कवठे महांकाळ: महाराष्ट्रातील एक गाव

हे गाव महाकाली देवीचे मंदिर आणि मल्लिकार्जुन (देव शिव) मंदिर यांच्यासाठी प्रसिद्ध आहे. गावात देवी महाकाली साखर कारखाना नावाचा नामवंत कारखाना आहे.

कवठेमहांकाळ हे एक शांत शहर आहे. मुख्य सण शिवरात्री, दिवाळी, गणेश चतुर्थी इत्यादि. शिवरात्रीमध्ये ५ दिवसांचा मेळावा असतो. महाकाली मंदिरात (अंबाबाई मंदिरा)मध्ये नवरात्र व दसरा देखी उत्साहात साजरा होतो. कवठेमहांकाळच्या ग्रामीण भागात द्राक्षे, डाळिंब, ज्वारी, बाजरी, मका इत्यादिी पिके होतात.

कवठेमहांकाळमध्ये मंगळवार हा साप्ताहिक बाजाराचा दिवस असतो.

कवठेमहांकाळ शहर हे कवठेमहांकाळ तालुक्याचे मुख्यालय आहे. शहरात एकूण ३७३३ कुटुंबे राहतात. जनगणना -२०११प्रमाणे कवठेमहांकाळ शहराची लोकसंख्या पुढील प्रमाणे आहे.

पुरुष = ८८९४

महिलांची संख्या = ८५४१

एकूण = १७३९०

कवठेमहांकाळ शहरामध्ये शून्य ते ६ या वयोगटातील मुलांची लोकसंख्या १९०२ आहे. ती शहराच्या एकूण लोकसंख्येच्या ११% इतकी आहे. कवठेमहांकाळ शहराचे सरासरी लिंग गुणोत्तर ९६५ आहे. हे महाराष्ट्राच्या सरासरी ९२९पेक्षा जास्त आहे. जनगणनेनुसार कवठे महांकाळ तालुक्यातील बाल लिंग गुणोत्तर ८९४ आहे. महाराष्ट्राचीही सरासरी ८९४ आहे.

कवठेमहांकाळ शहरामध्ये महाराष्ट्राच्या तुलनेत उच्च साक्षरता दर आहे. 2011 मध्ये, महाराष्ट्रातील 82.34% साक्षरता दर कवठेमहांकाळ पेक्षा 87.28% होती. कवठेमहांकाळ मध्ये पुरुष साक्षरतेचे प्रमाण 92.30% तर स्त्री साक्षरता 82.13% आहे.

येथील हवामान उष्ण व कोरडे आहे. येथे नोव्हेंबर ते फेब्रुवारी मध्य हा हिवाळा हंगाम असतो. हिवाळ्यात दिवसा तापमान २९ सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान १७ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. जून मध्य ते ऑक्टोबर हा पावसाळा हंगाम असतो. पावसाळ्यात दिवसा तापमान २८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते. पावसाळ्यात मध्यम प्रमाणात पाऊस पडतो. वार्षिक पर्जन्यमान ७०० मिमी पर्यंत असते. फेब्रुवारी मध्य ते जून हा उन्हाळा मोसम असतो. उन्हाळ्यात दिवसा तापमान ३८ अंश सेल्सियस पर्यंत वाढते आणि रात्री तापमान २२ अंश सेल्सियस पर्यंत खाली जाते.

प्रामुख्याने कोरड्या व शुष्क हवामानाचा प्रदेश असल्याने कवठेमहांकाळ हे शेळ्या व मेंढींसाठी एक परिपूर्ण वस्ती आहे. हे ठिकाण बिली शेळ्यासाठी प्रसिद्ध आहे.

धांगरी ओव्या' (धनगर ओवी), ही विशिष्ट प्रकारची गाणी आहेत.

गजनीराटी (गझिन्त्रीय) हे क्षेत्राचे एक प्रसिद्ध नृत्य प्रकार आहे

"अखंड हरिनाम संपूर्ण ज्ञानेश्वरी पारायण सोहळा" या हरोलीमध्ये होणाऱ्या कार्यक्रमाने २०१६ साली आपले ९०वे वर्ष पूर्ण केले. हरोली हे कवठेमहांकाळ तालुक्यातील एका धार्मिक, व साखर उत्पादक गावांपैकी एक आहे.

कवठे महाकाळ हे महाराष्ट्रातील दुष्काळग्रस्त भागांपैकी एक आहे. पण तरीही त्यात साखर कारखाना आहे. तो एक विरोधाभास आहे परंतु त्या सांगली जिल्ह्यातील राजकारणींच्या शक्तिशाली राजकारणाचा परिणाम आहे.

