28-A De Majo: Dato

217 tagoj restas.

Je la 28-a de majo okazis, interalie:

• -585: Omeno: plena suna eklipso okazinta dum la batalo de Halys inter reĝo de Lidio kaj la reĝo de medoj Kjaksaro kaŭzis pactraktaton. Ties jaran daton estis antaŭvidonta greka filozofo Taleso
• 621: Batalo de Hulao: Li Shimin, filo de la ĉina imperiestro Gaozu, venkis superajn fortojn de Dou Jiande en Henano - la venko decidis pri rezulto de la civila milito, kiu sekvis disfalon de dinastio Sui favore al dinastio Tang
• 640: Severeno iĝis papo
• 1156: Ŝiparo de normandoj venkis Bizancan Imperion en batalo de Brindizio finante regadon de bizancanoj en suda Italio
• 1262: Nupto inter posta franca reĝo Filipo la 3-a kaj Izabela de Aragono
• 1310: Princino Eliška Přemyslovna fuĝis de Praga Kastelo, alivestita kiel maljunulino, al Nymburk
• 1357: Petro la 1-a iĝis reĝo de Portugalio
• 1471: Kronado de Matiaso la 1-a en Jihlava kiel ĉeĥa reĝo
• 1529: Hispana esploristo kaj konkistadoro Hernando de Soto atingis Floridon
• 1588: Hispana Nevenkebla mararmeo forlasis Lisbonon eknavigante Anglion (nur la 30-an de majo lasta ŝipo forlasis la havenon)
• 1593: Pollando: Tarnobrzeg iĝis urbo
• 1621: Pollando: incendio de Goniądz en Podlaĥio
• 1742: En Londono oni malfermis unuan en la mondo tegmentitan banejon
• 1754: Franc-Brita Indiana Milito komenciĝis per bataleto en Pensilvanio
• 1813: Bonaero: unua plenumo de la Argentina Nacia Himno okazinta en teatro
• 1831: Novembra ribelo kontraŭ la Rusia Imperio: venko de poloj en batalo de Rajgród
• 1868: Franca astronomo Alphonse Louis Nicolas Borrelly malkovris asteroidon Diko
• 1871: Falo de la Pariza Komunumo post unusemajna batalado - 147 gvidantoj estis mortpafitaj ĉe la murego de la Tombejo Père-Lachaise
• 1885: Krioj venkis kanadan armeon en batalo de Frenchman's Butte
• 1898: Itala fotisto-amatoro kiel unua fotis Mortotukon de Torino
• 1900: Plena suna eklipso videbla en Meksiko, Usono, Portugalio, Hispanio kaj Nord-Afriko
• 1904: Premiero de klasika versio de la opero Madama Butterfly
• 1905: Germana astronomo Paul Götz malkovris asteroidon Stereoskopio
• 1905: Rusa-japana milito: batalo de Cuŝimo venka por admiralo Tōgō Heihachirō komandanta Imperijapanan Ŝiparmeon
• Unua mondmilito
  • 1917: Laŭ iniciato de pola politikisto kaj artisto Włodzimierz Tetmajer, la konsilantaro de Pola Rondo en Krakovo akceptis rezolucion agnoskantan strebon al reakiro de sendependeco unusola celo de la pola nacio
  • 1918: Armena Respubliko kaj Azerbajĝana Demokratia Respubliko proklamis sendependecon
• 1921: Dua Pola Respubliko: en Poznań komenciĝis Internacia Foiro
• 1923: Pollando: dua registaro de Wincenty Witos efunkciis
• 1932: Nederlando: finkonstruo de Fermdigo pro kio antaŭa mara golfo Zuiderzee iĝis lago IJsselmeer
• 1934: Anglio: Unua Glyndebourne Festival Opera komenciĝis
• 1937: La Ponto Golden Gate estis fermita por veturiloj
• 1937: Germana aŭtofabriko Volkswagen AG fondiĝis por produkti la germanan nacian aŭtomobilon
• 1937: Neville Chamberlain iĝis ĉefministro de Britio
• 1938: Murmanska provinco establita en RSFSR (Sovetunio)
