Ֆիզիկական Զննում: բժշկական հետազոտություն

 

Ռուտին քննություններ

Ռուտին զննումը ներառում է ընդհանուր ֆիզիկական զննումը, առողջության պարբերաբար գնահատումը, ամենամյա քննությունը, մանրակրկիտ գնահատումը, ընդհանուր առողջական վիճակի ստուգումը, կանխարգելիչ բժշկական ստուգումը։ Զննման այս տեսակն իրականացնում են անախտանիշ պացիենտներին՝ սկրինինգային նպատակով։ Այս զննումը նորմայում կատարվում է մանկաբույժի, ընտանեկան բժշկի, թերապևտի կամ այլ առաջնային օղակի բժիշկների կողմից։ Առաջնային օղակի բժշկի կողմից որևէ ախտանիշի հայտնաբերման դեպքում հիվանդը կարող է ուղարկվել նեղ մասնագետի մոտ։

Ռուտին զննումն իր մեջ չի ներառում նորածնային տարիքի երեխաների ստուգումները, ՊԱՊ քսուքի ստացումը կամ արգանդի վզիկի քաղցկեղի ստուգումը, կամ էլ քրոնիկ բժշկական խնդիրներ (օրինակ՝ դիաբետ) ունեցող մարդկանց զննումը։ Ընդհանուր բժշկական քննությունը ընդգրկում է հիվանդության պատմությունը, ֆիզիկական քննությունը և, սովորաբար, լաբորատոր թեստերը։ Որոշ, ավելի ընդլայնված զննումներ ներառում են ուլտրաձայնային քննությունը կամ մամմոգրաֆիան։

Մարդկանց տարբեր խմբերի ռուտին զննումը կարելի է համարել սկրինինգի տեսակ, որի նպատակն է հիվանդությունների վաղ նշանների հայտնաբերումը և դրանց կանխումը։

Ապացույցներ

Չնայած ամենամյա բժշկական քննությունը մի շարք երկրներում ռուտին բնույթ է կրում, անախտանիշ հիվանդներին հետզոտելը որոշ երկրներում համարվում է գիտական հիմք չունեցող քննություն։ Քոքրեյն ընկերության կողմից կատարված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ռուտին ամենամյա քննությունները զգալիորեն չեն պակասեցնում հիվանդացության և մահացության ռիսկը, և, ընդհակառակը, կարող են հանգեցնել հիպերդիագնոստիկայի և ոչ պատշաճ բուժման։ Այնուամենայնիվ, այս հետազոտման արդյունքները չեն ժխտում, որ բժշկի հետ շարունակական կապը կարևոր է, և, որ ամենանգամյա քննության կարիք կարող է չլինել։

Որոշ նշանակալի առողջական կազմակերպություններ խորհուրդ են տալիս այս քննությունների կատարման հաճախականությունը որոշել ըստ տարիքային խմբերի և նախորդ քննության արդյունքների (ռիսկի գործոններ)։ Ամերիկայի քաղցկեղի միությունը խորհուրդ է տալիս կատարել քաղցկեղ-կապակցված առողջության զննում 40-ից բարձր կանանց և տղամարդկանց մոտ։ 20ից բարձր մարդկանց մոտ այս քննությունները կարելի է կատարել ամեն 3 տարին մեկ։

Մինչև 2006 թվականի սեպտեմբեր կատարված համակարգային ստուգումները փաստում են, որ բժշկական քննությունների կատարումը հանգեցնում է սկրինինգային քննությունների (ՊԱՊ թեստ, խոլեստերինի սկրինինգ) արդյունքների բարելավման և կարևոր է պացիենտների անհանգստությունները փարատելու համար։ Այսինքն, այս ապացույցները կարևոր են համարում սկրինինգային միջամտությունների կատարումը։ Վերջին հետազոտությունները պարզել են, որ այս քննությունները հանգեցրել են քաղցկեղի սկրինինին մասնակցության ավելացմանը։