• श्री महालक्ष्मी हायस्कूल, देशिंग-हरोली
• महाकाली विद्यानिकेतन (साखर कारखाना परिसर)
• श्री महाकाली हायस्कूल
• मुलींसाठी कन्या प्रशाला आणि ज्युनियर कॉलेज
• नूतन इंटरनॅशनल सीबीएसई इंग्लिश मीडियम स्कूल
• नूतन कॉलेज ऑफ फार्मसी
• एस.एस्.डी.डी. महाविद्यालय, कवठेमहांकाळ
• अंबिका डी.एड कॉलेज, कवठेमहांकाळ
• औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था
• चिन्गुइई इन्स्टिट्यूट ऑफ नर्सिंग एज्युकेशन
• जिला परिषद शीश हार्ली ता. कवठेमहांकाळ
• पी.व्ही.पी. कॉलेज ऑफ आर्टस, वाणिज्य व विज्ञान, कवठेमहांकाळ
• पीव्हीपी महाविद्यालयात वाय.सी.एम.ओ. लर्निंग सेंटर कवठेमहांकाळ(ओपन स्कूलिंग)
• ज्ञान भारती शिक्षण संस्था - बॉईज & गर्ल्स हायस्कूल
• ज्ञान भारती शिक्षण संस्था - हॅप्पी किड्स इंग्लिश मीडियम स्कूल
• जि.प.मराठी मुलांची मुलींची शाळा न १,२ व ३
• श्री बिरोबा विद्यालय, आरेवाडी-ढालगाव

के. महाचलक मध्ये पुणे उप क्षेत्रासाठी सैन्य कॅंटीन आहे

तहसीलदार तथा तालुका कार्यकारी दंडाधिकारी तथा तालुका शेतजमीन न्यायाधीकरण असेही म्हणतात. कवठे महांकाळ तालुक्यातील ६० गावे वाड्या वस्त्यांचा महसुली कारभार या कार्यालयातून चालतो. सध्या तहसील कार्यालय हे मध्यवर्ती प्रशाकीय इमारतीमध्ये स्थलांतरित झाले आहे.

राज्य परिवहन विभागाचे कवठे महांकाळ आगर तालुक्यातील प्रवासी,विद्यार्थी वाहतूक करीत असते. एसटी हे तालुक्यातील वाडी, वस्तीवरील लोकांचे प्रवासाचे मुख्य साधन आहे.

कवठेमहांकाळ शहरात मध्यवर्ती ठिकाणी पोलीस ठाणे आहे.

शहरात उपजिल्हा रुग्णालय जत रोड परिसरात आहे.

कवठेमहांकाळ तालुक्यात प्रामुख्याने ऐतिहासिक आणि पुरातन अशी काही उल्लेखनीय मंदिरे आहेत.

१. कुची- येथे पुरातन हेमाडपंथी शिवलिंग मंदिर आहे. हे मंदिर कुची गावाच्या मध्यभागी आहे. मंदिराचा बराच भाग पडलेला आहे. हे मंदिर कवठे महांकाळ शहरापासून साधारणत: ५ ते ६ किमी अंतरावर आहे.

२.इरळी- येथे हेमाडपंथी शिवलिंग मंदिर असून हे बऱ्याच अंशी पडत आले आहे. येथील विठ्ठल मंदिर बघण्यासारखे आहे. हे मंदिर कवठे महांकाळ शहरापासून साधारणत: १२ ते १५ किमी अंतरावर आहे.

३.ढालगाव - येथे गावभागात जुने हेमाडपंथी मंदिर असून हे अजून चांगल्या स्थितीमध्ये आहे. हे मंदिर ढालगाव गावाच्या मध्यभागी आहे.

४.आरेवाडी- येथील श्री बिरोबा मंदिर प्रसिद्ध आहे. महाराष्ट्र, कर्नाटक,गोवा, गुजरात, आंध्रप्रदेश इत्यादी राज्यातील भाविकांचे हे श्रद्धास्थान आहे.

५. श्रीक्षेत्र दंडोबा - कवठेमहांकाळ तालुक्याचे महाबळेश्वर म्हटले तरी चालेल. येथील शिवलिंग गुहेमध्ये आहे.

६.श्रीक्षेत्र गिरलिंग(किल्ला)- याला 'जुना पन्हाळा' असेही संबोधतात. येथे शिवलिंगाचे मंदिर असून ते सुद्धा गुहेमध्ये आहे.मंदिराच्या उजव्या बाजूला खाली उतरून गेल्यास येथे एका लेणी समूहाचा नुकताच शोध लागला आहे. गिरलिंग डोंगराचा माथा काही किलोमीटर पर्यंत एकसारखा सपाट पसरलेला आहे. मंदिराच्या दुसऱ्या टोकाला किल्ला बांधकामाचे पाया काढल्याचे अवशेष तसेच पाण्याचे टाके, विहीर व अर्धवट अवस्थेत असलेले खंदकाचे बांधकाम दिसते. येथे श्रावण महिन्यातील दर सोमवारी धार्मिक कार्यक्रमाचे आयोजन केले जाते. हे स्थान कवठेमहांकाळ शहरापासून साधारणत: १५ किमी अंतरावर आहे.

७. श्रीहरणेश्वर - येथे श्री महादेवाची भव्य मूर्ती आहे.

जिल्हा मुख्यालय सांगली शहर रस्त्याने ४५ किमीवर. - राज्य महामार्ग

मुंबई ४०० किमीवर आहे.- राज्य महामार्ग + राष्ट्रीय महामार्ग पुण्यामार्गे आहे

सोलापूर शहर हे राज्य महामार्गाने १५० किमी दूर आहे

पंढरपूर शहर रस्त्याने १०० किमी

विजापूर १०० किमी

मालवण हे कोल्हापूर मार्गे २५० कि.मी आहे

जवळचे जंक्शन मिरज हे ४० किमीचे दूर आहे

जवळचे रेल्वे स्थानक (रांजणी रस्त्याने केवळ १० किमीवर.