Արագություն

Արագություն
Ընդհանուր սիմվոլներ	${\displaystyle {\vec {v}}={\frac {\mathrm {d} {\vec {r}}}{\mathrm {d} t}}}$
ՍԻ համակարգ	մ/վ
ՍԳՎ համակարգ	սմ/վ
Չափում LT−1

${\displaystyle {\vec {v}}={\mathrm {d} {\vec {r}} \over \mathrm {d} t}}$,

որտեղ ${\displaystyle {\vec {r}}}$֊ը կետի շառավիղ֊վեկտորն է։

Արագությունը վեկտոր է, որի ուղղությունը համընկնում է հետագծի համապատասխան կետին տարած շոշափողի ուղղությանը։ Եթե նյութական կետը շարժվում է հավասարաչափ, ապա արագության մեծությունը թվապես հավասար Է անցած ճանապարհի (S) և այդ ճանապարհն անցնելու ժամանակամիջոցի (t) հարաբերությանը՝

${\displaystyle v={\frac {s}{t}}}$։

Անհավասարաչափ շարժումը բնութագրելու համար կիրառվում է միջին արագության (V_միջ) գաղափարը։ Այդ արագությունը որոշելու համար շարժման տևողությունը բաժանում են այնպիսի Δt փոքր ժամանակամիջոցների, որոնցից յուրաքանչյուրի ընթացքում շարժումը կարելի Է ընդունել հավասարաչափ

${\displaystyle {V}_{av}={\frac {\Delta S}{\Delta t}}}$ ։

Եթե Δt ժամանակամիջոցը անվերջ փոքրացվի, ապա միջին արագությունը կձգտի ինչ-որ սահմանի, որն անվանում են կետի արագություն ժամանակի տվյալ պահին (ակնթարթային արագություն)՝

${\displaystyle V=\lim _{\Delta t\to 0}{\frac {\Delta S}{\Delta t}}={\frac {dS}{dt}}}$ ։

Արագության պրոյեկցիաները դեկարտյան ուղղանկյուն կոորդինատական համակարգի առանցքների վրա հավասար են կոորդինատների առաջին կարգի ածանցյալներին ըստ ժամանակի՝

${\displaystyle {V}_{x}={\frac {dx}{dt}}=x,V_{y}={\frac {dy}{dt}}=y,{V}_{z}={\frac {dz}{dt}}=z}$ ,

իսկ բացարձակ մեծությունը՝

${\displaystyle V={\sqrt {{V}_{x}^{2}+{V}_{y}^{2}+{V}_{z}^{2}}}}$ 

Պտտական շարժման դեպքում մտցվում է անկյունային արագության գաղափարը՝ ${\displaystyle \phi }$  պտտման անկյան առաջին կարգի ածանցյալը ըստ ժամանակի՝

${\displaystyle \omega ={\frac {d\phi }{dt}}=\phi }$ ։

Բոլոր այս արագությունները ընդհանրացված արագության մասնավոր դեպքեր են։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արագություն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 683)։