• 1939: Litova vira korbopilka teamo la duan fojon iĝis eŭropa ĉampiono
• Dua mondmilito
  • 1940: Okcidenta Fronto: germana armeo okupis Douai, Hazebrouck kaj Armentières, en Lilo-regiono parto de franca 1-a Armeo estis izoligita; belga reĝo Leopoldo la 3-a subskribis kapitulacon de la belga armeo, la registaro iris al ekzilo; kadre de operaco "Dinamo" oni transportis al Anglio 17 300 personojn; Bataloj je Narviko: unua venko de Aliancanoj en la dua mondmilito
  • 1941: en okupata Grekio laŭ iniciato de komunista partio kreiĝis unua organizaĵo de Greka Rezistado - Nacia Solidareco; nokte komenciĝis evakuo de soldataro el Kreto - britaj unuoj en Sfakia (Ĥanio) kaj Iraklio enŝipigis 4 700 soldatojn
  • 1942: En Arbaro Sękociński, proksime al Piaseczno, germanoj nokte ekzekutis 223 personojn; Orienta Fronto: germana-rumana-itala venko en la bataloj de Ĥarkovo - ĉirkaŭita soveta grupiĝo ĉesigis reziston; Ĉeĥoslovakio: post atenco al Reinhard Heydrich germanoj mortigis pli ol 1800 personojn; Ĉina Fronto: japana 13-a Armeo konkeris Jinhua (Ĝeĝjango); Havajo: el Pearl Harbor elnavigis al Midvejinsuloj brita ŝiparo; Meksiko deklaris militon al Germanio kaj Italio; sensukcesa puĉo en Ekvadoro
  • 1943: Moskvo: soveta-ĉeĥoslovaka interkompreniĝo pri financado de ĉeĥoslovaka brigado sur teritorio de Sovetunio dum la milito; nokte Bomba Korpuso de RAF atakis Wuppertal
  • 1944: Pola ekzila registaro interkonsentis kun Provizora Franca Registaro ke polaj armitaj taĉmentoj povas batali kune kun francoj por liberigo de la lando; nokte germana 9-a Aviada Korpuso atakis Torquay
• 1948: Provizora Registaro de la ŝtato Israelo establis Israelajn Defendajn Fortojn kunigante kvazaŭarmean organizaĵon Haganah, Irgun kaj Stern-grupon
• 1952: Grekaj virinoj akiris balotrajtojn
• 1961: Brita ĵurnalo "The Observer" publikigis artikolon de la angla advokato Peter Benenson sub la titolo Forgesitaj kaptitoj, lanĉante leteran kampanjon, kiu fundamentis starigon de la homrajta organizaĵo Amnestio Internacia
• 1964: Organizaĵo por Liberigo de Palestino fondiĝis en Jerusalemo
• 1970: En Belgio Universitato Libera de Bruselo estis dividita je du pro lingvaj kialoj
• 1975: Okcidentafriko: CEDEAO fondiĝis kiel Komunumo Ekonomia de Okcidentafrikaj Ŝtatoj - "kolektiva memstareco" de la membroŝtatoj kondukas al starigo de granda komuna merkato kun ekonomia kaj mona unio
• 1975: Pola Sejmo voĉdonis pri nova administracia disdivido de la lando - oni likvidis distriktojn kaj kreskigis vojevodiojn de 17 ĝis 49
• 1976: Filmo Taxi Driver de Martin Scorsese ricevis Oran Palmon en la Festivalo de Cannes
• 1979: Konstantinos Karamanlis subskribis traktaton pri aliĝo de Grekio al Eŭropaj Komunumoj
• 1983: Pola Popola Respubliko: Zdzisław Najder, pola historiisto pri literaturo kaj direktoro de la Radio Libera Eŭropo, kontumace kondamnita je mortpuno pro ŝajna kunlaboro kun usona spionejo, perdo de publikaj rajtoj kaj de havaĵo
• 1987: Moskvo: germana 19-jara sportpiloto Mathias Rust alteriĝis pere de Cessna 172 sur la Ruĝa Placo kompromitante la sovetan sistemon de kontraŭaviadila aerdefendo