Որոշ գործատուներ թեկնածուներին աշխատանքի ընդունելուց առաջ առաջարկում են անցնել առողջության ստուգում, թեև կա կարծիք, որ որոշ պրոֆիլակտիկ ամենամյա ստուգումներ կարող են, ընդհակառակը, ինչ-որ ձևով վնասել պացիենտին։ Օրինակ, լաբորատոր թեստերը առողջ մարդկանց դեպքում իրականացնելիս կարող են հանգեցնել «կեղծ սխալ» (գոյություն չունեցող հիվանդության նշանների ի հայտ բերում) պատասխանի ստացման։ Այս զննումների բացասական կողմերից է նաև այն, որ ծախսված ռեսուրսները կարելի կլիներ ուղղել ավելի թիրախավորված սկրինինգային քննություններ իրականացնելու նպատակով։ Կարելի է հավելել նաև հիպերդիագնոստիկան, պացիենտի անհանգստությունները, սխալ ախտորոշումը (օրինակ՝ մարզիկների մոտ նորմայում առկա աթլետի սիրտը կարելի է շփոթել հիպերտրոֆիկ կարդիոմիոպաթիայի հետ), վնասը, կամ էլ նույնիսկ մահը։

Լավ ապացույցների պակասը հանգեցնում է հանրության մեջ իրականացված հետազոտությունների արդյուքների հետ հակասությունների առաջացման, քանզի դրանք ցույց են տալիս, որ մարդկանց մեծամասնությունը ճիշտ է համարում քննությունների իրականացումը, հատկապես, եթե դրանք կատարվում են անվճար։ Չնայած ռուտին քննություններին դեմ խոսող ուղեցույցներին, շատ ընտանեկան բժիշկներ կատարում են այդ քննությունները։ Այլընտրանքային տարբերակ կարող է լինել սկրինինգների մեջ ներառված պացիենտների ֆիլտրումն ըստ տարիքի, սեռի, առողջական վիճակի։ Սակայն սա իրենից ենթադրում է հետազոտությունների մեծ ցանկից ավելի անհրաժեշտների ընտրություն։

 

Տարածվածություն

Ռուտին ֆիզիկական զննումը մեծ մասամբ իրականացնում են Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում և Ճապոնիայում, մինչդեռ Հարավարևելյան Ասիայի երկրներում և որոշ եվրոպական երկրներում այս հետազոտության օգտագործումը քիչ է։ Ճապոնիայում օրենքով որոշված կարգ է աշխատողների՝ տարին մեկ անգամ ստուգումը։

Պատմություն

Պարբերական բժշկական քննության առաջացման արմատները միարժեք չեն։ Ենթադրվում է, ոչ առաջին տեղեկություններն ի հայտ են եկել 1920-ական թվականներին։ Որոշ հեղինակներ փաստում են, որ այն առկա է եղել 19-րդ դարում և 20-րդ դարի վաղ ժամանակաշրջանում՝ որպես տուբերկուլյոզի և քրոնիկ հիվանդությունների հայտնաբերման տարբերակ։ Բժշկական ապահովագրության համակարգի ներդրումը հանգեցրեց հետազոտությունների քանակի շատացման և որակի բարձրացման, չնայած ապացույցների վրա հիմնված բժշկության ժամանակաշրջանում այն ընդունված չէր։ Ապացույցների վրա հիմնված հետազոտությունների օգտագործումը սահմանափակվել է բժշկական ապահովագրության ստեղծման շրջանակներում կատարված մի շարք հետազոտությունների արդյունքում։

Համապարփակ ֆիզիկական զննումը ներառում է լաբորատոր թեստեր, կրծքավանդակի ռենտգեն քննություն, թոքերի ֆունկցիայի ստուգում, աուդիոգրամմա, ամբողջ օրգանիզմի համակարգչային շերտագրում, ԷՍԳ, սրտի սթրես թեստեր, անոթային տարիքային թեստեր, մեզի քննություն, մամմոգրաֆիա կամ շագանակագեղձի քննություններ՝ կախված սեռից։

