Մոնտեսորիի մանկավարժություն հայտնի է նաև ինչպես Մոնտեսորիի համակարգ, դաստիարակության համակարգ, որը առաջադրվել է 20-րդ դարի առաջին կեսին իտալացի մանկավարժ Մարիա Մոնտեսորիի կողմից։ Նա ֆիզիկոս և բժիշկ էր, ով կյանքի որոշակի փուլում սկսեց հետաքրքրվել մանկավարժությամբ։ Շփվելով երեխաների հետ՝ Մոնտեսորին նկատեց, որ թույլ երեխաներ չկան․ պարզապես պետք է օգնել, որ երեխան կենտրոնանա։ Մոնտսսորիի մանկավարժության հիմքում բազմաթիվ գիտափորձերն են, որոնք նա արել է իր սաների հետ։ Այս է պատճառը, որ ինքը՝ Մոնտեսորին իր ուսմունքը կոչում է «գիտական մանկավարժություն»։ Համակարգի գլխավոր սկզբունքները համարվում են՝ երեխայի ինքնուրույնությունը, ազատություն սահմանափակումների մեջ, երեխայի հոգեբանական, ֆիզիկական և սոցիալական բնական զարգացումը։ Առանձնացնում են Մոնտեսորիի մանկավարժության հետևյալ բանալիական բնութագրերը.
Մոնտեսորիի մեթոդաբանության զարգացմամբ ու տարածմամբ զբաղվում են երկու կառույցներ։ Դրանցից մեկը Մոնտեսորիի ամերիկյան հասարակությունն (AMS) է, իսկ մյուսը՝ Մոնտեսորիի միջազգային ասոցիացիան (AMI), որը հիմնադրվել է Մարիա Մոնտեսորիի կողմից։ Հայաստանում գործում է այդ կառույցին անդամակցող Հայաստանի Մոնտեսսորիի ասոցիացիան (AMA), որի կողմից հիմնադրվել է Վիլլա Մոնտեսսորի կենտրոնը՝ առաջին Մոնտեսորի մանկապարտեզը Հայաստանում։
Կարևոր է նկատել, որ ԱՄՆ արտոնագրերի և ապրանքային նշանների գրասենյակի որոշման համաձայն՝ ««Մոնտեսորի» եզրույթն ունի ընդհանուր և (կամ) նկարագրական բնույթ»։ Այսպես՝ ապրանքային նշանի պաշտպանության բացակայությունը հանգեցրել է մեթոդի հանրային թյուրըմբռնումների, արդյունքում՝ որոշ դպրոցներ օգտագործում են եզրույթը, սակայն հավատարիմ չեն մնում Մոնտեսորիի սկզբունքներին։
Մեթոդոլոգիայի հիմքում սովորողի ազատություններն ու ինքնուրույնությունն են, ինչպես նաև հարգանքը երեխայի անհատականության նկատմամբ։ Մոնտեսորիի կրթությունը բնորոշվում է «Սովորեցրու ինձ ինքնուրույն սովորել» կարգախոսով։ Հետաքրքիր զուգադիպությամբ Մոնտեսորիի կրթություն են ստացել շատ հաջողակ ձեռներեցներ՝ Amazon-ի հիմնադիր Ջեֆ Բեզոսը, Google-ի հիմնադիրներ Սերգեյ Բրինն ու Լարի Փեյջը։ Մոնտեսորիի կրթություն ունեն նաև Գաբրիել Գարսիա Մարկեսը, Աննա Ֆրանկը, Չելսի Քլինթոնը, Քեմբրիջի արքայազն Ջորջը, Ուիլ Սմիթը և այլք։
Մոնտեսորիի մեթոդաբանությունը չի խրախուսում ակադեմիական նվաճումների չափումները, ինչպես օրինակ՝ գնահատականներն ու թեստերը։ Մոնտեսորիի մանկավարժության ամենաբնորոշ մեթոդներն են․
Մոնտեսորին անձի կրթական զարգացումը բաժանում է 4 փուլերի՝ վաղ մանկության, մանկության, պատանեկության և չափահասության։ Զարգացման յուրաքանչյուր փուլի համար Մոնտեսորին մշակել է մանկավարժական առանձին մոտեցումներ։
