
• କିଙ୍କିଣି
• କମର ପଟା
• କାଂଛି
• ମେଖଳା
• ଗୋଠ
• ଶିକୁଳି
• ଅଣ୍ଟାସୂତା

ପୁରୁଷମାନଙ୍କର

ଅଣ୍ଟାରେ (କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଉପରୁ ତଳକୁ)

• ଅଣ୍ଟା ପାତିଆ
• ଚନ୍ଦ୍ର ହାର
• ପଡ଼ି ରାଗିଡ଼ି (ନିତମ୍ବ ଉପରେ)
• ଓଲମାଳ (ଏହା ଅଣ୍ଟାରୁ ତଳକୁ ଆଣ୍ଠୁ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଝାଲ ପରି ଓହଳିଥାଏ)

• ହାତ ପଦ୍ମ
• ହାଣ୍ଡିବସା ମୁଦି
• ମୁଦି- ମଲ୍ଲି କଢ, ପାନ ପତରୀ, ଚିଙ୍ଗୁଡି ଚୋପା

ନାରୀମାନଙ୍କର

• ବାଲା

 

• ବଟ ଫଳ
• ରୁଲି
• ଶଙ୍ଖା
• ଶଙ୍ଖ ପଲା
• ଗୁଞ୍ଜର
• ବାଜୁବନ୍ଧ

 

• ପଇଁର ଫୁଲ
• ଖଡ଼ୁ

• ଖଜୁରିଆ ଖଡ଼ୁ
• ଗୋଟା ଖଡୁ
• କଣ୍ଟା ଖଡ଼ୁ

• ଖଂଖା
• ବାହିଚୁଡ଼ି

•  

  କତୁରୀ
• ଚୁଡ଼ି
• ଝୁମ୍ପା
• ତାବିଜ
• ତାଡ଼
• ଅନନ୍ତ
• ବଳା
• ହାତପଦ
• ଚିଖା
• ଅତୁଲ
• କମଚୁଡ଼ି
• କମଚୁଆ

ପୁରୁଷମାନଙ୍କର

ବାହୁରେ (କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଉପରୁ ତଳକୁ)

• ବାଜୁବନ୍ଧ
• କିରିଟୀ ବାଜୁବନ୍ଧ
• କିଙ୍କିଣୀ

ହାତରେ (କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଉପରୁ ତଳକୁ)

• ବଜ୍ରବନ୍ଧ
• ବାଲା
• ବଟଫଳ
• ବାହୁଚୁଡ଼ି

ହାତ ଆଙ୍ଗୁଠିରେ

• ମୁଦି
• ହସ୍ତପଦ୍ମ
• ହାଣ୍ଡି ମୁଦି (ଗରିବ ଗୁରୁବାମାନେ)

ନାରୀମାନଙ୍କର

• ଚମ୍ପା କଢ଼ି ହାର
• ଚନ୍ଦ୍ର ହାର
• ହରଡ ଫାଳିଆ
• ବେଲ ପତ୍ରୀ
• ସୋରିଷିଆ
• ଗୋପ

 

• କୁରୁଜାତକ
• କଣ୍ଠି
• ଛେଚା କଣ୍ଠି
• ଚାପସରି
• ମାଳି

• ସୋରିଷିଆମାଳି,
• ଧାନୁଆ ମାଳି
• ପତୁରିମାଳି
• ବେଲପତ୍ରି ମାଳି
• ଶ୍ରୀରାମ ମାଳି
• କୁରୁଜାତକ ମାଳି
• ସୁଉକି ମାଳି
• ଦୋଷରି ମାଳି
• ଡଙ୍କି ମାଳି
• ହରଡ଼ଫାଳିଆ ମାଳି

• ପଦକ
• ପୁଷ୍କରା
• ବାଘ ନଖି

ପୁରୁଷମାନଙ୍କର

(କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଉପରୁ ତଳକୁ ପିନ୍ଧୁଥିବା ବେକ ଅଳଂକାର)

• ଚାପୁଆଣି
• ପଦକ
• ହାର

• ଦାନ୍ତମାଳି
• ହରଡ଼ଫାଳି
• ଧାନୁଆ ମାଳି
• ସୋରିଷ ମାଳି
• ଖାସୁଲ ସେବତୀ ମାଳି
• ପଦ୍ମ କଢ଼ି ମାଳି

• ଝାଲର
• ପଦକ

ନାରୀମାନଙ୍କର

କାନରେ ପିନ୍ଧା ଯାଉଥିବା ଅଳଙ୍କାର :-

• ପେଣ୍ଡି ଫୁଲ

 

• ଫାସିଆ
• ନୋଳି
• କାନଫୁଲ
• ନାହୁଲ
• ଗଣ୍ଠିଆ
• ଫାସିଆ
• ଲବଙ୍ଗଫୁଲ
• କାପ
• ବାଲିଗୁଣା
• ଚନ୍ଦ୍ର ବାଉଳି
• ମଲ୍ଲି କଢ଼ି
• ବେଣ୍ଟଲା
• ନୋଳି
• କୁଣ୍ଟଳ
• ତାଟଙ୍କ
• ବାଲି
• ବଜ୍ର ମଲ୍ଲକଢ଼ି
• ଚମ୍ପା
• ଗୋଖର
• ଚୈକି
• ସାଫିଆ

ପୁରୁଷମାନଙ୍କର

• ସୁନାକାନ

• କାପ
• କାପଶିକୁଳି
• ଝୁମୁକା
• ପେଣ୍ଡି

ସୁନାକାନ ତଳକୁ ପୁରୁଷମାନେ କାନ କଣାରେ କାପ, କାପଶିକୁଳି, କାପ ଦେହରେ ଝୁମୁକା ଓ ଓହଳୁଥିବା ପେଣ୍ଡି ପିନ୍ଧୁଥିଲେ।

ନାକରେ ପିନ୍ଧା ଯାଉଥିବା ଅଳଙ୍କାର :-

ନାରୀମାନଙ୍କର

• ଦଣ୍ଡି
• ନୋଡକ
• ନାକ ଚଣା
• ନୋଥ

• ଚକର ନୋଥ

• ଗୁଣା

• ଫୁଲଗୁଣା
• ବାଟମୟୁରଗୁଣା

• ଦଣ୍ଡୀ
• ବସଣି
• ଚିମ

ପୁରୁଷମାନଙ୍କର

• ବସଣି
• ଫୁଲ
• ଦଣ୍ଡି
• ନୋଲକ

ପୁରୁଷମାନେ ବସଣି ତଳକୁ ଫୁଲ, ନାକପୁଡ଼ା ମଝିରେ ଦଣ୍ଡି ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲେ। ଗରିବ ଲୋକମାନେ ଦଣ୍ଡି ବଦଳରେ ନୋଲକ ପିନ୍ଧୁଥିଲେ।

 

• ଅଳକା
• ପାନପତ୍ରୀ
• କେତକୀ
• ଚନ୍ଦ୍ରଝୁମ୍ପୀ
• ଚନ୍ଦ୍ରସୂର୍ଯ୍ୟ
• ରାଗେଳିଚନ୍ଦ୍ର
• ଗୋଜିକାଠି
• ପିହଣିଆ
• ପାନିଆଁ
• ଝରାକାଠି
• ମତାମରି
• ଝରାମୋତି
• କୁସୁମଝର
• ଝିଲିମିଲି
• ଝରକା
• ସୁନ୍ଥା
• ଚିତା
• ପାନ କେତକୀ
• ମଥା ମଣି