• 1991: Meles Zenawi iĝis ĉefministro de Etiopio
• 1992: Pola Sejmo voĉdonis pri lustracio - ministro pri internaj aferoj Antoni Macierewicz malkaŝis ŝtatajn oficistojn, kiuj kunlaboris en la jaroj 1945-1990 kun sekretaj servoj
• 1993: Eritreo kaj Monako aniĝis al Unuiĝintaj Nacioj
• 1994: Nord-Makedonio: unua Internacia Grafika Ekspoziciaranĝo malfermiĝis en Bitola (okaziĝanta ĉiun trian jaron)
• 1999: Milano: post 22 jara renovigado La Lasta Vespermanĝo iĝis vizitebla
• 2000: Erupcio de la vulkano Monto Kameruno
• 2004: Ijad Allaŭi elektiĝis ĉefministro de Irako
• 2006: Papo Benedikto la 16-a celebris meson en Krakovo kun partopreno de 900 000 kredantoj, post kio li iris al estinta koncentrejo Aŭŝvico, kie li vizitis kelon, en kiu germanoj mortigis pastron Maksimiliano Kolbe
• 2008: Somaliaj piratoj forkaptis germanan kontener-ŝipon
• 2008: Nepalo: proklamo de la Federacia Demokratia Respubliko Nepalo kune kun abolo de la monarkio
• 2009: 14-a Dalai-Lamao, Tadeusz Mazowiecki kaj postmorte Witold Pilecki iĝis Honoraj Civitanoj de la Urbo Varsovio
• 2010: Okcident-Bengalo: en trajna akcidento, pretigita de komunistaj ribeluloj - naksalitoj, pereis 148, vundiĝis pli ol 200 personoj
• 2010: Dutaga parlamenta baloto en Ĉeĥio komencita
• 2011: 52,67% inter voĉdonantaj en referendumo civitanoj de Malto akceptis oficialigon de divorcoj
• 2013: En Istanbulo komenciĝis kontraŭregistara protesto, kiu disvastiĝis en aliaj urboj
• 2019: En Litovio prezidentan voĉdonadon gajnis Gitanas Nausėda, akirante 65,9% da voĉoj
• Invado de Rusio en Ukrainion:
  • 2022: Ukraina Ortodoksa Eklezio proklamis sendependecon de Rusa Ortodoksa Eklezio

• 1369: Muzio Sforza, itala kondotiero kaj Grafo de Cotignola (m. 1424)
• 1371: Johano la 1-a, duko de Burgonjo (m. 1419)
• 1524: Selimo la 2-a, sultano de Otomana Imperio (m. 1574)
• 1604: Katarino de Brandenburg, regantino de Transilvanio (m. 1649)
• 1660: Georgo la 1-a, reĝo de Britio kaj Irlando, luterano (m. 1727)
• 1728: Ivan Polzunov, rusia inventisto de la unua vapormaŝino (m. 1766)
• 1738: Joseph-Ignace Guillotin, franca kuracisto, inventinto de gilotino (m. 1814)
• 1759: William Pitt, ĉefministro de la Reĝlando de Granda Britio (m. 1806)
• 1779: Thomas Moore, irlanda poeto kaj tradukisto (m. 1852)
• 1807: Louis Agassiz, svisa bestkuracisto, paleontologo, geologo kaj glaciologo (m. 1873)
• 1837: Tony Pastor, usona amuzisto kaj inventinto de vodevilo (m. 1908)
• 1839: Luigi Capuana, itala poeto kaj verkisto, teoriulo de verismo (m. 1915)
• 1839: Wilhelm von Hartel, aŭstra klasika filologo kaj politikisto (m. 1907)
• 1840: Hans Makart, aŭstra pentristo, akademiano (m. 1884)
• 1843: Gyarmathy Zsigmondné, hungara verkistino, etnografino (m. 1910)
• 1848: Maria Bernarda Bütler, svisa monaĥino, sanktulino (m. 1924)
• 1872: Antal Horger, hungara lingvisto, universitata profesoro (m. 1946)
• 1877: Maksimilian Voloŝin, rusia verkisto kaj pentristo (m. 1932)
• 1879: Milutin Milanković, aŭstra matematikisto (m. 1958)
• 1881: Lajos Dávid, hungara matematikisto, universitata profesoro (m. 1962)