Աշխատանքից առաջ կատարվող քննություններ

Մինչ աշխատանքի ընդունվելը կատարվեղ քննությունների նպատակն է պարզել՝ արդյո՞ք ֆիզիկական զննման ենթարկված աշխատակցի առողջական վիճակը համապատասխանում է աշխատանքի պարտադրումներին։ Որոշ գործատուներ կարծում են, որ այս քննությունները հաջողությամբ անցած աշխատողները ավելի քիչ պատչառներ կունենան հիվանդության պատճառով աշխատանքից բացակայելու, և քիչ կլինի մասնագիտական հիվանդությունների առաջացման ռիսկը։ Այնուամենայնիվ, այս մտքին շատ քիչ բժշկական հետազոտություններ են կողմնակից։

Մասնագիտական հիվանությունների ամերիկյան քոլեջը համարում է, որ գործատուների կողմից պահանջվող որոշ հետազոտություններ, որոնցից է կրծքավանդակի ռենտգեն քննությունը, չպետք է կատարվեն։ Այս կարծիքի պատճառ են հանդիսանում դրա անհրաժեշտության ոչ բավարար հիմնավորումը, ճառագայթման ազդեցությունը և զննման արժեքը։

Ապահովագրություն

Ֆիզիկական զննումը կարող է կատարվել առողջության ապահովագրման շրջանակներում։ Այս համակարգում պահպանվում են շահառուի բժշկական զննման տվյալները, որն օգնում է դիտարկել կրկնակի հետազոտության անհրաժեշտությունը որոշ ժամանակ անց։

 

Ախտորոշում

Ֆիզիկական զննում իրականացվում է բժշկական կոնսուլտացիաների մեծամասնության ժամանակ։ Այս հետազոտությունները կատարվում են հիմնական գանգատների հիման վրա։

Սկրինինգ

Համընդհանուր առողջական ստուգումները, որոնք կատարվում են առողջական գանգատ չունեցող անձանց շրջանում, կազմում են սկրինինգային քննությունների մաս։ Դրանցից է բարձր արյան ճնշումը։ Ըստ Քոքրեյնի անդրադարձի, այս քննությունները այդքան էլ չեն պակասեցնում քաղցկեղից, սրտային կամ այլ խնդիրներից մահացության ռիսկը, և պացիենտի՝ հիվանդանոց հետագա դիմելիությունը։ Այս եզրահանգումներին հակառակ պարզվել է նաև, որ սկրինինգայի զննումների ժամանակ հայտնաբերվում են առավելապես հիպերտենզիա և այլ քրոնիկ հիվանդություններ ունեցով անձինք։

Բժիշկ-պացիենտ հարաբերություն

Ֆիզիկական քննությունը կարևոր դեր ունի բժիշկ-պացիենտ հարաբերությունների կազմավորման վրա, որն էլ իր հերթին ազդում է բուժման ընթացքի վրա։ Երբ պացիենտի կողմից սպասված հետազոտությունը չի իրականացվում բժշկի կողմից, պացիենտը կարող է դժգոհություն հայտնել նրանց հիվանդության նկատմամբ ոչ բավարար ուշադրության ցուցաբերման կապակցությամբ, ինչն էլ ուղղակիորեն ազդում է բուժման ընթացքի և բժիշկ-պացիենտ հարաբերությունների վրա։

 

Ֆիզիկական զննումը կարող է ընդգրկել կենսական նշանների ստուգումը, որն իրենից ենթադրում է մարմնի ջերմաստիճանի, ճնշման, պուլսի, շնչառության հաճախության ստուգում։ Բուժաշխատողը օգտագործում է սեփական տեսողության, լսողության, շոշափելիքի, և, որոշ դեպքերում, հոտառության զգայությունները (ուրեմիայի, դիաբետիկ կետոացիդոզի կասկածի դեպքում)՝ լիարժեք ախտորոշման նպատակով։

Ֆիզիկական զննման չորս հիմնական քայլերն են զննումը, պալպացիան (շոշափում), պերկուսիան (բախում), և աուսկուլտացիան (լսում)։