Վաղ մանկության փուլում երեխան անցնում է ֆիզիկական ու հոգեբանական զարգացման մեծ տեղաշարժերի միջով, ինքնազարգանում է ու քիչ-քիչ անկախանում։ Մոնտեսորին համարում է, որ այս փուլում երեխայի միտքը ունի կլանելու մեծ հակում ու ունակություններ, ուստի շատ կարևոր է, թե նա ինչ մտքեր կկլանի այդ տարիքում։
Մոնտեսորին նկատում էր նաև, որ մոտավորապես 6 տարեկանից հետո երեխայի մոտ կլանելու այդ հակումը քիչ-քիչ նվազում է։ Ընդ որում՝ կան նաև կոնկրետ ժամանակահատվածներ, որոնցից յուրաքանչյուրում առավել ցայտուն է արտահայտված զարգացման այս կամ այն բաղադրիչը։ Օրինակ՝
Ընդհանուր առմամբ, վաղ մանկության փուլը Մոնտեսորին բնորոշում է երեք հայեցակարգերով․ կլանող միտք, ճանաչողություն զգայությունների հիման վրա և, այսպես կոչված, «նորմալացում»։ «Նորմալացումը» ի հայտ է գալիս 3-6 տարեկան երեխաների մոտ, երբ նրանք կարողանում են կենտրոնանալ որևէ գործի վրա, սովորել ու կատարելագործվել դրանում։ Այս շրջանում երեխան սկսում է դրսևորել «ինքնաբուխ կարգապահություն, ոգևորվածությամբ ու ուրախությամբ աշխատելու կարողություն, օգնելու պատրաստակամություն, ինչպես նաև համակրանք մյուսների նկատմամբ»։
Մանկության փուլում զարգանում է այն ամենը, ինչի սաղմերը դրվել էին մինչև 6 տարեկանը։ Մոնտեսորին նկատում է, որ այս տարիքում ձևավորվում է երեխայի մտավոր անկախությունը՝ ինքնուրույն մտքեր, սեփական կարծիք, որոնց շուրջ էլ երեխան ձեռք է բերում ընկերներ, ձևավորում մտերմիկ խմբեր։ Ըստ Մոնտեսորիի՝ այս տարիքում ձևավորվում է անձի, այսպես կոչված, «հոտային բնազդը»։
Պատանեկության փուլում երեխայի արժեքային համակարգում տեղի են ունենում լուրջ փոփոխություններ։ Ընդունված է ասել, որ սա անցումային տարիք է։ Պատանուն սկսում են մտահոգել այնպիսի բաներ, ինչպիսիք են «արդարությունն ու անձնական արժանապատվությունը»։ Այստեղ Մոնտեսորին կիրառում է «վալորիզացիա» եզրույթը․ երեխան ձգտում է, որ հասարակությունը գնահատի իրեն, իր արժեքը։ Այս փուլում հասարակության մեջ ձևավորվում է հասուն «Ես»-ը։
Վերջինը չափահասության փուլն է՝ 18-24 տարեկանը։ Մեծ մանկավարժը ենթադրում է, որ ցածր տարիքում Մոնտեսորիի կրթություն ստացած անհատի համար կրթությունը բարեհաջող շարունակվում է նաև այս տարիքում։ Մոնտեսորին չի մշակել ուսումնական որևէ ծրագիր այս փուլի համար, բայց հատկանշական է, որ նա 18-24 տարեկանների համար կարևոր է համարում տնտեսական անկախությունը, այսինքն՝ աշխատելն ու գումար վաստակելը։
This article uses material from the Wikipedia Հայերեն article Մոնտեսսորիի մանկավարժություն, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Բովանդակությունը թողարկված է CC BY-SA 4.0 թույլատրագրով, եթե այլ բան նշված չէ։ Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Հայերեն (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.