• 1883: Václav Talich, ĉeĥa muzikisto kaj dirigento (m. 1961)
• 1884: Edvard Beneš, ĉeĥoslavaka prezidento, ankaŭ ekzile, partoprenanto de la konferenco de Parizo 1919 (m. 1941)
• 1888: Hans Walther, germana skulptisto (m. 1961)
• 1888: J. B. de Mello e Souza, brazila esperantisto konanta Zamenhof, fakdelegito pri skoltismo, sekretario de Brazila Esperanto-Ligo, redaktoro de "Brazila Esperantisto", reprezentanto de BEL en UK 1952 (m. 1969)
• 1890: Sándor Barta, hungara apotekisto, verkisto (m. 1944)
• 1895: Bronisław Pieracki, pola ministro pri internaj aferoj, parlamentano, murdita de la Organizo de Ukrainaj Naciistoj (m. 1934)
• 1898: Etelka Pataky, G., hungara pentristino (m. 1984)
• 1908: Ian Fleming, verkisto de romanserio kun ĉefrolulo James Bond (m. 1964)
• 1910: T-Bone Walker, afrik-usona kantisto, pioniro de elektra bluso (m. 1975)
• 1912: Patrick White, aŭstralia Nobelpremiita verkisto, enestanta en Aŭstralia Antologio, tradukata de Ralph Harry (m. 1990)
• 1917: Leonid Teliga, pola vojaĝisto, velisto, verkisto kaj tradukisto, unua polo, kiu solece ĉirkaŭiris la Teron (m. 1970)
• 1923: György Ligeti, hungara komponisto de klasika muziko (m. 2006)
• 1928: Margit Szécsi, hungara poetino, grafikistino (m. 1990)
• 1933: Attila László, rumania hungara muzikinstruisto, kapelestro
• 1935: Mária Maksay, rumania hungara lingvistino kaj vortaristino
• 1940: Maeve Binchy, irlanda verkistino pri Irlando kaj ties rilatoj al la antaŭa koloniiganto Granda Britio (m. 2012)
• 1940: Csilla Kákonyi, hungara pentristino, liberprofesia artistino
• 1944: Gladys Knight, usona kantistino
• 1945
  • John Fogerty, usona voĉisto, gitaristo, kantaŭtoro
  • Sándor Muhi, rumania hungara grafikisto, priarta verkisto
• 1947: Zaĥi Havass, egipta Wiki Esperantoarkeologo, sekretario de Ĉefkonsilio de Antikvaĵoj
• 1951: Jerzy Urbanowicz, pola matematiisto, kriptologo kaj profesoro, sekretario de la konferenco dediĉita al esplorado de la katastrofo pri kraŝo de la pola registara aviadilo en Smolensk per ekzaktaj sciencoj (m. 2012)
• 1958: József Bob, rumania hungara scenejdekoraciisto, pentristo
• 1968: Kylie Minogue, aŭstralia aktorino kaj kantistino
• 1981: Gábor Talmácsi, hungara motorciklisto, la unua mondĉampiono el Mez-Orienta Eŭropo
• 1999: Cameron Boyce, usona aktoro, dancisto kaj modelo (m. 2019)

• 1023: Wulfstan la 2-a, ĉefepiskopo de Jorko, Anglio
• 1089: Lanfranc, angla filozofo, teologo, ĉefepiskopo (n. ĉirkaŭ 1005)
• 1357: Alfonso la 4-a, reĝo de Portugalio (n. 1291)
• 1673: Joan Blaeu, nederlanda kartografiisto kaj kuprogravuristo (n. 1596)
• 1747: Luc de Clapiers, franca verkisto kaj moralisto (n. 1715)
• 1750: Sakuramachi, imperiestro de Japanio (n. 1720)
• 1762: Gustav Adolf von Gotter, prusa grafo, germana diplomato (n. 1692)
• 1787: Leopold Mozart, aŭstro-germana violonisto kaj komponisto (n. 1719)
• 1805: Luigi Boccherini, itala komponisto kaj violonĉelisto (n. 1743)
• 1836: Antonín Rejcha, ĉeĥa komponisto kaj muzikpedagogo (n. 1770)