Շրջանակ

Համակարգային զննումը սովորաբար սկսում են գլխից, վերջացնում՝ վերջույթներում, ներառելով հասանելի օրգան համակարգերը։ Զննման, պալպացիայի, պերկուսիայի և աուսկուլտացիայի եղանակներով օրգան համակարգերը ստուգելուն կարող են հետևել սպեցիֆիկ թեստերի (նյարդաբանական քննություն, օրթոպեդիկ քննություն, հիպոկալցեմիայի կասկածի դեպքում՝ Տրուսսոյի նշան) կատարումը։ Քանի որ կատարվելիք հետզոտությունների ֆորմատը շատ լայն է, ինչպես նշված է ստորև, մասնագետը պետք է ավելի շատ կենտրոնանա առկա գանգատների վրա։ Օրինակ, սրտաբանը ռուտինային կարգով չի ստուգում նյարդաբանական պրոֆիլը, եթե պացիենտը ինքնուրույն է մտնում սենյակ, հասկանում է, որ լսողության, տեսողության և խոսքի հետ խնդիրներ չկան։ Նույն ձևով, օրթոպեդ-վիրաբույժը կզննի ախտահարված ջիլը, սակայն կարող է հակիրճ ձևով ստուգել նաև սրտի բաբախը՝ հետագայում անէսթեզիոլոգի կողմից վիրահատության հակացուցումներ չունենալու համար։

 

Ստացված հիվանդության պատմության և ֆիզիկական տվյալների վերլուծության արդյունքում բուժաշխատողը կարող է կազմել տարբերակիչ ախտորոշման սխեմա՝ նույն ախտանիշները հարուցող հիվանդությունների ցանկ։ Հատուկ ախտորոշիչ թեստերը կամ էմպիրիկ թերապիան կարող են հայտնաբերել պատճառը կամ ժխտել դրանցից մի քանիսը։ Ֆիզիկական զննման արդյուքները գրանցվում են բժշկական քարտում՝ ստանդարտացված կարգով, այլ բաժինների աշխատակիցներին ևս հասանելի լինելու համար։

Քննությունների խիստ ընտրողականության պատճառով մի շարք բժշկական ամսագրեր անդրադարձել են ֆիզիկական զննման ադեկվատության անհրաժեշտությանը։ Ստենֆորդի համալսարանի բժիշկները կազմել են 25 ամենակարևոր հետազոտություններից բաղկացած ցանկ, որը ներառում է նվազագույն անհրաժեշտ հետազոտությունների ցանկը։

Նշում

Կախված ախտանիշների համախմբից, ցուցակում կարող են ավելացվել ուրիշ կատեգորիաներ։ Օրինակ, լսողությունը կարող է ստուգվել Վեբերի և Ռինեի թեստերով, կամ էլ՝ գանգուղեղային նյարդային համակարգի ստուգումով։

Հիվանդության պատմությունը և ֆիզիկական զննումը կարևոր տեղ են զբաղեցրել բժշկության մեջ մինչ առողջապահական համակարգի ամբողջական ստեղծումը, սակայն, մինչ այսօր էլ համարվում է ախտորոշման մեջ անփոխարինելի՝ չնայած գորշիքային և մոլեկուլային թեստերի առկայությանը։ Մինչև 19-րդ դարը պատմությունը և ֆիզիկական զնումը համարվում էին բժշկին հասանելի ախտորոշման միակ միջոցները, այդ պատճառով տվյալ ունակություններով բժիշկները ավելի բարձր են գնահատվում։ Մինչ այսօր դրանց կարևորությունը ճիշտ ախտորոշման հարցում չի պակասել, քանզի բժշկական ուսանողների պատրաստման գործում ֆիզիկական զննման տիրապետումը պարտադիր է։

Բժշկի զննման ժամանակ հիվանդները կարող են ամոթխածության զգացում ունենալ։

Շատ Արևմտյան մշակույթներում ֆիզիկական զննումը կատարվում է սպորտային ակտիվություն սկսելուց առաջ։ Ֆիզիկական զննման ժամանակ բժիշկը հետազոտում է նաև սեռական օրգանները։ Երեխաների մոտ փոշտի ստուգման ժամանակ կատարվում է հազի թեստ։ Սա կարող է ամոթալի և շփոթեցնող լինել պացիենտի համար, սակայն այս հետազոտության կորևորությունը ճողվածքների և ուռուցքների հայտնաբերման առումով շատ կարևոր է։

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ֆիզիկական զննում կատեգորիայում։

• Սրտային աղմուկներ
• Բժշկական քարտ