• 1843: Noah Webster, usona leksikografo, aŭtoro de lernolibroj, ortografia reformisto, sekulara edukisto, aŭtoro de An American Dictionary of the English Language (n. 1758)
• 1849: Anne Brontë, angla verkistino, aŭtorino de La luanto de Wildfell halo, klasikaĵo de angla literaturo (n. 1820)
• 1890: Victor Ernst Nessler, germana alzaca komponisto (n. 1841)
• 1910: Kálmán Mikszáth, hungara verkisto kaj ĵurnalisto, esperantigata de pluraj tradukistoj, enestanta en Hungara Antologio (n. 1847)
• 1916: Ivan Franko, ukraina verkisto, tradukisto, doktoro de filozofio, slavisto, socia kaj politika aganto, esperantigata de pluraj tradukistoj en diversaj Esperanto-gazetoj (n. 1856)
• 1933: Emil Nadányi, hungara ĵurnalisto, fondinto kaj ĉefredatoro de duonoficiala registargazeto (n. 1881)
• 1936: István Lázár, hungara verkisto, scenaristo (n. 1881)
• 1937: Alfred Adler, aŭstra psikologo, psikoterapiisto kaj psikanalizisto, kreinto de la individua psikologio (n. 1870)
• 1943: Zsigmond Szendrey, hungara etnografo (n. 1879)
• 1950: Béla Lázár, hungara verkisto, arthistoriisto kaj instruisto (n. 1869)
• 1954: Károly Nóti, hungara verkisto, kabaretaŭtoro (n. 1892)
• 1968: Ernő Unger, hungara dirigento, komponisto, pianisto (n. 1900)
• 1972: János Bíró, hungara historiisto kaj verkisto (n. 1905)
• 1972: Eduardo la 8-a, reĝo de Britio kaj imperiestro de Barato (n. 1894)
• 1975: Lung Chien, kinreĝisoro kaj aktoro el Honkongo (n. 1916)
• 1981: Stefan Wyszyński, katolika kleriko, kardinalo, primaso de Pollando, persekutata de komunistoj, populariganto de kulto al Dipatrino kaj ĉeforganizanto de 1000-jariĝo de kristanismo en Pollando (n. 1901)
• 1981: Mary Lou Williams, usona ĵazmuzikistino, paŝpiano-ludantino (n. 1910)
• 1989: János Simf, rumania hungara romkatolika pastro, eklezia verkisto (n. 1951)
• 2003: Ilja Prigogine, belga Nobelpremiita kemiisto kaj fizikisto, prezidanto de la Internacia Akademio de Sciencoj (n. 1917)
• 2006: Viktor Fischl, ĉeĥa kaj israela poeto, tradukinto de la Alta Kanto de Salomono (n. 1912)
• 2007: Matsuoka Toshikatsu, japana politikisto, sinmortiginto (n. 1945)
• 2008: Liam Kirk, irlanda aktivulo de la Esperanto-Asocio de Irlando, kies Mallonga Historio de la Esperanto-Movado en Irlando estas rete legebla, fakdelegito de UEA pri la irlanda lingvo (n. 1922)
• 2013: Eddi Arent, germana komikisto kaj aktoro (n. 1925)
• 2014: Maya Angelou, usona verkistino kaj profesorino, konata de Afrikusona Civilrajta Movado (n. 1928)
• 2019: Petr Sgall, ĉeĥa lingvisto, okupiĝanta pri hindeŭropaj studoj, genera gramatiko kaj tema-remaa dispozicio, pioniro de komputa lingvistiko en Ĉeĥoslovakio kaj unu el ties pioniroj en Eŭropo (n. 1926)
• 2020: Guy Bedos, franca humuristo, varietea artisto, aktoro kaj scenaristo (n. 1934)
• 2020: Claude Goasguen, franca politikisto, membro de Nacia Asembleo (n. 1945)
• 2021: Benoît Sokal, belga aŭtoro de komiksoj (n. 1954)
• 2022: Bujar Nishani, prezidento de Albanio 2012-2017 (n. 1966)
• 2023: Antonio Gala, hispana verkisto (n. 1936)
• 2023: Harald zur Hausen, germana virusologo Nobelpremiita (n. 1936)

• Rememoroj kaj festoj en Katolika Eklezio
  • Sankta Germanus el Autun, franca teologo kaj episkopo
  • Stefan Wyszyński, pola primaso, beatigita
• Nacia tago en Azerbajĝano, memore al la unua respubliko (proklamita je la 27-a de majo 1918)
• Nacia tago en Etiopio, malvenko de la Derk-reĝimo (1991)
• Internacia tago de menstrua sano de virinoj kaj knabinoj

La 28-a de majo estas (laŭ gregoria kalendaro):

• Dimanĉo en jaroj: 1589 1595 1600 1606 1617 1623 1628 1634 1645 1651 1656 1662 1673 1679 1684 1690 1702 1713 1719 1724 1730 1741 1747 1752 1758 1769 1775 1780 1786 1797 1809 1815 1820 1826 1837 1843 1848 1854 1865 1871 1876 1882 1893 1899 1905 1911 1916 1922 1933 1939 1944 1950 1961 1967 1972 1978 1989 1995 2000 2006 2017 2023 2028 2034 2045 2051 2056 2062 2073 2079 2084 2090;
• Lundo en jaroj: 1584 1590 1601 1607 1612 1618 1629 1635 1640 1646 1657 1663 1668 1674 1685 1691 1696 1703 1708 1714 1725 1731 1736 1742 1753 1759 1764 1770 1781 1787 1792 1798 1804 1810 1821 1827 1832 1838 1849 1855 1860 1866 1877 1883 1888 1894 1900 1906 1917 1923 1928 1934 1945 1951 1956 1962 1973 1979 1984 1990 2001 2007 2012 2018 2029 2035 2040 2046 2057 2063 2068 2074 2085 2091 2096;
• Mardo en jaroj: 1585 1591 1596 1602 1613 1619 1624 1630 1641 1647 1652 1658 1669 1675 1680 1686 1697 1709 1715 1720 1726 1737 1743 1748 1754 1765 1771 1776 1782 1793 1799 1805 1811 1816 1822 1833 1839 1844 1850 1861 1867 1872 1878 1889 1895 1901 1907 1912 1918 1929 1935 1940 1946 1957 1963 1968 1974 1985 1991 1996 2002 2013 2019 2024 2030 2041 2047 2052 2058 2069 2075 2080 2086 2097;
• Merkredo en jaroj: 1586 1597 1603 1608 1614 1625 1631 1636 1642 1653 1659 1664 1670 1681 1687 1692 1698 1704 1710 1721 1727 1732 1738 1749 1755 1760 1766 1777 1783 1788 1794 1800 1806 1817 1823 1828 1834 1845 1851 1856 1862 1873 1879 1884 1890 1902 1913 1919 1924 1930 1941 1947 1952 1958 1969 1975 1980 1986 1997 2003 2008 2014 2025 2031 2036 2042 2053 2059 2064 2070 2081 2087 2092 2098;
• Ĵaŭdo en jaroj: 1587 1592 1598 1609 1615 1620 1626 1637 1643 1648 1654 1665 1671 1676 1682 1693 1699 1705 1711 1716 1722 1733 1739 1744 1750 1761 1767 1772 1778 1789 1795 1801 1807 1812 1818 1829 1835 1840 1846 1857 1863 1868 1874 1885 1891 1896 1903 1908 1914 1925 1931 1936 1942 1953 1959 1964 1970 1981 1987 1992 1998 2009 2015 2020 2026 2037 2043 2048 2054 2065 2071 2076 2082 2093 2099;
• Vendredo en jaroj: 1582 1593 1599 1604 1610 1621 1627 1632 1638 1649 1655 1660 1666 1677 1683 1688 1694 1700 1706 1717 1723 1728 1734 1745 1751 1756 1762 1773 1779 1784 1790 1802 1813 1819 1824 1830 1841 1847 1852 1858 1869 1875 1880 1886 1897 1909 1915 1920 1926 1937 1943 1948 1954 1965 1971 1976 1982 1993 1999 2004 2010 2021 2027 2032 2038 2049 2055 2060 2066 2077 2083 2088 2094;
• Sabato en jaroj: 1583 1588 1594 1605 1611 1616 1622 1633 1639 1644 1650 1661 1667 1672 1678 1689 1695 1701 1707 1712 1718 1729 1735 1740 1746 1757 1763 1768 1774 1785 1791 1796 1803 1808 1814 1825 1831 1836 1842 1853 1859 1864 1870 1881 1887 1892 1898 1904 1910 1921 1927 1932 1938 1949 1955 1960 1966 1977 1983 1988 1994 2005 2011 2016 2022 2033 2039 2044 2050 2061 2067 2072 2078 2089 2095.